جغرافیا و برنامه‌ریزی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

فرایند پذیرش مقالات

بانک ها و نمایه نامه ها

اطاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

تحلیل الگوی گسترش کالبدی-فضایی شهر مراغه با استفاده از مدل¬های کمی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشیار دانشگاه مازندران

2 جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

3 شهرسازی دانشگاه آزاد قزوین

چکیده

الگوی رشد و توسعه کالبدی یا شکل شـهر به عنوان الگوی فضایی فـعالیت­های انسان تـعریف می­­شود، در حال حاضر الگوی توسعه شهرها به دو دسته گسترش افقی یا پراکنده (Sprawl) و الگوی شهر فشرده (Compact) تقسیم می­گردد. شواهد نشان می­دهد که در دهه­های اخیر شهرها به صورتی بی­برنامه رشد کرده و محدوده­های شهری به چندین برابر وسعت اولیه خود رسیده­اند. به همین خاطر برنامه­ریزان و سیاست­گذاران در سراسر جهان تلاش می­کنند تا با شناخت الگوی توسعه کالبدی شهر، رشد آن در راستای توسعه پایدار شهری هدایت و مدیریت کنند. مورد مطالعه این تحقیق شهر مراغه می­باشد، این شهر در شمال غرب کشور قرار دارد. در این تحقیق که با بکارگیری روش­های تحلیلی- تطبیقی تلاش می­شود تا الگوی رشد کالبدی-فضایی مراغه در دوره­های مختلف شناسایی و اندازه­گیری گردد. روش­های کمی مورد استفاده شامل درجه تجمع (موران، گری)، ضریب آنتروپی، ضریب جینی، هلدرن و تراکم می­باشد. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می­دهد که شهر مراغه از نظر رشد کالبدی و فضایی در گذشته رشدی آرام و فشرده داشته که با شروع شهرنشینی سریع یعنی از سال 1355 تا 1365 رشد شتابان شهری تجربه کرده است بطوری که مساحت شـهر در این دوره 16.5 برابر افزایش یافـته است که از این دهـه رشد بی­رویه شهری (Sprawl) رخ داده و تا دهه 1385 توسعه و گسترش شهر به صورت پراکنده ادامه یافته است، با توجه به نتایج پژوهش، برای تغییر  نوع رشد شهر و دستیابی به توسعه پایدار شهری الگوی رشد فشرده به عنوان الگوی توسعه آتی پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysing the Physical and Spatial Expansion Pattern of Margheh Using Quantatitive Models

نویسندگان [English]

  • Sedigheh Lotfi 1
  • Ayob Manochehri miyandoab 2
  • Hasan Ahar 3

1 Department of Geography and Urban Planning, University Professor

2 Geography and Urban Planning, Tehran University

3 Urban Azad University of Qazvin

چکیده [English]

