نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
3 گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه تبریز،تبریز.ایران
چکیده
انسان از ابتدای خلقت خود و شروع زندگی در این جهان با پدیده تهدید روبرو بوده است و همواره تلاش می‌نموده تا تعادلی بین تهدیدات متصوره و نیازمندی‌های انسان به امنیت برقرار نماید. در این زمینه پدافند غیرعامل بعنوان یکی از مؤثرترین و پایدارترین روش‌های دفاع در مقابل تهدیدات از قدمتی به بلندی تاریخ بشر برخوردار می‌باشد. و یکی از راهکارهای ارائه شده برای کاهش صدمات در این زمینه به هنگام وقوع بحران، استفاده از فضاهای باز می‌باشد. فضاهای باز علاوه بر هزینه کم نسبت به سایر راهبردها و فن‌های کاهش صدمات، در مراحل مختلف قبل، حین و بعد از حادثه می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفاء کنند. بنابراین هدف پژوهش، ارزیابی فضای باز شهری و نقش آن در کاهش آسیبپذیری در مواقع بحران با رویکرد پدافند غیرعامل در شهر تبریز می‌باشد. پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است. نمونه‌گیری به صورت هدفمند بوده، 100 نفر از ساکنان مناطق 10 گانه شهر تبریز برای پرسشگری انتخاب شدند. داده‌های حاصل از پرسشنامه با استفاده نرم‌افزار ARC GIS و روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره و تحلیل فازی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که در وزن‌دهی زیرمعیارهای فضای باز، بیشترین وزن به زیرمعیار پوشش سراسری (0.621) و کمترین وزن به زیرمعیار خودکفایی نسبی (0.023) اختصاص داده شد و مطابق شکل نهایی همپوشانی وزنی فازی شده، میزان مطلوبیت فضای باز در کاهش آسیبپذیری مناطق ده‌گانه بر اساس مساحت حاکی از این است که (4253469) متر مربع با درصد (55/5) کمترین و (14849144) متر مربع با درصد (39/19) از مساحت تبریز بیشترین میزان مطلوبیت فضاهای باز در کاهش آسیبپذیری را دارا می‌باشد و همچنین از بین مناطق ده‌گانه تبریز، مناطق (5،6،7،9) در کاهش آسیبپذیری توانایی نقش بیشتر، و مناطق (1،2،4،8،9،10) توانایی نقش کمتری را در مواقع بحران در کاهش آسیبپذیری به نسبت فضاهای باز دارا می‌باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Evaluation of Urban Outdoor and its Role in Reducing Vulnerability in Crisis with Passive Defense Approach (Case Study: Tabriz City)
نویسندگان [English]
- Mohammadreza Pourmohamadi 1
- Hassan Mahmoudzadeh 2
- saman salavati 3
1 Professor Geography and urban planning, University of tabriz Tabriz, Iran
2 Associate Professor of Geography and Urban Planning, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 Department of Urban Planning, Faculty of Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran
چکیده [English]
Since the beginning of human being creation and beginning to live in this world, man has faced the threat of terrorism and has always tried to balance security threats and human needs. In this context, passive defense is one of the most effective and lasting means of defending against threats from a long history of human. One of the solutions has proposed to reduce injuries in the threat situations is the use of open spaces . Therefore, the purpose of the research is to evaluate urban open spaces and its role in reducing vulnerability during crisis with the passive defense approach in Tabriz . The present research is descriptive-analytical and with applied approach. Sampling were selected from 100 residents of Tabriz decuple regions from questioning surveys. The data were analyzed using ARC GIS software and multi-criteria decision making methods, MCDM and fuzzy analysis. The results showed that among the weight of sub-criteria, outdoor space has the highest weight with 0.621 value and the lowest weight was assigned to the sub-criterion of relative self-sufficiency 0.023 and according to the final map of fuzzy overly map, the area of open space in reducing the vulnerability of 10 regions was 4253469 m2 with the lowest area 5.55 percent and highest area 19.39% Equal to 14849144 m2 and has the most favorable open spaces in decreasing vulnerability, and in the among of 10 regions of Tabriz, region of 5,6,7, and 9 have an important role in decreasing of vulnerability and region of 1,2,4, 8,9 and 10 have the less effect in decreasing vulnerability.
کلیدواژه‌ها [English]
- urban open spaces
- passive defense
- urban vulnerability
- Tabriz city
- اسماعیلی شاهدخت، مسلم (1389)، آمایش شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر بیرجند)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس.
- اصغری زمانی؛ اکبر (1393)، بررسی کیفیت فضاهای باز شهری به هنگام وقوع حوادث غیر مترقبه طبیعی( مطالعه موردی: شهر تبریز)، نشریه علمی - پژوهشی جغرافیا و برنامهریزی، سال18 ، شماره 48، تابستان 1393، صفحه 1-16.
- برنافر، مهدی (1390)، ارزیابی آسیبپذیری شهری در مواجه با حملات هوایی و ارائه راهکار (نمونه موردی: ناحیه یک منطقه 11 تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته شهرسازی، گرایش برنامهریزی شهری، به راهنمایی دکتر محمدمهدی عزیزی، دانشگاه تهران.
- پرتوی، پروین (1374)، بررسی موانع، محدودیتها و تقابلها در زمینه‌ی اجرای معیارهای کاهش آسیبپذیری در برابر زلزله، دومین کنفرانس بینالمللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
- پور محمدی، محدرضا. قربانی، رسول و علی‌زاده، غفور (1396). راهبردهای کاهش آسیبپذیری مکانی مراکز ثقل تهدید‌پذیر کلانشهر تبریز از منظر پدافند غیرعامل، نشریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، سال 26، شماره 79، بهار، صص 79 –
- توکلی، علیرضا: شمشیربند، مصطفی: حسین پور، سیدعلی (1389)، بررسی روند کاهش فضاهای باز شهری در فرایند توسعه شهری با تاکید بر مدیریت بحران (مطالعه موردی: کلانشهر تهران)، آرمانشهر، سال 1389، شماره 5، پاییز و زمستان 1389، صفحه 143.
- جعفری؛ یونس (1392)، ارزیابی فضاهای باز در محلات شهری از منظر پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: محله‌‌ی پامنار در بخش مرکزی تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، با راهنمایی دکتر رسول قربانی، دانشگاه تبریز.
- جلالی فراهانی، غلامرضا (1390)، آشنایی با تهدیدات و انواع آن، جزوه درسی دانشگاه صنعتی مالکاشتر.
- جلالی، غلامرضا؛ هاشمی فشارکی، سیدجواد (1389)، دفاع غیرعامل در آیینه قوانین و مقررات، سازمان پدافند غیرعامل کشور، تهران، انتشارات یاس.
- داوری نژاد مقدم، مسعود؛ مبهوت، محمدرضا (1389)، پدافند غیرعامل و نقش آن در کاهش آسیبپذیری و افزایش ایمنی ساختمانها و تأسیسات شهری، دومین همایش ملی ایمنی ساختمان.
- درویشی، یوسف و حسینی، امید (1400). ارزیابی قابلیت دسترسی فضاهای باز محلات شهری از منظر پدافند غیرعامل (نمونه موردی: منطقه 1 تبریز)، نشریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، سال 25، زمستا، صص 377 –
- ده‌چشمه، مصطفی محمدی (1392)، ارزیابی الزامات پدافند غیرعامل در همجواری صنایع موردشناسی، جغرافیا و آمایش شهری، شماره 48، بهار 1392، صفحه 38.
- صالحیار، جواد (1392)، فضاهای باز شهری، دوره آموزش کوتاه‌مدت شهرداری تهران، ص 1-23.
- عزیزی، محمد مهدی (1387)، ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیبپذیری شهرها از زلزله (مطالعه موردی: منطقه فرحزاد، تهران)، نشریه هنرهای زیبا، شماره 34، تابستان 1387، صفحه 45.
- قیصری؛ حدیثه، احدنژاد؛ محسن، آهار؛ حسن (1394)، فضاهای فضاهای چند منظوره ایمن در مواقع بحران با به کار‌گیری روش شاخص همپوشانی وزنی ( نمونه موردی: بافت قدیم شهر کرمانشاه)، فصلنامه علمی- پژوهشی امداد و نجات، سال هفتم، شماره 1، 1394، صفحه 35- 50 .
