نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، اهر. (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، اهر.

10.22034/gp.2020.37825.2542

چکیده

چشم اندازهای فرهنگی، در حکم آینه‌ها و کتاب‌هایی‌اند که با دیدن و مطالعۀ آنها، می‌توان به اطلاعات گرانبهایی در زمینه‌های اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، زبان‌شناسی، سیاسی، فرهنگی، معماری و هنری حاکم بر روزگار تألیفشان دست یافت. سئوال اساسی این نوشته آن است که خاقانی، بعنوان یک شاعر، در تفسیر «ایوان مدائن» - بعنوان باشکوه‌ترین و بزرگ‌ترین چشم‌انداز فرهنگی بازمانده از عصر ساسانیان- تا چه اندازه‌ای، مؤفّق عمل کرده است؟ این مطالعه به روش اسنادی- تحلیلی و به شیوۀ کتاب‌خانه‌ای انجام پذیرفته است. یافته‌های این پژوهش، نشان می‌دهد خاقانی با باز نگری در این «آینۀ عبرت»، و بیان جنبه‌های قابل رؤیت و غیر قابل رؤیت این چشم-انداز فرهنگی، اطلاعات با ارزش زیادی را برای مخاطبان شعرش بازگو کرده است. این مطالعه، می‌تواند خاقانی را در مَقام یک جغرافیدان فرهنگی، ایوان مدائن را در ردیف یک چشم‌انداز فرهنگی و قصیدۀ ایوان مدائن را در حکم یک سند با اهمیّت تاریخی در بحث چشم‌انداز فرهنگی و ادبیّات را بعنوان یک همتای احساسی برای دانش عینی جغرافیا، مطرح کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Geography and cultural Landscape of "Eyvan-e-Madaen"

نویسندگان [English]

  • Ramin Sadeghinezhad 1
  • Maryam Mohammadzadeh 2

1 Assistant Professor of Department of Persian Language and Literature, College of Literature and Humanities, Ahar Branch, Islamic Azaad University, Ahar, Iran.

2 Assistant Professor of Department of Persian Language and Literature, College of Literature and Humanities, