مقاله علمی پژوهشی
آب و هواشناسی
مهدی اسدی؛ علی محمد خورشید دوست؛ عباسعلی داداشی رودباری
چکیده
به منظور دست‌یابی به تغییرات فصلی بارش از روشهای نوین آمار فضایی مانند خودهمبستگی فضایی موران جهانی، تابع K رایپلی، شاخص انسلین محلی موران، و لکه‌های داغ با استفاده از قابلیت های نرم‌افزارهای و بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تغییرات بارش در ایران دارای الگوی خوشه‌ای بالا می‌باشد. در این بین بر اساس شاخص محلی ...
بیشتر
به منظور دست‌یابی به تغییرات فصلی بارش از روشهای نوین آمار فضایی مانند خودهمبستگی فضایی موران جهانی، تابع K رایپلی، شاخص انسلین محلی موران، و لکه‌های داغ با استفاده از قابلیت های نرم‌افزارهای و بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تغییرات بارش در ایران دارای الگوی خوشه‌ای بالا می‌باشد. در این بین بر اساس شاخص محلی موران و لکه‌های داغ، بارش در کرانههای ساحلی دریای خزر و بخشهای غرب و جنوبغرب کشور (عمدتاً زاگرس) دارای خودهمبستگی فضایی مثبت و بخشهایی از نواحی مرکزی و همچنین بخشهایی از جنوب شرق کشور و نواحی مرکزی دارای خودهمبستگی فضایی منفی بوده است. در سایر مناطق کشور (کمتر از یک چهارم مساحت کل کشور) بارش هیچگونه الگوی معناداری یا خودهمبستگی فضایی نداشته است. بروندادهای آمارههای مورد مطالعه بیانگر این امر بوده است الگوهای پربارش در مناطق جنوبی در حال عقب نشینی بوده و تنها به کانونهای عمده در زاگرس و کرانههای دریای خزر در حال محدود شدن می‌باشد.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
اکبر اصغری زمانی؛ شهریور روستایی؛ محمدعلی کوشش وطن
چکیده
اکثر فعالیت‌های بشر بر روی زمین شکل می‌گیرد، و عاملی موثر در حیات بشری می‌باشد. بر این اساس هدف اصلی پژوهش، ارزیابی تفکیک اراضی مسکونی و تجاری از منظر شاخص‌های تفکیک زمین در منطقه یک و سه شهر تبریز می‌باشد. پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت کاربردی می‌باشد، که جهت جمع‌آوری داده از روش میدانی با ابزار پرسشنامه بهره‌گرفته شده است. ساخت پایگاه ...
بیشتر
اکثر فعالیت‌های بشر بر روی زمین شکل می‌گیرد، و عاملی موثر در حیات بشری می‌باشد. بر این اساس هدف اصلی پژوهش، ارزیابی تفکیک اراضی مسکونی و تجاری از منظر شاخص‌های تفکیک زمین در منطقه یک و سه شهر تبریز می‌باشد. پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت کاربردی می‌باشد، که جهت جمع‌آوری داده از روش میدانی با ابزار پرسشنامه بهره‌گرفته شده است. ساخت پایگاه اطلاعاتی برای قطعات زمین، برمبنای شاخص‌های پژوهش در نرم‌افزار 10.4 ArcGIS صورت گرفت. جهت تجزیه تحلیل داده‌های پرسشنامه از آزمون‌های آماری ویلکاکسون، یومن ویتنی، کروسکال‌والیس و ضریب همبستگی اسپیرمن در نرم‌افزارSPSS 24 بهره گرفته شد. پرسشنامه طراحی شده در قالب شاخص‌های هندسی با مولفه‌های مساحت، تناسب و شکل با 8 سوال، دسترسی با 4 سوال، ارزش منطقه‌ای با 4 سوال و شاخص انسانی- مدیریتی با 4 سوال در چارچوب طیف لیکرت پنج‌تایی طراحی گردید. اعتبار سئوالات به‌صورت اعتبار صوری برآورد شد. پایایی پرسشنامه برابر با ضریب قابل قبول 76/0 بود. جامعه آماری را مجموع جمعیت منطقه یک و سه برابر با 448121 نفر تشکیل می‌دهد که با استفاده از فرمول کوکران در سطح اطمینان 95 درصد و ضریب خطای 5 درصد نمونه 384 نفری برآورد شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که براساس شاخص‌های تفکیک زمین، کاربریهای مسکونی و تجاری دارای تفکیک مناسب نمی‌باشند؛ که در این مسئله نقش معابر پررنگ‌تر از سایر موارد است. نتایج سنجش هم‌راستایی نظرات کارشناسان، بنگاهیان، صاحبان املاک و مردم عادی در مورد کیفیت تفکیک زمین با وضعیت آن در وضع موجود برپایه شاخص‌های پژوهش، نشان داد که نظرات کارشناسان با بیشترین فراوانی در شش مورد در منطقه یک و در هفت مورد در منطقه سه دارای هم‌راستایی است. در ادامه براساس نظرات سه طیف مذکور، عامل ارزش منطقه‌ای زمین در منطقه یک و عامل انسانی - مدیریتی در منطقه سه به عنوان بخشی از عوامل موثر در تفکیک نامناسب اراضی ارزیابی شد.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی روستایی
علی آذر؛ قربان محبوبی؛ مهسا صلاحی رنجبری
چکیده
یکی از پدیده‌های نوظهور دوره شهرنشینی معاصر که تاثیر زیادی در بروز انواع معضلات مناطق کلانشهری گذاشته ، مهاجرت معکوس شهری به روستاهای پیرامونی شهرها می‌باشد. مهاجرت‌های معکوس، باعث تنزل کیفیت زندگی و فشار مضاعف بر محیط روستاها شده است. خزش شهری تبریز باعث توسعه لجام گسیخته سکونتگاه‌های روستایی گردیده و نوعی از حاشیه‌نشینی جدید ...
