نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه ژئومورفولوژی دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز

2 هیئت علمی دانشگاه تبریز

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز

10.22034/gp.2020.10862

چکیده

مهم‌ترین اصل در زمینه‌ی پدافند غیرعامل انتخاب مکان مناسب با ضریب امنیت مکانی بالا به منظور حفظ و سلامت مراکز حیاتی و حساس می‌باشد. هدف از این پژوهش، مکان‌یابی سایت-های مناسب جهت استقرار مراکز حساس و حیاتی در شهرستان بجنورد می باشد. استان خراسان شمالی یکی از استان‌های مرزی ایران به شمار می‌رود و شهرستان بجنورد به عنوان مرکز استان است. همین امر باعث استقرار تاسیسات حساس و مهمی مانند؛ بیمارستان‌های مرکزی، سیلوهای گندم، شهرک‌های صنعتی، پاسگاه های نظامی و غیره در این شهرستان شده است که هرکدام دارای فعالیت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هستند. داده‌های این پژوهش بوسیله مطالعات کتابخانه-ای و اسنادی و توزیع پرسشنامه بین کارشناسان (سازمان‌ها و ادارات) و متخصصان این حوزه، براساس اصول پدافند غیرعامل گردآوری شدند. برای انجام پژوهش از مدل تلفیقیANP - Fuzzy استفاده شد. معیارهای طبیعی و انسانی پژوهش، شامل زیرمعیارهای شیب، جهت شیب، مناطق حفاظت شده، لیتولوژی، فاصله از گسل، فاصله از مرز، شهر، روستا، راه‌های مواصلاتی و غیره انتخاب شدند. جهت پردازش داده‌های پرسشنامه، از نرم افزار Super Decision ، که مبتنی بر مدل ANP است، استفاده و ضریب اهمیت هر یک از فاکتورها در نرم افزارArc GIS با لایه‌ی مورد نظر ضرب شد. در نهایت به فازی سازی نقشه‌ها و روی‌هم گذاری لایه‌های فازی اقدام شد. نتیجه‌ی تحقیق نشان داد که مناسب‌ترین پهنه‌ها برای استقرار مراکز حیاتی و حساس، کمربند میانی، شرق و جنوب شرقی شهرستان بجنورد می‌باشد و نامناسب‌ترین پهنه‌ها؛ شمال (کمربند مرزی)، جنوب غرب و پیرامون شهر بجنورد می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Locating vital and sensitive sites Bojnourd Township with a passive defense approach

نویسندگان [English]

  • Fariba Karami 1
  • Abolfazl Ghanbari 2
  • davod hasandost Farhani 3

1 Academic Sttaf

3 Ms studens

چکیده [English]