- کاظمی؛ شهربانو، تبریزی؛ نازنین (1394)، ارزیابی ایمنی فضای شهری با تاکید بر پدافند غیرعامل (مطاله موردی: شهر آمل)، فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، بهار 1394، صفحه 11-24 .
- مقررات ملی ساختمان ایران (1392)، مبحث بیست و یکم پدافند غیرعامل، وزارت راه و شهرسازی معاونت مسکن و ساختمان، دفتر مقررات ملی ساختمان ویرایش اول.
- مهدی‌خانی، مهدی و همکاران (1390)، بررسی رویکردهای مدیریت پروژههای عمرانی از دیدگاه دفاع غیرعامل با روش تخصیص خطی چند معیاره، سومین همایش ملی دفاع غیرعامل، دانشگاه ایلام.
- میرزاعلی، محمد؛ داورزنی، حمید؛ مرگدری، شیوا؛ زنگانه، زهرا (1395)، تأثیر فضاهای باز شهری بر بهبود کیفیت کالبدی شهرستان بجنورد، فصلنامه پژوهشهای کاربردی در فنی و مهندسی، سال اول، شماره دوم، پاییز 1395، صص 11- 32.
- Alexander, C. (2005), A city is not Tree, Architectural Forum, 1 (12).
- Berry, David. (1976), "Preservation of Open Space and the Concept of Value. American Journal of Economics and Sociology, Pp 113-124.
- Chunliang, XIU, Cheng Lin, Wei, and WU Wei. (2011) Vulnerablity of Larg City and its Implemenation in Urban Planning: A Percpective of Intera-urban Structure. Chinese Geographical Scinence, Avaliable at http://www.Springerlink.com
- Geoghegan, J. (2002). The value of open spaces in residential land use. Land use policy, 19: 91-98.
- Houser, G, and P C Engenning. (1993) Risk Analysis. Oakland: Earthquake Research Institute.
- Jalali, GR, Person Hashmi, SJ (2010), Passive Defence Regulation in the Mirror- the Passive Defence Organization {in Persian}.
- Kamran H, Zahra Mousavi, Hassan Husseini Amine (2012), Social capital position in passive defence of sistan and Baluchistan Province, the Geographical Landscape Quarterly, Issue 21.
- Kamran H, Zahra Mousavi, Hassan Husseini Amini (2012), Social capital position in passive defence of sistan and Baluchestan Province, the Geographical Landscape Quarterly, Issue 21.
- Laingeng, z. Guirong, z. Kunlong, y, and liang,z, (2002). Risk analysis system of geo-hazard Based on gis technology, Journal of geographical science, 12:371.
- Lucina, B (2006): Explaining the Severity of Civil Wars, Journal of Conflict Resolution, 50, P 276.
- Madanipour, A. (2003). Public and private space of the city. London: Routledge pub.
- "Decision Making in Allocating Metropolitan open Space: State of the Art."Transactions of the Kansas Academy of Science" 1975. Pp 149-153.
- Muruani, T. Amit-Cohen, I. (2007), Open space planning models: a review of approaches and methods. Landscape and urban planning, 81:1-13.
- Nikomanesh, M, Nazarlhah, A, (2015), The role of passive defense in reducing the risks of earthquakes, American Journal of Civil Engineering, vol 3, Issue 2, pp 6-9.
- Robert J. Tkach, (1997), A New Approach to Multi-criteria Deision Making in Water Resources, Journal of Geographic and Decision Analysis,1, pp. 25-44.
- Roberts, William H. (1970), "Design of Metropolitan Open Space Based on Natural Process. Metropolitan Open Space and natural process. Philadelphia: University of Pennsylvania.
- Roca, E. & Villares.M. (2008) "Public Perception for Evaluating Beach Quality in Urban and Semi-Natural Environmens", Ocean & Coastal Management: 314-329.
- Samadhi, T.N. Tanayanusorn, N. (2006). Reinventing religious land as urban open space: the case of kuang in Chiang Mai (Thailand). Habitat Internetional, 30: 321-327.
- Sharma, Kumar (2003), The Social Organization of Urban Space: a case study of Chanderi, a Smalt Town in Central India, Sage Puplications, 405-427.
- Simeoforidis, Y. (1993). On landscape and open spease. & Behave. 3: 321-327.
- Wilkinson, P. F )1983). Urban open spase planning.Toronto
- TTG.IR
)