نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران(نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار عضو هییت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

10.22034/gp.2021.10776

چکیده

سکونتگاه‌های غیررسمی محل سکونت حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان هستند. پیدایش این سکونتگاه‌ها گویای وجود موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاست‌های کنونی در تأمین مسکن و خدمات-رسانی لازم مرتبط با آن برای اقشار کم درآمد شهری در سطح کلان است. امروزه تلاقی بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و رشد سکونتگاه‌های خودانگیخته شهری در مقیاس جهانی توجه را به رهیافت تاب‌آوری شهری در این سکونتگاه‌ها جلب کرده و در دستور کار جهانی مد نظر قرار داده است. نوع این پژوهش کاربردی و شیوه دریافت اطلاعات کتابخانه‌ای- میدانی است. برای استخراج شاخص‌ها از مطالعات کتابخانه‌ای استفاده شد و شاخص‌های ابعاد مختلف جهت تعیین میزان اهمیت با عنوان پرسشنامه کارشناسان در اختیار 30 نفر از کارشناسان در رشته‌های مختلف قرار گرفت. اطلاعات با استفاده از آزمون تحلیل سلسله مراتبی در نرم‌افزار Expert Choice مورد تحلیل قرار گرفت. بر این اساس بیشترین وزن با 593/0 به بعد انسانی و کمترین وزن با 113/0 به بعد طبیعی مربوط می‌شود. همچنین برای تعیین میزان تاب‌آوری با توجه به جامعه آماری 30539 خانواری محدوده و براساس فرمول کوکران 379 پرسشنامه در سطح محلات محدوده تکمیل شد. داده‌های پرسشنامه خانوار در نرم-افزار SPSS وارد و با استفاده از آزمون T- test میزان تاب‌آوری در ابعاد مختلف استخراج گردید. یافته‌ها نشان می‌دهد میزان تاب‌آوری در محدوده 11/3 بوده و محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی تاب‌آور نمی-باشد. از لحاظ ابعاد مورد بررسی، فقط بعد اجتماعی- فرهنگی با 76/3 تاب‌آور می‌باشد. کمترین تاب‌آوری مربوط به بعد اقتصادی (47/2) و پس از آن بعد مدیریتی (87/2) بوده است. بعد کالبدی نیز با میانگین (35/3)، تاب‌آور نمی‌باشد. برای تعیین تأثیر ابعاد بر تاب‌آوری از معادلات ساختاری در نرم‌افزار LISREL استفاده شد. تحلیل عاملی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری نشان می‌دهد که عوامل اجتماعی با ضریب 81/0 بیشترین تأثیر را بر تاب‌آوری محدوده مورد مطالعه داشته‌اند.
کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار، تاب‌آوری، سکونتگاه‌های غیررسمی، شهر سنندج.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Sustainable Urban Development with Emphasis on Resilience Approach in Informal Settlements (Case Study: Informal Settlements in Sanandaj)

نویسندگان [English]

  • Asghar Zarrabi 1
  • shayesteh abbassi 2
  • abolfazl meshkini 3

1 Department of geography and urban planning, Faculty of geography and planning, Isfahan university, Isfahan, Iran

2 student of the department of geography and urban planning, Faculty of geography and urban planning, Isfahan university, Isfahan, Iran

3 Academic Member of Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Tarbiat Modarres University, Tehran

چکیده [English]