بیشتر
یکی از پدیده‌های نوظهور دوره شهرنشینی معاصر که تاثیر زیادی در بروز انواع معضلات مناطق کلانشهری گذاشته ، مهاجرت معکوس شهری به روستاهای پیرامونی شهرها می‌باشد. مهاجرت‌های معکوس، باعث تنزل کیفیت زندگی و فشار مضاعف بر محیط روستاها شده است. خزش شهری تبریز باعث توسعه لجام گسیخته سکونتگاه‌های روستایی گردیده و نوعی از حاشیه‌نشینی جدید را پدید آورده است. هدف این تحقیق، مشخص نمودن تاثیر عوامل مختلف در بروز مهاجرت از شهر تبریز به روستاهای اطراف الحاقی به تبریز می باشد . روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی و ماهیت آن از نوع کاربردی است و از ابزار اسنادی- کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی (پرسشنامه) برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده گردیده است. جامعه آماری این مطالعه، مهاجران بازگشتی از شهر تبریز به روستاهای مورد مطالعه (هفت روستا) هستند. تعداد 114 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب گردیدند. برای تعیین پایایی پرسشنامه‌ها از روش ضریب آلفایِ کرونباخ استفاده شده است و مجموع میانگین پایایی به دست آمده از گویه‌ها 7/. محاسبه گردید. متوسط رشد جمعیت روستایی کشور در طی ده سال اخیر (1395- 1385) 69/.- درصد می‌باشد؛ در حالی که متوسط رشد جمعیت روستاهای مورد مطالعه در این فاصله زمانی 83/43+ درصد می‌باشد. این امر بیانگر پرتاب توسعه فیزیکی متصل شهر تبریز به روستاهای اطراف (منطقه کلانشهری) می‌باشد و اینگونه از مهاجرت‌های روستا - شهری در سال‌های اخیر به دلیل گرانی زمین و مسکن در شهر تبریز فزونی گرفته است. بر اساس مدل تحلیل عاملی، عامل اقتصادی و مسکن با مقدار ویژه 753/3، بیش از ده درصد واریانس متغیرهای مهاجرت معکوس را به خود اختصاص داده است و مهمترین علت تاثیرگذار در مهاجرت معکوس به روستاهای الحاقی تبریز می‌باشد. بالا بودن هزینه زندگی شهری، پایین بودن درآمد، گرانی زمین در شهر، پایین بودن قیمت خرید و اجاره مسکن در روستا از متغیرهای موثر عامل اقتصادی در مهاجرت معکوس محسوب می‌گردند.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
احمد پوراحمد؛ رحمت اله فرهودی؛ سعید زنگنه شهرکی؛ طهورا شفاعت قراملکی
چکیده
بازآفرینی شهری با هدف پایداری فضاهای شهری به دنبال رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی و زیست‌محیطی بافت‌های ناکارآمد می‌باشد. از طرفی بازآفرینی شهری با محوریت گردشگری به عنوان رویکردی جهت حفاظت از ارزش‌های بافت تاریخی و حل مشکلات آن مطرح بوده است. بافت تاریخی تبریز علی‌رغم برخورداری از ارزش‌های فراوان فرهنگی و هویتی، ...
بیشتر
بازآفرینی شهری با هدف پایداری فضاهای شهری به دنبال رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی و زیست‌محیطی بافت‌های ناکارآمد می‌باشد. از طرفی بازآفرینی شهری با محوریت گردشگری به عنوان رویکردی جهت حفاظت از ارزش‌های بافت تاریخی و حل مشکلات آن مطرح بوده است. بافت تاریخی تبریز علی‌رغم برخورداری از ارزش‌های فراوان فرهنگی و هویتی، دچار ناکارآیی، فرسودگی، مشکلات زیست‌محیطی و بحران‌های اقتصادی گردیده است. هدف این مقاله بررسی تاثیر توسعه‌ی گردشگری بر بازآفرینی بافت تاریخی در شهر تبریز می‌باشد. در این تحقیق پس از شناسایی معیارها و شاخص‌های بازآفرینی شهری و توسعه پایدار گردشگری در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی، زیست‌محیطی پرسشنامه‌ای، برای تحلیل ارتباط بازآفرینی‌شهری و توسعه‌ی گردشگری از نظر ساکنین بافت تاریخی شهر تبریز تنظیم گردید. جامعه‌ی آماری این پژوهش 383 نفر از ساکنان بافت تاریخی شهر تبریز در سال 1398 می‌باشد. تحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss و با آزمون خی‌دو انجام گرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که گردشگری عاملی در راستای رشد اقتصادی است و از بعد اجتماعی- فرهنگی، حس مکان و امنیت فضا را افزایش می‌دهد. در مورد بعد کالبدی، توسعه گردشگری با از بین بردن فضاهای مخروبه، اتصال و پیوند در بافت تاریخی را موجب شده و کیفیت خدمات عمومی و منظر شهری را ارتقا داده و از نظر زیست‌محیطی، کاهش آلودگی‌های محیطی و افزایش سرانه‌ی فضای سبز را در پی دارد.
مقاله علمی پژوهشی
سایر زمینه هایی مطالعاتی جغرافیایی و بین رشته ای
فیروز جعفری؛ افشار حاتمی؛ سونیا کرمی
چکیده
امروزه با توجه به روندها و تحولات فراگیر جهانی و سرعت فزاینده آنها، اهمیت مطالعات منطقه‌ای بیش‌ازپیش ضروری تلقی میشود. شناخت وضعیت موجود مناطق و برنامه‌ریزی در راستای توسعه منطقه‌ای هم‌راستا با شرایط نوین جهانی امری اجتناب‌ناپذیر است که در کشور ایران مورد غفلت قرار گرفته است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت ...
بیشتر
امروزه با توجه به روندها و تحولات فراگیر جهانی و سرعت فزاینده آنها، اهمیت مطالعات منطقه‌ای بیش‌ازپیش ضروری تلقی میشود. شناخت وضعیت موجود مناطق و برنامه‌ریزی در راستای توسعه منطقه‌ای هم‌راستا با شرایط نوین جهانی امری اجتناب‌ناپذیر است که در کشور ایران مورد غفلت قرار گرفته است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. شاخص‌های مورد نیاز پژوهش از بررسی سالنامه آماری (1395) در قالب 30 شاخص استخراج و تحلیل شده‌اند. جهت تحلیل نتایج از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره از جمله از آنتروپی شانون، ضریب تغییرات و ویکور استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از عدم توسعه متوازن و متعادل اقتصادی بین استان‌های ایران هست. استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، تهران، کرمان، فارس، آذربایجان شرقی در بالاترین سطح توسعه اقتصادی قرار دارند و استان‌های آذربایجان غربی، مازندران، مرکزی، سمنان، یزد، خراسان جنوبی، خوزستان در سطح توسعه متوسط؛ استان‌های گیلان، زنجان، کردستان، البرز، لرستان، همدان، گلستان، خراسان شمالی، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان در سطح توسعه پایین و استان‌های اردبیل، قزوین، قم، کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد در پایین‌ترین سطح توسعه اقتصادی قرار دارند.
مقاله علمی پژوهشی
آب و هواشناسی
هاشم رستم زاده؛ مجید رضایی بنفشه؛ اکبر حسین نژاد
چکیده
در این پژوهش به منظور تعیین روند و شدت تغییرات دما، آماره سینوپ های سه ساعته در طول روز و شب در مقیاس فصلی و سالانه برای ایستگاه سینوپتیک تبریز(با 195768 برداشت داده) طی دوره آماری (1951-2017) استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. سری های زمانی دما برای هرکدام از سینوپ ها در مقیاس فصلی و سالانه تهیه گردید. سپس جهت تهیه سری های زمانی دمای شبانه و روزانه ...
بیشتر
در این پژوهش به منظور تعیین روند و شدت تغییرات دما، آماره سینوپ های سه ساعته در طول روز و شب در مقیاس فصلی و سالانه برای ایستگاه سینوپتیک تبریز(با 195768 برداشت داده) طی دوره آماری (1951-2017) استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. سری های زمانی دما برای هرکدام از سینوپ ها در مقیاس فصلی و سالانه تهیه گردید. سپس جهت تهیه سری های زمانی دمای شبانه و روزانه داده های سه ساعته دما(سینوپ ها) به دو گروه دمای شبانه (شامل میانگین دمای سینوپ های 00:00 ، 03:00 ، 18:00 و 21:00) و دمای روزانه(شامل میانگین دمای سینوپ های 06:00 ، 09:00 ، 12:00 و 15:00) تبدیل شدند. جهت شناسایی روند و معنی داری روند تغییرات از روش تحلیل ناپارامتریک من-کندال و نیز برای تعیین شیب خط روند هرکدام از این واحد های زمانی از آزمون تخمینگر شیب سن استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که در بین تمامی سینوپ های مورد بررسی سینوپ 03:00(ساعت 06:30 به وقت محلی) دارای تغییرات شدید تری نسبت به سایر سینوپ ها است که در فصل تابستان دارای افزایش 0.66 درجه سانتیگرادی دما در هر دهه می باشد. بیشترین تغییرات سالانه نیز مربوط سینوپ 00:00 (افزایش 0.47 درجه سانتیگراد در هر دهه) است. بررسی تغییرات فصلی دمای شبانه و روزانه نیز نشان دهنده آن است که بیشترین تغییرات دمای شبانه مربوط به فصل تابستان (افزایش 0.62 درجه سانتی گراد در هر دهه) و بیشترین تغییرات دمای روزانه نیز مربوط به فصل بهار و تابستان(افزایش 0.3 درجه سانتی گراد در هر دهه) است.
مقاله علمی پژوهشی
ژئومورفولوژی
احد رنجبری؛ موسی عابدینی؛ داود مختاری؛ خلیل ولیزاده کامران
چکیده
تکتونیک فعال منطقه آذربایجان، هم‌چون سایر نقاط ایران از همگرایی پوسته‌های قاره‌ای اوراسیا و عربی نشأت گرفته است. این پویایی منجر به گسلش بخش عمده‌ای از آن و در نتیجه وقوع زمین‌لرزه‌های ویرانگر شده است. شناسایی و استخراج این گسل‌ها تا حد زیادی می‌تواند به روشن شدن رفتار تکتونیکی منطقه کمک کند. از این طریق پراکنش فضایی مخاطرات ...