Introduction
Passive defense refers to the set of actions that does not require application of war wares and with using it, we can prevent vital installations damage, sensitive military and nonmilitary centers, and human loses and to decrease the extent of damage or to minimize them. Literally, the word defense is a combination of two terms in Persian language: “pad” and “afand”. In Persian literature, “pad” is a prefix meaning ant, counter, rear, and pursuit. “Afand” means war, fght, batle, and hostlityPassive defense is one of the basic measures in crisis management. It is possible that the passive defense decreases the losses as far as possible. In general It can be mentioned that passive defense includes a collection of unarmed actions which causes increasing of suppression, decreasing of vulnerability, continuity of vital activities , promotion of national stability and facility of crisis management against the threats and the enemy`s military actions. Passive defense, in addition to reducing damage from human-made hazards, is also used to reduce risks to natural hazards. Therefore, passive defense is not about war and peace but a preparation to deal with various natural disaster and abnormal events. Passive defense plans are developed before crisis, at the tme  of peace, and include design for all steps of crisis management. Basic defnitons of passive defense may unwitngly focus one’s atenton on politcal and military defense issues, rather than events and crises caused by natural forces; however, the truth is that, in additon to reducing damage caused by human-made threats, passive defense measures in residential areas are also useful in reducing risks in face of natural hazard. An important issue in passive defense is selection of place.  Site selection can be viewed as a Multiple Criteria Decision-Making or Multiple Attributes Decision-Making (MCDM/MADM) problems. The MCDM or MADM is the approach dealing with the ranking and selection of one or more sites from the alternatives. MCDM methods have been developed to assist decision makers in either ranking a known set of alternatives for a problem or making a choice among this set while considering the conflicting criteria.  In recent years with the development of passive defense in the world, extensive studies were carried out in this area. In Iran, because of strategic and political importance of the Middle East region and due to its natural location and the confrontation with various types of natural disasters in Iran, studies on passive defense are necessary.The purpose of this research is to locate sites suitable for establishing sensitive and vital centers in Bojnourd Township. North Khorasan Province is one of the border provinces of Iran. Bojnourd township is a provincial capital because of the establishment of management and command centers, bordered by Turkmenistan and located on the international route of sensitive arteries and basic ways of the country. On the other hand, Bojnurd is geologically located in Kopet Dagh Zone. In this zone there are active and important faults.
Methods
 In order to carry out the study, an applied research method and a ombinaton of documentary, descriptve, analytcal and case study methods were used.In this study, the research method is descriptive-analytic, and a FANP compilation model was used. Data was collected based on library studies and documentation reviews and the distribution of the questionnaire among experts .In this research, The natural and human criteria of the research, including the sub criteria of slope, direction of slope, elevation, vegetation, protected areas, lithology, distance from the fault, distance from the river, distance from industry, distance from the border, distance from the city, distance from the village, distance from the high power lines and distance from the roads were chosen. The questionnaire data was processed using the Super Decision software, based on the ANP model. Then, the coefficient of significance of each factor was multiplied by Arc GIS software with the desired layer. Ultimately, the fuzzy layers were fuzzy and maps were fused in the software.
Results and Discussion
The results of this study showed that the most suitable zones are the middle belt, east and south east of Bojnourd township. Unsuitable areas for the establishment of critical sites are located in the north, southwest and around the city of Bojnourd, with passive defense approach.
Conclusion
Based on the results of this zoning, Bojnourd city management centers such as the governor's office, the Radio and Television Organization, military centers, the main water pumping station, high voltage power plant and support centers such as wheat silos, industrial towns, etc. are not located in a suitable place.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Locating
  • Passive Defense
  • Vital and Sensitive Sites
  • Bojnurd Township
- ارکات، جمال، زمانی، شکوفه ( 1394)، مکانیابی تسهیلات حساس با در نظر گرفتن اصول پدافند غیرعامل، مجله­ی علوم و فناوری­های پدافند نوین، سال 6، شماره­ی 4، صص 276-265.
- باستانی، مژده (1393)، آمایش سرزمین و پدافند غیرعامل، فصلنامه­ی نگرش راهبردی، شماره­ی92، صص228-221.
پورزارع، مرتضی، سیف، عبدالله، سیاری، حبیب اله، فخری، سیروس (1397)؛ ارزیابی شاخص ژئومورفوکلیمایی بر مکان گزینی مراکز حیاتی، حساس و مهم با رویکرد پدافند غیر عامل (مطالعه موردی: سواحل مکران از جاسک تا خلیج گواتر)، پژوهش های ژئومورفولوژی کمی، سال هفتم، شماره یک، صص 145-124.
- جلالی، غلامرضا (1387)، آمایش سرزمین و پدافند غیرعامل، گزارش علمی آمایش سرزمین و پدافند غیرعامل، ماهنامه­ی نگرش راهبردی، شماره­ی 92، صص228-221.
-چوخانی­زاده مقدم، محمدباقر(1381)، آمایش و دفاع سرزمین، تهران، انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).
-حسینی، سیداحمد، احدنژاد روشتی، محسن، مدیری، مهدی، آریش، سعید(1392)؛ مکان یابی مراکز بیمارستانی با رویکرد پدافند غیر عامل با استفاده از الگوریتم رقابت استعماری (منطقه 3 تهران)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره بیست و یکم، صص 245-223.
-خرم بخت، احمدعلی (1396)؛ تحلیل رویکرد پدافند غیرعامل در مکان گزینی روستاها با تاکید بر مولفه های طبیعی(مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان لارستان)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، شماره نوزدهم، صص 48-25.
-سجادیان، ناهید، علیزاده، مهدی، پرویزیان، علیرضا (1396)؛ سنجش استقرار بیمارستان از کلان شهر اهواز مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل، مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 24، صص 183-169.
- سلیمی سبحان، محمدرضا، غینالی، جمشید، جوان، فرهاد، هاشمی، معصومه (1397)، مکان یابی سکونتگاه های روستایی جدید با ملاحظات پدافند غیرعامل (مورد مطالعه: شهرستان قروه)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، شماره بیست و سوم، صص 157-135.
- عبادی نژاد، علی، بهرام آبادی، بهروز (1395)، مکان یابی پاسگاه های مرزی و تعیین مناطق مستعد نفوذ با استفاده از سیستم استنتاج فازی و GIS (مطالعه موردی: نوار مرزی شهرستان نهبندان)، فصلنامه مدیریت نظامی، شماره 3، صص 92-63.
- عبادی نژاد، علی، بهرام آبادی، بهروز، امینی، داود، جعفریان، محمد حسن (1396)، واحدهای ژئومورفولوژیکی در مکان یابی پاسگاه­های مرزی و تعیین مناطق مستعد
نفوذ (مورد مطالعه: محدوده نوار مرزی شهرستان درمیان خراسان جنوبی)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، شماره بیست ، صص 58-23.
-غلامی، محمد، نظری، ولی اله، نصیری، اسماعیل، حوری زاد، علی اکبر(1393)؛ تحلیل مراکز ثقل اداری- خدماتی شهر بر اساس اصول پدافند غیر عامل (شهر برئین زهرا)، فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی شهری، شماره ششم، صص 55-77.
-متش بیرانوند، سعید(1395)؛ مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران با توجه به اصول پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)، فصلنامه پدافند غیرعامل، سال هفتم، شماره 2، صص 89-73.
-محمدپور، علی، ضرغامی، امیر حمزه، ضرغامی، سعید (1396)، بررسی و ارزیابی پهنه ها و عناصر آسیب پذیر شهر از دیدگاه پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر سنندج)، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، شماره 102، صص 190-175.
- محمدی ده­چشمه، مصطفی (1392)؛ ایمنی و پدافند غیرعامل شهری، اهواز، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، صص320-1.
- محمدیِ ده­چشمه، مصطفی، حیدری­نیا، سعید، شجاعیان، علی (1396)؛ سنجش الگوی استقرار کاربری ­های حیاتی از منظر پدافند غیرعامل در کلان­شهر اهواز، پژوهش­های جغرافیای انسانی،دوره 49، شماره 4، صص 753-733.
-محمدی ده چشمه، مصطفی، فیروزی، محمدعلی، نظرپور ، رضا (1396)؛ سنجش اصول مجاورت کاربری های ویژه از منظر پدافند غیرعامل شهری (مطالعه همجواری بیمارستانها در شهر اهواز)، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 2، صص 273-259.
- مرکز آمار رسمی  ایران (1395)؛ اولین گزارش سرشماری نفوس و مسکن 1395، تهران.
-مقیمی، ابراهیم، یمانی، مجتبی، بیگلو، جعفر، مرادیان، محسن، فخری، سیروس (1391)؛ تاثیر ژئومورفولوژی زاگرس جنوبی بر پدافند غیرهامل در منطقه شمال تنگه هرمز (با تاکید بر مراکز ثقل جمعیتی)، فصلنامه مدیریت نظامی، شماره 48، صص 112-77.
-ویسی، فرزاد، منوچهری، سوران، صفیاری، رسول(1397)؛ تعیین نقاط بهینه استقرار پاسگاه های مرزی براساس اصول پدافند غیر عامل در نواحی روستایی (شهرستان مرزی مریوان)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، شماره 23، صص 106-75.
-یزدانی، محمدحسن، سیدین، افشار (1396)؛ارزیابی آسیب پذیری مکانی زیرساخت­های شهر اردبیل از منظر پدافند غیرعامل، نشریه تحقیقات علوم جغرافیایی، شماره 44، صص 199-179.
-Alcaraz, C., Zeadally, Sh., (2015), Critical Infrastructure protection: Requirements and Challenges for the 21st Century, International journal of critical infrastructure protection, 8: 1-34.
-Baghdadi, A., Eghtedar Bakhtiyari, Sh., (2014), An Analytical Approach to the Issue of Passive Defense in Relation with Preservation of Urban Elements, Current World Environment, 9(2): 350-360.
- Karbasian. M, Abedi. S, (2012), Using the Hybrid GA-TOPSIS Algorithm to Solving theSite Selection Problem in Passive Defense, International Journal of Industrial Engineering & Production Research, 23(1):35-43.
- Li, H., Zhao, L., Huang, R., Hu, Q., (2017), Hierarchical earthquake shelter planning in urban areas: A case for Shanghai in China , International Journal of Disaster Risk Reduction, 22 : 431–446.
-Li, A., Nozick, L., Xu, N., Davidson, R., (2012), Shelter location and transportation  planning under hurricane conditions, School of civil and environmental engineering, Cornell university, transportation research part, 48: 715–729.
-Mirkatouli, J., Mosazadeh, H., Zangiabadi, Z., (2016), Urban Infrasructure Vulnerability Assessment and Analysis of PassiveDefense Approach (Case Study: Gorgan), International Journal of Advanced Urban research (IJAUR), 2 (1):
- Mitroff, I., I. (1993). The Challenge of the 21­ st century: managing technology and ourselves in a shrinking world.New York:State University of New York Press.
-NikooManesh. M., Nazarkhah, A., Panahyian, J., (2014), Study of the Methods of Passive Defense Implementation in the Energy Field and the Relevant Industries. International Journal of Basic Sciences & Applied Research. 3: 1-9.
- Yang, J., Tzeng, G. H., (2011), An integrated MCDM technique combined with DEMATEL for a novel cluster-weighted with ANP method. Expert Systems with Applications. 38(3), 1417–1424.