Introduction
Informal settlements are home to about one billion people in the world. In other words, about one-seventh of the world's population and one third of the world's urban population live on margins. In our country, informal settlements have been officially interpreted more rapidly than urban growth, and it is estimated that one-fifth of urban populations are located in such settlements. The emergence of informal settlements reveals the existence of structural barriers and inefficiencies in the current policies in providing the necessary housing and services for the low-income urban population at macro level. The 2002 United Nations Summit on Sustainable Development emphasized that contemporary cities are sustainable if they resist natural disasters. Today, the crossroads of environmental, economic, social, and urban spontaneous settlements on a global scale have attracted attention to the urban widespread approach with a more comprehensive look at previous approaches such as crisis management in these settlements and in The world agenda has been considered. In fact, "Resilience as a framework is about a concept that can easily be associated with all stages and sections of disasters and crisis management, and has been introduced with four institutional, social, economic, and infrastructure dimensions. Sanandaj is one of the middle cities that has been growing fast over the last few decades, along with many parts of the country. This rapid growth has led to the formation of automobile neighborhoods in different parts of the city. The purpose of this article is to investigate and evaluate resilience indices in these settlements. In this regard, the main research question is what is the status of resilience of informal settlements in Sanandaj? And how important are the resilience indicators and dimensions?
Methodology
the type of research is applied-development and its method is descriptive-analytical and in terms of information acquisition method, it is located in the field of library-field studies. The data needed for research is obtained through library and field methods. In the library method, internal and external articles and books were used. In the data collection section, data were collected from the statistical blocks of the Population and Housing Census of 1395, Statistics Center of Iran, experts' questionnaire, comprehensive and detailed plans of Sanandaj city, household questionnaire, and so on. In this research, internal and external library studies were used for extraction of indicators. In this study, internal and external library studies were used to extract the indices and the experts were provided with a questionnaire. AHP test was used to analyze the questionnaires and the scores were analyzed in Expert Choice software. In the next step, in order to study the indicators in the area of ​​informal settlements of Sanandaj, a household questionnaire was prepared and according to Statistical Society (30539 families), based on the Cochran formula, 379 questionnaires were completed from the households in the study area. The questionnaire was based on the six-level Likert scale. Reliability of the questionnaire was measured by Cronbach's alpha. Cronbach's alpha value was 0.73 which indicates the reliability of the questionnaire.
One-sample t-test was used to measure resilience. The one-sample t-test (the test of comparing the mean of a population with a number) is one of the tests used in most applied research. This test determines whether the observed average is significantly different from a specified value or a standard value. Confirmatory factor analysis in LISREL software was used to determine the impact of resilience dimensions. In confirmatory factor analysis, the researcher seeks to develop a model that is assumed to describe, describe, explain, or justify empirical data on the basis of relatively few parameters.
Results and Discussion
According to the AHP test, the highest weight was found to be 0.593 in human dimension and the lowest weight was 0. 113 in natural dimension. The findings indicate that the level of resilience is 3.03 in the area, which is less than the mean of 3.50, but it can be said that the informal settlements is not resilient. In terms of dimensions, only the socio-cultural dimension with 3.72 is higher than the average of 3.50 and is resilient. The lowest level of resilience related to the economic dimension at 2.47, followed by the managerial dimension with 2.66. also, Physical dimension is not resilient to have an average of 3.28. According to the studies, the total level of resilience in the informal settlements of Sanandaj was 3.11 and below 3.50. Factor analysis of factors affecting resilience showed that social factors with 0.81 had the most effect and economic factors with 0.50 had the least effect.
Conclusion
Research results in these settlements indicate that the level of resilience is at a low level. Among the different dimensions of resilience, the social dimension has a better status than other dimensions. In the economic field, due to the low level of income of the residents, the lack of insurance, the low level of savings, the lack of job security, the volatility in income, the seasonal nature of the occupation of many residents and ... has led to a low level of economic resilience. Organizational-administrative dimensions also have very low resilience. The lack of institutions at the local level, the weakness of the relationship between managers and the local population, lack of training in preparation for crisis is the reason for the low level of institutional resilience in these settlements. Physically, due to low level of resistance of residential units, lack of proper access to infrastructure, lack of suitable open spaces in neighborhoods, low strength of infrastructures, etc., has led to a decrease in the level of physical resilience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Development
  • Resilience
  • Informal Settlements
  • Sanandaj City
-        حاجی­نژاد، علی؛ بدلی، احد؛ واحد، آقایی، (1394)، بررسی عوامل مؤثر بر آسیب پذیری ناشی از زلزله در مناطق شهری دارای سکونتگاه های غیررسمی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: مناطق 1 و 5 تبریز). مجله مخاطرات محیطی، سال چهارم، شماره 6، صص 56-33.      
-    حسینیون، سولماز، (1395)، تاب آوری در سکونتگاه­های فقیرنشین، نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، سال چهارم، شماره 54-53، صص 156-152.     
-       رضایی، محمدرضا، (1392)، تبیین تاب­آوری اجتماعات شهری به منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی (زلزله) مطالعه مورد: کلانشهر تهران، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری. دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس. 
-        رضایی، محمدرضا؛ رفیعیان، مجتبی؛ سیدمصطفی، حسینی، (1394)، سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی اجتماع های شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: محله های شهر تهران)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره چهل و هفتم، شماره 4، صص623-609.
-        علیزاده، هوشمند؛ ایراندوست، کیومرث؛ خسروانیان، لیلا؛ تولایی، روح اله، (1393)، بررسی سرمایه اجتماعی در سه لایه فضایی شهر سنندج، سکونتگاه­های غیررسمی، بافت مرکزی و بافت برنامه­ریزی شده، فصلنامه دانشگاه هنر، دوره هفتم، شماره 13، صص 149-133.
-        محمدی، اکبر؛ آشوری، کسری؛ رباطی، محمدبشیر، (1396)، تبیین و ارزیابی مؤلفه­های تاب آوری نهادی و اجتماعی در سکونتگاه­های خودانگیخته شهری (مطالعه موردی: ناحیه منفصل شهری نایسر)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 22، صص 88-75.
-        لطفی، حیدر؛ مفرح، مجتبی؛ آفتاب، احمد؛ مجنونی، علی، (1397)، نقش حکم­روایی مطلوب شهری در افزایش تاب­آوری سکونتگاه­های غیررسمی در ایران (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ایدوره سی ام، شماره 1، صص 224-209.
-        محمدی، سمانه؛ دربان رضایی، الهام، (1394)، پایداری و تاب­آوری شهری: دو روی یک سکه، سومین همایش ملی گردشگری، جفرافیا و محیط زیست پایدار، همدان.
-        مشکینی، ابوالفضل؛ سجادی، ژیلا؛ دین دوست، جواد؛ تفکری، اکرم، (1390)، ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی با شیوه توانمندسازی (نمونه موردی باقرشهر- محله باباجعفری)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره بیست و ششم، شماره 3، صص 148-123.
-        موحدی زاده، حمیدرضا، (1395)، درآمدی بر مبانی سوانح و رابطه آن با توسعه برنامه­ریزی، چاپ اول، سازمان عمران و بهسازی شهری، تهران.
-        وزارت راه و شهرسازی، (1393)، سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری.
-        Abunyewah, M., Gajendran, T., and Maund, K. (2018), Profiling Informal Settlements for Disaster Risks, Procedia Engineering, Vol. 212, Pp. 238-245.
-        Carpenter, S. R., Walker, B.H., Anderies, J.M., and Abel, N. (2001), From metaphor to measurement: Resilience of what to what?", Ecosystems, No. 4, Pp. 765-781.
-        Da Silva, C. A., dos Santos, E. A., Maier, S, M., da Rosa, S. (2020), Urban resilience and sustainable development policies. An analysis of smart cities in the state of São Paulo, Revista de Gestão, Emerald Publishing Limited, Vol. 27, No. 1, Pp. 61-78. DOI 10.1108/REGE-12-2018-0117.
-        Habitat, U. N. (2014), State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities. Routledge.
-        Holling, C.S., et al. (1995), Biodiversity in the functioning of ecosystems: an ecological synthesis, economic and ecological issues, Cambridge University Press, Cambridge. Pp. 44–83.
-        IDMC. )2014(, Global Estimates: People displaced by disasters.
-        Meerow, S., Joshua P. Newell and Melissa Stults. (2016), Defining Urban Resilience: A Review, Landscape and Urban Planning, No. 147, Pp. 38–49.
-        Seeliger. L and TUROK, I. (2013), Averting a downward spiral: building resilience in informal urban settlements through adaptive governance, International Institute for Environment and Development (IIED), Vol. 26, No. 1, Pp. 184–199.
-        Timmerman, P. (1981), Vulnerability, Resilience and the Collapse of Society: A Review of Models and Possible Climatic Applications, Institute for Environmental Studies, University of Toronto, Canada.
-        UN/ISDR. (2005), Hyogo framework for 2005-2015: Building the resilience of the nations and communities to disasters. World Conference on Disaster Reduction 18-22 January, Kobe, Hyogo, Japan. Pp. 1-25.
-        United Nations. (2013), Concise Report on the World Population Situation. Department of Economic and Social Affairs Population Division.
-        Weakley. D.j. (2014), Recognizing vulnerability and resilience in informal settlements: The Case of Kya Sands, Johannesburg, South Africa, infulfilment of the requirements of the requirements for the degree: Master of Science in town and Regional Planning, university of the Witwatersrand, Johannesburg.
-        Yue, J., Shannonb, H., Baumannb, A., b., Schwartzb, L., & Bhatt, M. (2016), Slum Upgrading Programs and Disaster Resilience: A Case Study of an Indian ‘Smart City’. Procedia Environmental Science, No. 36, Pp. 154-161.