بیشتر
تکتونیک فعال منطقه آذربایجان، هم‌چون سایر نقاط ایران از همگرایی پوسته‌های قاره‌ای اوراسیا و عربی نشأت گرفته است. این پویایی منجر به گسلش بخش عمده‌ای از آن و در نتیجه وقوع زمین‌لرزه‌های ویرانگر شده است. شناسایی و استخراج این گسل‌ها تا حد زیادی می‌تواند به روشن شدن رفتار تکتونیکی منطقه کمک کند. از این طریق پراکنش فضایی مخاطرات ژئومورفیک شناسایی، پیش‌بینی و مدیریت میشود. در این راستا، شناسایی گسل‌های پهنه قوشاداغ و شواهد ژئومورفیک آنها در شمال‌غرب ایران هدف کلی این پژوهش انتخاب گردید. این سامانه گسلی به دلیل فقر مطالعاتی تاحدودی ناشناخته مانده بود اما با آغاز فعالیت لرزه‌ای دوگانه 21 مرداد 1391 مسبب تلفات جانی و مالی زیادی شد. برای استخراج گسل‌های منطقه، باند 8 تصویر ماهواره لندست 8 سنجنده OLI با ردیف 33 و گذر 168، با باند پانکروماتیک آن (15متر) فیوژن شد. جهت مشاهده بهتر خطواره‌ها از تکنیک‌های RGB، PCA، فیلترهای جهت‌دار و نسبت باندی استفاده گردید سپس خطواره‌ها از تصاویر Pan Sharp شده در محیط نرم‌افزار ژئوماتیکا و با اعمال الگوریتم Lineament Extraction استخراج گردید. این فرایند در سه روش دستی، اتوماتیک و نیمه‌اتوماتیک و با استفاده از نرم‌افزارهای Envi5.1 و ArcGIS10.4.1 انجام شد. جهت حصول اطمینان از تصاویر سنتینل 2B و اسپات نیز به لحاظ برخی ویژگی‌ها استفاده شد و در نهایت گسل‌های استخراجی، با عملیات میدانی، پیمایش زمینی و مشاهدات پدیده‌های ژئومورفولوژیک مقایسه و تدقیق گردید. نتیجه پژوهش نشان از دقت بالای آن دارد به طوری که با ترکیب روش‌ها برای اولین بار برخی از گسل‌های جدید نیز شناسایی شدند.
مقاله علمی پژوهشی
سایر زمینه هایی مطالعاتی جغرافیایی و بین رشته ای
رامین صادقی نژاد؛ مریم محمد زاده
چکیده
چشم اندازهای فرهنگی، در حکم آینه‌ها و کتاب‌هایی‌اند که با دیدن و مطالعۀ آنها، می‌توان به اطلاعات گرانبهایی در زمینه‌های اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، زبان‌شناسی، سیاسی، فرهنگی، معماری و هنری حاکم بر روزگار تألیفشان دست یافت. سئوال اساسی این نوشته آن است که خاقانی، بعنوان یک شاعر، در تفسیر «ایوان مدائن» - بعنوان باشکوه‌ترین ...
بیشتر
چشم اندازهای فرهنگی، در حکم آینه‌ها و کتاب‌هایی‌اند که با دیدن و مطالعۀ آنها، می‌توان به اطلاعات گرانبهایی در زمینه‌های اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، زبان‌شناسی، سیاسی، فرهنگی، معماری و هنری حاکم بر روزگار تألیفشان دست یافت. سئوال اساسی این نوشته آن است که خاقانی، بعنوان یک شاعر، در تفسیر «ایوان مدائن» - بعنوان باشکوه‌ترین و بزرگترین چشمانداز فرهنگی بازمانده از عصر ساسانیان- تا چه اندازهای، مؤفّق عمل کرده است؟ این مطالعه به روش اسنادی- تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه‌ای انجام پذیرفته است. یافته‌های این پژوهش، نشان می‌دهد خاقانی با باز نگری در این «آینۀ عبرت»، و بیان جنبههای قابل رؤیت و غیر قابل رؤیت این چشم-انداز فرهنگی، اطلاعات با ارزش زیادی را برای مخاطبان شعرش بازگو کرده است. این مطالعه، می‌تواند خاقانی را در مَقام یک جغرافیدان فرهنگی، ایوان مدائن را در ردیف یک چشمانداز فرهنگی و قصیدۀ ایوان مدائن را در حکم یک سند با اهمیّت تاریخی در بحث چشمانداز فرهنگی و ادبیّات را بعنوان یک همتای احساسی برای دانش عینی جغرافیا، مطرح کند.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
اصغر ضرابی؛ شایسته عباسی؛ ابوالفضل مشکینی
چکیده
سکونتگاه‌های غیررسمی محل سکونت حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان هستند. پیدایش این سکونتگاه‌ها گویای وجود موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاست‌های کنونی در تأمین مسکن و خدمات-رسانی لازم مرتبط با آن برای اقشار کم درآمد شهری در سطح کلان است. امروزه تلاقی بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و رشد سکونتگاه‌های خودانگیخته شهری در مقیاس ...
بیشتر
سکونتگاه‌های غیررسمی محل سکونت حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان هستند. پیدایش این سکونتگاه‌ها گویای وجود موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاست‌های کنونی در تأمین مسکن و خدمات-رسانی لازم مرتبط با آن برای اقشار کم درآمد شهری در سطح کلان است. امروزه تلاقی بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و رشد سکونتگاه‌های خودانگیخته شهری در مقیاس جهانی توجه را به رهیافت تاب‌آوری شهری در این سکونتگاه‌ها جلب کرده و در دستور کار جهانی مد نظر قرار داده است. نوع این پژوهش کاربردی و شیوه دریافت اطلاعات کتابخانه‌ای- میدانی است. برای استخراج شاخص‌ها از مطالعات کتابخانه‌ای استفاده شد و شاخص‌های ابعاد مختلف جهت تعیین میزان اهمیت با عنوان پرسشنامه کارشناسان در اختیار 30 نفر از کارشناسان در رشته‌های مختلف قرار گرفت. اطلاعات با استفاده از آزمون تحلیل سلسله مراتبی در نرم‌افزار Expert Choice مورد تحلیل قرار گرفت. بر این اساس بیشترین وزن با 593/0 به بعد انسانی و کمترین وزن با 113/0 به بعد طبیعی مربوط میشود. همچنین برای تعیین میزان تاب‌آوری با توجه به جامعه آماری 30539 خانواری محدوده و براساس فرمول کوکران 379 پرسشنامه در سطح محلات محدوده تکمیل شد. داده‌های پرسشنامه خانوار در نرم-افزار SPSS وارد و با استفاده از آزمون T- test میزان تاب‌آوری در ابعاد مختلف استخراج گردید. یافته‌ها نشان می‌دهد میزان تاب‌آوری در محدوده 11/3 بوده و محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی تاب‌آور نمی-باشد. از لحاظ ابعاد مورد بررسی، فقط بعد اجتماعی- فرهنگی با 76/3 تاب‌آور می‌باشد. کمترین تاب‌آوری مربوط به بعد اقتصادی (47/2) و پس از آن بعد مدیریتی (87/2) بوده است. بعد کالبدی نیز با میانگین (35/3)، تاب‌آور نمی‌باشد. برای تعیین تأثیر ابعاد بر تاب‌آوری از معادلات ساختاری در نرم‌افزار LISREL استفاده شد. تحلیل عاملی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری نشان می‌دهد که عوامل اجتماعی با ضریب 81/0 بیشترین تأثیر را بر تاب‌آوری محدوده مورد مطالعه داشته‌اند. کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار، تاب‌آوری، سکونتگاه‌های غیررسمی، شهر سنندج.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
سید علی عارف حسینی؛ علی پناهی؛ علی آذر؛ رضا ولی زاده
چکیده
مساله عدم‌توجه به قابلیت‌زندگی در بافتهایشهری دغدغۀ‌‌اصلی در جغرافیا و سیاست‌شهری است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی زیست‌پذیری بافتهایشهری تبریز گام به عرصۀ تحقیق نهاده است. این تحقیق به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی بوده و به حیث روش، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. ابزار‌سنجش پرسشنامه بوده است. جامعۀ‌آماری پژوهش بر اساس ...