The growth and development pattern or city form is defined as spatial pattern of human activities. At present the city pattern is divided into two groups as horizontal or sprawl and vertical or compact. Evidences show that cities are grown unplanned in recent years and the cities' limits have expanded several times than their primary area. Thus, planners and policy makers are trying to identify the physical pattern of cities to manage and direct the city growth in line with sustainable development. Maragheh is the case study for this research which is located in the north west of the country. The research applied analytical-comparative methods to identify and assess the pattern of physical and spatial growth of the city in different periods. The quantitative models included accumulation degree (Moran and Grey), Entropy, Ginny coefficient, Heldern and density. The results show that the city has experienced a slow and compact physical and spatial growth in the past through which the start of rapid urbanization during 1355 to 1365 expanded rapidly. The area of city increased 16.5 times and this was in the form of sprawl and continued to 1385. Regarding the results of the research the compact city pattern is recommended for the change of growth pattern and approaching the urban sustainable development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban growth pattern
  • sprawl
  • Compact
  • Quantitative models
  • Maragheh
مراجع
1- حسینیون، سولماز (1385)، «شهر فشرده، شهر فردا، مجله شهرداری­ها»، ماهنامه پژوهشی، آموزشی و اطلاع­رسانی، برنامه­ریزی و مدیریت شهری، سال ششم، شماره73،  صفحات: 16-12.
2- حکمت­نیا، حسن و موسوی، میر نجف (1385)، «کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه­ای»، انتشارات علم نوین.
3- زنگنه شهرکی، سعید (1386)، «بررسـی پدیده پراکـنش افقی شهر تهران و تأثیـر زمین­های کشاورزی  پیرامون»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
4- رهنما، محمدرحیم. عباس­زاده، غلامرضا (1385)، «مطالعه تطبیقی سنجش درجه­ پراکنش/ فـشردگی در کلان­شـهرهای سـیدنی و مشهد»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره ششم، بهار و تابستان1385، صفحات:128-121
5- لینچ، کوین (1381)، «تئوری شکل شهر»، ترجمه سید حسین بحرینی، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
6- کاتی، ویلیامز، برتون، الیزابت و جنکز، مایک (1383)، «دستیابی به شکل پایدار شهری»، ترجمه واراز مرادی مسیحی، شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
7- مثنوی، محمد رضا (1381)، «توسعه پایدار و پارادایم های جدید توسعه شهری: شهر فشرده و شهر گسترده»، مجله محیط شناسی، شماره 31. صفحات:104-89
8- مثنوی، محمد رضا (1383)، «هزاره جدید و پارادایم جدید شهری، در کتاب شکل پایدار شهری»، ترجمه واراز مرادی مسیحی، شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
9- مرکز آمار ایران (1335- 1385)، «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان مراغه».
10- نیوتن، پیتر (1383)، «شکل شهری و کارکرد زیست محیطی، در کتاب شکل پایدار شهری»،  ترجمه واراز مرادی مسیحی، شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
11- یاراحـمدی، امیر (1378)، «به سـوی شـهرسازی انسانگرا»، شـرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری، تهران.
12- Anselin, L (1995), "Space Stat Version 1.80 Users Guide", University of Illinois, Urban a Champaign, IL.  
13- Anderson, W.P; Kanaroglou, P.S and Miller, E.J. (1996), "Urban form, Energy and the Renvironment: A Review of Issues", Evidence and Policy”, Urban Studies, 33(1), pp: 7-35.
14- Burchell RW, Shad NA, Listokin D, Phillips H, Downs A, Seskin S, Davis J, Moore T, Helton D, Gall M (1998), "The Costs of Dprawl-revisited". Transit Cooperative Research Program (TCRP), Report 39, Transportation Research Board, National Research Council, WashingtonDC Chaps 6-8, pp 83-125.
15- Brueckner, J.K. (2000), "Urban Sprawl: Diagnosis and Remedies", Int Reg Sci Rev, 23(2):160-171.
16- Couch.C and Karecha, J (2006), "Controlling Urban Sprawl: Some Experiences from Liverpool", Cities, Vol.23, No. 5. May Pp: 353-363
17- Deakin, E. (1989), Growth Controls and Growth Management: a Summary and Review of Empirical Research, In: Brower D, Godschalk D, Porter D (eds), Understanding growth Management-critical Issues and a Research Agenda, Urban Land Institute, Washington DC, pp 2-21.
18- Downs, A. (1998), How America’s Cities Are Growing: The Big Picture, Brooking Rev 16(4):8-12