بیشتر
مساله عدم‌توجه به قابلیت‌زندگی در بافتهایشهری دغدغۀ‌‌اصلی در جغرافیا و سیاست‌شهری است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی زیست‌پذیری بافتهایشهری تبریز گام به عرصۀ تحقیق نهاده است. این تحقیق به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی بوده و به حیث روش، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. ابزار‌سنجش پرسشنامه بوده است. جامعۀ‌آماری پژوهش بر اساس دیدگاه تجربی بررسی کیفیت محیط‌شهری، ساکنین بافت‌های شهری قدیم و جدید می‌باشند؛ که بر اساس جدول‌مورگان به تعداد 1558693 نفر بوده است؛ که با توجه به حجم‌جامعه و بر اساس جدول‌مورگان برابر با 384 نفر می‌باشد، که به شیوه نمونه‌گیری خوشه ای و با تخصیص متناسب به هر‌یک ازمحلات کم-برخوردار، نیمه‌برخوردار و برخوردار به ترتیب 39، 70 و 42 (نمونه در بافت قدیم) و 100، 71 و 62 (نمونه در بافت جدید) اختصاص داده شده است. همچنین ضریب‌آلفای‌کرونباخ به‌دست آمده از بررسی پایایی ابزار اندازه‌گیری (913/0) در سطح قابل قبولی بوده است. برای تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات از تحلیل‌واریانس‌چند‌متغیری (MANOVA) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان‌می‌دهد به‌طور‌کلی زیست‌پذیری در بافت‌های شهر تبریز از حد متوسط پایین‌تر بوده بهطوریکه با توجه به نتایج تحلیل‌واریانس‌چند‌متغیری مشخص گردید، میزان زیست‌پذیری‌شهری در انواع بافت‌های شهر تبریز متفاوت است؛ بهطوریکه میزان زیست‌پذیری در بافت‌قدیم به دلیل کسب میانگین رتبه بیشتر در ابعاد خدمات‌و‌زیرساخت‌های‌شهری، اجتماع‌شهری، تاریخ‌شهری، اقتصاد-شهری و مدیریت‌شهری بیشتر از بافت جدید بوده است. همچنین مشخص گردید بعد مدیریت-شهری و اجتماع‌شهری در بافت‌قدیم (بیشتر) و بعد محیط‌شهری در بافت‌جدید (بیشتر) تفاوت معنا داری داشته است.
مقاله علمی پژوهشی
آب و هواشناسی
حسین عساکره؛ سپیده بارزمان؛ علی شاهبایی کوتنایی
چکیده
مؤلفه‌های مکانی از عوامل مؤثر در بروز تغییرات رفتار بارش در یک محدوده می‌باشند و این امر ضرورت استفاده از علم زمین آمار در مطالعات بارش را نشان می‌دهد. در پژوهش حاضر تلاش شده تا با استفاده از فراسنج های نیم‌تغییرنما و رگرسیون جغرافیایی موزون، الگوی بارش‌های 121 ایستگاه هواشناسی شامل 27 ایستگاه همدید،7 ایستگاه اقلیم‌شناسی و 87 ایستگاه ...
بیشتر
مؤلفه‌های مکانی از عوامل مؤثر در بروز تغییرات رفتار بارش در یک محدوده می‌باشند و این امر ضرورت استفاده از علم زمین آمار در مطالعات بارش را نشان می‌دهد. در پژوهش حاضر تلاش شده تا با استفاده از فراسنج های نیم‌تغییرنما و رگرسیون جغرافیایی موزون، الگوی بارش‌های 121 ایستگاه هواشناسی شامل 27 ایستگاه همدید،7 ایستگاه اقلیم‌شناسی و 87 ایستگاه بارانسنجی سازمان هواشناسی کشور در دوره آماری 2014-1994 برای فصل بهار مورد بررسی قرار گیرد. نتایج حاصل از آماره نیم تغییر نما نشان داد که ساختار مکانی بارش از ماه آوریل به سمت ماه ژوئن کاهش یافته است ؛ که نشان‌دهنده کاهش وسعت عمل سیستمهای بزرگ مقیاس در بارش محدوده مطالعاتی و افزایش توان عوامل محلی در وقوع بارش است. بر اساس مدل رگرسیون جغرافیایی موزون مشخص گردید که در تمام منطقه، ناهمواریها بیشترین اثر را در کنترل بارش دارد و علاوه بر آن در کردستان و جنوب آذربایجان غربی جهت شیب، در اردبیل و شمال آذربایجان شرقی عامل شیب بر بارش اثر گذار هستند. همچنین اثرات عامل عرض جغرافیایی منطبق بر حضور بادهای غربی در محدوده بوده و در ماه آوریل در کردستان و در ماههای می و ژوئن در آذربایجان شرقی بیشترین اثرات را داشتهاست.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
سید فرزین فائزی؛ امید شانیان
چکیده
ناوگان حمل ونقل بار درونشهری با اینکه فقط 20 درصد از خودروهایی که درون شبکه شهری تردد میکنند را شامل میشود، 40 درصد از انتشار آلایندهها و آلودگی صوتی و 35 درصد از تصادفات را به خود اختصاص داده است. یکی از راهکارهای مدیریت و ارتقا سطح کیفیت سیستم حملونقل بار و کالا، بهکارگیری ابزار و سامانه های هوشمند در سیستم حمل ونقل بار ...
بیشتر
ناوگان حمل ونقل بار درونشهری با اینکه فقط 20 درصد از خودروهایی که درون شبکه شهری تردد میکنند را شامل میشود، 40 درصد از انتشار آلایندهها و آلودگی صوتی و 35 درصد از تصادفات را به خود اختصاص داده است. یکی از راهکارهای مدیریت و ارتقا سطح کیفیت سیستم حملونقل بار و کالا، بهکارگیری ابزار و سامانه های هوشمند در سیستم حمل ونقل بار و کالا است. لذا هدف اصلی در این تحقیق یافتن بهترین راهکار جهت هوشمندسازی حملونقل بار و کالای درونشهری با توجه به معیارهای توسعه پایدار است. با استفاده از مطالعه کتابخانه ای و مصاحبه، ابتدا روشهای هوشمندسازی حمل ونقل بار درونشهری و گروههای ذینفع شناسایی شدند. سپس معیارهای توسعه پایدار مربوط به هر یک از گروههای ذینفع و مرتبط با هوشمندسازی حملونقل بار درونشهری تعیین شد. همچنین از طریق طراحی پرسشنامه های جداگانه برای هر گروه، میزان اهمیت این معیارها سنجیده شد. بعد از مشخص شدن هر معیار و میزان اهمیت نزد گروههای ذینفع، با استفاده از تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه به روش تحلیل چندبازیگر-چندمعیار بهترین راهکار به منظور هوشمندسازی سیستم حملونقل بار درونشهری تعیین گردید. نتایج نشان داد طراحی اپلیکیشن جهت سفارش خودروهای باربر به عنوان مطلوبترین راهکار انتخاب شد و بعد از آن به ترتیب هوشمندسازی خودروهای باربر، هوشمندسازی معابر شهری و هوشمندسازی انبارها قرارگرفت.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
رسول قربانی؛ مهدیه طاهونی
چکیده
رشد شهری در نفس خود خصلتی سرکش دارد. لذا نیازمند مهار و هدایت است سیاست‌گذاری رشد شهری مسئولیتی خطیر است؛ زیرا ازیک طرف باید به زدودن نابسامانی‌های بپردازد و از طرف دیگر با هدایت عقلایی ساخت‌وسازها از بروز و پیدایش ناهنجاری‌ها به‌ویژه از ابعاد کالبدی آن جلوگیری نماید. محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهر سردرود و روش تحقیق تحلیلی ...
بیشتر
رشد شهری در نفس خود خصلتی سرکش دارد. لذا نیازمند مهار و هدایت است سیاست‌گذاری رشد شهری مسئولیتی خطیر است؛ زیرا ازیک طرف باید به زدودن نابسامانی‌های بپردازد و از طرف دیگر با هدایت عقلایی ساخت‌وسازها از بروز و پیدایش ناهنجاری‌ها به‌ویژه از ابعاد کالبدی آن جلوگیری نماید. محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهر سردرود و روش تحقیق تحلیلی – تطبیقی است که داده‌ها و اطلاعات موردنیاز به‌صورت اسنادی و میدانی تهیه گردیده است. در روش تحلیل داده ها از مدل های کمی آنتروپی نسبی،ضریب گری، موران وضریب جینی استفاده شده نتایج به‌دست‌آمده از اندازه‌گیری مدلهای فضایی – کالبدی نشان‌دهنده این است که فرم شهر الگوی تجمع تصادفی تک‌قطبی بوده که به سمت پراکنش شهری پیش رفته و می‌رود و مقادیر شاخص‌ها در سال 1378 و 1390 به ترتیب بدین‌صورت است: (آنتروپی نسبی =85/0، جینی= 35/0، موران =03/0، گری =05/0) و (آنتروپی نسبی= 91/0، جینی= 36/0، موران =01/0، گری =99/1). در کل، این مقادیر نشان می‌دهد که شهر به سمت الگوی پراکندگی پیش رفته است و موجب از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و باغات شده است، بهطوریکه در شهر سردرود در سال 1378 سهم باغات و اراضی کشاورزی 2/65 درصد از کاربری‌ها بوده درحالی‌که در سال 1390 به 35/26 درصد رسیده است و به‌تبع آن ساختار فضایی و کالبدی شهر در طول زمان تغییریافته است.
مقاله علمی پژوهشی
ژئومورفولوژی
سمیه کریمی؛ معصومه رجبی؛ محمد حسین رضایی مقدم
چکیده
فرسایش خاک پدیده مخربی است که نتایج زیانباری چون بیابان‌زائی، کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش سیلاب‌ها و بار رسوب آنها و تاثیرگذاری بر سازه‌های هیدرولیکی را به دنبال خواهد داشت. رخداد این پدیده در مناطق حساس و شکننده کارستی منجر به بیابان‌زائی سنگی، تاثیر بر سیکل هیدرولوژی کارست و کاهش کیفیت و کمیت منابع آب کارست میشود. حوضه رودخانه ...
بیشتر
فرسایش خاک پدیده مخربی است که نتایج زیانباری چون بیابان‌زائی، کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش سیلاب‌ها و بار رسوب آنها و تاثیرگذاری بر سازه‌های هیدرولیکی را به دنبال خواهد داشت. رخداد این پدیده در مناطق حساس و شکننده کارستی منجر به بیابان‌زائی سنگی، تاثیر بر سیکل هیدرولوژی کارست و کاهش کیفیت و کمیت منابع آب کارست میشود. حوضه رودخانه الوند در غرب استان کرمانشاه از تیپیک‌ترین مناطق کارستی ایران بوده که ژئومورفولوژی کارست بخش وسیعی از سطح این حوضه را تشکیل می‌دهد و فرسایش تهدیدی جدی برای منابع آب و خاک این حوضه است. در این پژوهش با استفاده از مدل SMLRK و با در نظرگرفتن شرایط ژئومورفولوژی کارست حوضه به ارزیابی و پهنه بندی فرسایش خاک در سطح حوضه پرداخته شده است. از مدل SMLRK برای تهیه نقشه فرسایش خاک در دو حالت دخیل کردن پارامتر نفوذ (کارست) و عدم دخالت آن استفاده شده است. نتایج نشان داد در حالت عدم دخالت و حالت دخالت پارامتر نفوذ در مدل، به ترتیب حدود 55% و 61% مساحت حوضه الوند در طبقات فرسایشی متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار می گیرند. نتایج مدل SMLRK در حالت دخالت پارامتر نفوذ و شرایط کارستی حوضه، از تطبیق بیشتری با وضعیت طبیعی حوضه برخوردار بوده و این مناطق دارای میزان فرسایش خاک بیشتری می‌باشند. شیب و بارش زیاد و خاک کم ضخامت، مهمترین دلایل فرسایش زیاد خاک در نواحی کارستی حوضه بوده است.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
حسن محمودزاده؛ مصطفی مهدوی فرد؛ مجید عزیز مرادی؛ ملیحه زنجانی ثانی
چکیده
امروزه ارزیابی توسعه فیزیکی شهری با استفاده از تکنیک‌های نوین سنجش از دور می‌تواند اطلاعات پایه ای را در اختیار برنامه ریزان قرار دهد و از این طریق نقشی مؤثر در مدیریت و بهبود کاربری اراضی شهر ایفا کند. هدف از این پژوهش، پایش و ارزیابی توسعه فیزیکی شهر تبریز در دوره 42 ساله (2014-1972) با استفاده از سامانه جدید (GEE) Google Earth Engine و پیش بینی تغییرات ...
بیشتر
امروزه ارزیابی توسعه فیزیکی شهری با استفاده از تکنیک‌های نوین سنجش از دور می‌تواند اطلاعات پایه ای را در اختیار برنامه ریزان قرار دهد و از این طریق نقشی مؤثر در مدیریت و بهبود کاربری اراضی شهر ایفا کند. هدف از این پژوهش، پایش و ارزیابی توسعه فیزیکی شهر تبریز در دوره 42 ساله (2014-1972) با استفاده از سامانه جدید (GEE) Google Earth Engine و پیش بینی تغییرات گسترش فیزیکی شهر تبریز با استفاده از مدل شبکه عصبی (MLP) است. نتایج این پژوهش نشان از قابلیت بالای فناوری GEE در استخراج پهنههای شهری طی دورههای مختلف دارد، بطوریکه این فناوری بخوبی توانست توسعه فیزیکی شهر تبریز را طی دوره 40 ساله ارزیابی کند. نتایج پیش‌بینی تغییرات حاصل از مدل MLP نشان دهندهی این است که توسعه فیزیکی شهر تبریز در آینده رو به شمال شرقی و جنوب شرقی است و مدل اجرا شده از سال 1975 تا 2014 در قالب GEE و برای بیست سال آتی با استفاده از مدل تجربی شبکه عصبی مبتنی بر پرسپترون چندلایه اقدام به شبیه سازی و مدلسازی روند آتی توسعه کلانشهر تبریز نمود.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
عباس معروف نژاد؛ ابراهیم امیری؛ ولی کاووسی قافی
چکیده
کاربری ورزشی در زمره‌ی کاربری‌هایی است که از اهمیت بالایی برخوردار بوده و لزوم توجه به آن در فضای شهرها بسیار حائز اهمیت است. استقرار مناسب فضاهای ورزشی و ایجاد آنها متضمن سلامت افراد جامعه و همچنین در دسترس بودن این فضاها برای همه شهروندان به عنوان یک ضرورت اساسی به شمار می رود. تحقیق حاضر به تحلیل وضعیت اماکن و کاربریهای ورزشی ...
بیشتر
کاربری ورزشی در زمره‌ی کاربری‌هایی است که از اهمیت بالایی برخوردار بوده و لزوم توجه به آن در فضای شهرها بسیار حائز اهمیت است. استقرار مناسب فضاهای ورزشی و ایجاد آنها متضمن سلامت افراد جامعه و همچنین در دسترس بودن این فضاها برای همه شهروندان به عنوان یک ضرورت اساسی به شمار می رود. تحقیق حاضر به تحلیل وضعیت اماکن و کاربریهای ورزشی در شهر ایذه می پردازد. روش تحقیق از نظر نوع کاربردی و از نظر شیوه انجام توصیفی- تحلیلی بوده و برای گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای، پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش،کارشناسان خبره در حوزه شهری و ورزش این شهر می باشد، حجم نمونه از طریق روش تخمین شخصی و27نفر در نظر گرفته شده است، جهت تحلیل داده ها از مدل ویلیامسون و آزمونone Sample-Test استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد:میانگین شاخص ویلیامسون برای شهر ایذه عدد 21/0 می باشد که کمبود و توزیع نامناسب کاربری و فضای ورزشی را در این شهر نشان می دهد. همچنین بر اساس آزمون t ؛ وضعیت تعداد اماکن ورزشی (سالن) با 819/2- ، وضعیت برگزاری مسابقات ورزشی در سطح محلات با 787/2- ، توزیع مناسب کاربری های ورزشی در سطح شهر با 767/2- ، وضعیت ادوات ورزشی در سطح پارک ها و بوستان های شهر با 760/2- به ترتیب دارای شدیدترین عدم رضایت بوده درحالی که مولفه های؛ وضعیت استقبال خیرین در جهت ساخت اماکن ورزشی در سطح شهر با 01/1- ، وضعیت همکاری مالی دوایر دولتی و نیمه دولتی با بخش ورزشی شهر با 023/1- ، وضعیت فعالیت های ورزشی از بعد سلامت در سطح داویر دولتی و نیمه دولتی شهر با 03/1- ، در این زمینه شدت کمتری در عدم رضایت داشتند.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
علی موحد؛ امین شهسوار
چکیده
در جهان امروز که به سبب رشد و انفجار جمعیت، فرایند توسعه شهرها و ایجاد شهرهای جدید با سرعت ناشی از تحول در صنعت و فن‌آوری ادامه دارد، لزوم حفاظت از اراضی منابع طبیعی و کشاورزی و نیز یادمانهای تاریخی؛ گسترش بلندمرتبه‌سازی و رشد عمودی و فشرده شهرها را در سرلوحه استراتژیها و سیاست‌های شهرسازی و توسعه شهری قرار داده است. هدف این ...
بیشتر
در جهان امروز که به سبب رشد و انفجار جمعیت، فرایند توسعه شهرها و ایجاد شهرهای جدید با سرعت ناشی از تحول در صنعت و فن‌آوری ادامه دارد، لزوم حفاظت از اراضی منابع طبیعی و کشاورزی و نیز یادمانهای تاریخی؛ گسترش بلندمرتبه‌سازی و رشد عمودی و فشرده شهرها را در سرلوحه استراتژیها و سیاست‌های شهرسازی و توسعه شهری قرار داده است. هدف این پژوهش بررسی رضایت شهروندان از افزایش بلندمرتبه‌سازی در منطقه یک شهر ارومیه می‌باشد. الگوی حاکم بر تحقیق به‌لحاظ هدف، شناختی؛ از نظر ماهیت و روش، ارزیابی - مقایسه‌ای؛ به‌لحاظ زمان، مقطعی؛ و به‌لحاظ نوع داده، کمّی است. فضای پژوهشی دربرگیرنده منطقه یک ارومیه؛ جامعه آماری شامل شهروندان ساکن در واحدهای بلندمرتبه منطقه یک ارومیه و ابزار سنجش پرسشنامه است که ابعاد و متغیرهای مرتبط، در آن مشخص گردید و براساس فرمول کوکران برای تعداد 384 نفر تعیین حجم شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه با نظرخواهی از اساتید و متخصصان؛ و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ به میزان 81/0 برآورد و مورد اعتماد قرار گرفته است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و بطور مشخص از آزمون‌های تی‌تست تک نمونه و فریدمن استفاده شده است. براساس اطلاعات حاصل از آزمون‌های یادشده وضعیت چهار بعد اجتماعی (به‌سبب مناسب بودن وضعیت امنیت و نرخ پایین درگیری بومیان)، اقتصادی (ناشی از سودآوری در ساخت و ساز و وجود مشاغل فصلی)، محیط‌زیستی (به دلیل وضعیت نسبتاً مناسب بهداشت) و کالبدی (به علت کیفیت مناسب شبکه آب و گاز و تلفن) متوسط به بالا می‌باشد.
مقاله علمی پژوهشی
برنامه ریزی شهری
علیرضا نوین؛ کریم حسین زاده دلیر؛ محمدرضا پور محمدی
چکیده
بافت تاریخی شهرها به عنوان یک میراث گران‌بها و با ارزش می‌تواند در زمینه‌ی توسعه‌ی آینده‌ی شهر خصوصاً از لحاظ گردشگری و جذب گردشگر دارای اهمیت فراوان باشد؛ که این امر نیازمند ساماندهی و احیای این مراکز تاریخی به خصوص در شاخص‌های فضایی – عملکردی به منظور ارتقای کیفی فضاهای مربوطه و تجهیز مناسب آنها می‌باشد. با توجه به اهمیت ...
بیشتر
بافت تاریخی شهرها به عنوان یک میراث گران‌بها و با ارزش می‌تواند در زمینه‌ی توسعه‌ی آینده‌ی شهر خصوصاً از لحاظ گردشگری و جذب گردشگر دارای اهمیت فراوان باشد؛ که این امر نیازمند ساماندهی و احیای این مراکز تاریخی به خصوص در شاخص‌های فضایی – عملکردی به منظور ارتقای کیفی فضاهای مربوطه و تجهیز مناسب آنها می‌باشد. با توجه به اهمیت موضوع هدف این تحقیق سنجش اثرات فضایی – عملکردی باززنده‌سازی بافت تاریخی – فرهنگی کلانشهر تبریز بر توسعه‌ی توریسم می‌باشد.روش تحقیق در پژوهش حاضر از نظر نوع کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی است که برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون رتبهای فریدمن، آزمون تی تک نمونهای، رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر استفاده شده است. همچنین جامعه آماری تحقیق مسئولان و کارشناسان مسائل شهری منطقهی 8 و سایر مناطق شهرداری تبریز (1400 نفر) می‌باشد که حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 220 نفر بدست آمده است.