19- Burton, E. (2000), "The CompactCity: Just or Just Compact? A Preliminary Analysis", Urban Stud 37(11):1969-2001.
20- Ewing, R. (1997), "Is Los Angeles-Style Sprawl Desirable?" J Am Planning Associat 63(1):107-126.
21-Ewing R, Pendall R, Chen D (2002), "Measuring Sprawl and its Impact", Vol 1 (Technical Report), Smart Growth America, Washington DC. http://www.smartgrowthamerica.org.
22- Elkin, T. (1991), "Reciving the City: Towards Sustainable Urban Development", Friends of the Earth, London.
23- Fischel, W.A (1989), "What Do Economists Know about Growth Controls? A Research Review, In: Brower D,-Godschalk D., Porter D. (eds) Understanding Growth Management-critical Issues and a Research Agenda, Urban Land Institute, WashingtonDC, pp 59-86.
24- Fulton W (1996), "The New Urbanism", Lincoln Institute of Land Policy, Cambridge.
25- Galster, G., Hanson R, Ratcliffe M.R., Wolman H., Coleman S., Freihage, J. (2001), "Wrestling Sprawl to the Ground: Defining and Measuring an Elusive Concept", Housing Policy Debate, 12(4):681-717.
26- Gordon, P., Richardson, H.W. (1997), "Are Compact Cities a Desirable Planning Goal?" J Am Plann Assoc 63(1):95-106.
27- Hadly, CC. (2000), "Urban Sprawl: Indicators, Causes, and Solutions", Prepared for the Bloomington Environmental Commission. http://www.city.bloomington.in.us/planning/boardcomm/ec/reports/sprawl.html.p, Accessed 12/5/01.
28- Hartshorn T.A., Muller P.O. (1992), The Suburban Downtown and Urban Economic Development Today, In: Mills ES, McDonald JF. (eds), "Sources of Metropolitan Growth", Center for Urban Policy Research, New Jersey, pp 147-158.
29- Hess, G.R. (2001), "Just What is Sprawl, Anyway?", www4. ncsu.edu/grhess.
30- Wassmer, R.W. (2002), "Influences of the Fiscalization of Land Use and Urban-Growth Boundaies", www.csus.Edu /indiv/ w/ wassmerr/ sprawl.html.
31- Jenks M.; Burton, E. and Williams, K. (1996), "The Compact City-a Sustainable Urban Form", E&FN Spon, London.
32- Jensen, J.R. (2005). "Introductory to Digital Image Processing: A Remote Sensing Perspective (3rd ed.). UpperSaddleRiver", NJ, USA: Prentice Hall (pp. 526).
33- Johnson, M.P. (2001), "Environmental Impacts of Urban Sprawl: A Survey of the Literature and Proposed Research Agenda", Environ Plann, A 33:717-735.
34- Kaiser E.J., Godschalk D.R., Chapin, F.S. (1995), "The Land Planning Arena, In: Kaiser EJ, Godschalk DR, Chapin FS (ed) Urban Land use Planning, Chap 1. University of Illinois Press", Urbana and Chicago, pp 5-34.
35- Menon, Neha (2004), "Urban Sprawl, Vision"? The Journal of the WSC-SD, Vol 2, No 3.pp: 325-355.
36- Nicholas, J.C (1989), "The Costs of Growth: A Public vs. Private Sector Conflict or a Public/private Responsibility, In: Brower D., Godschalk D., Porter D. (eds) Understanding growth Management-critical Issues and a Research Agenda", Urban Land Institute, WashingtonDC, pp 43-58.
37- Niebank, P.L. (1989), "Growth Controls and the Production of Inequality. In: Brower D, Godschalk D, Porter D (eds) Understanding Growth Management-Critical Issues and A Research Agenda", Urban Land Institute, WashingtonDC, pp 105-122.
38- Penfold, R. (2001), "Lecture Note for Elementary Statistics", http://www .cquest. toronto.edu/ geog/ ggr270y/ notes/ not04c.html
39- Peiser, R. (2001), "Decomposing Urban Sprawl", Town Planning Review, 72(3), 275-298.
40-Schiffman, I. (1999a), "Alternative Techniques for Managing Growth", (2nd ed), Institute of Governmental Studies Press", University of California, Berkeley.
41- Shoshany, M. Goldshleger, N. (2002), "Land-use and Population Density in Israel-1950 to 1990: Analysis of Regional and Local Trends" Land Use Policy, 19:123-133.
42- Smart Growth Network (SGN) (2002), "About Smart Growth", http:// www. smartgrowth. org/ about Smart Growth Network and USEPA, www.epa.gov/smartgrowth.
43- Tsai, Yu-Hsin (2005), "Quantifying Urban form: Compactness Versus Sprawl", Urban Studies, Vol.42, No1, pp141-161.
44- VTPI, (2005), "Online TDM Encyclopedia", Victoria Transport Policy Institute www.vtpi.org.
45- Zhang, T. (2000), "Land Market and Governments, Role in Sprawl", Cities, Vol.17, No. 2.123-135.
جغرافیا و برنامه‌ریزی
دوره 17، شماره 43 - شماره پیاپی 43
خرداد 1392
صفحه 191-232
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار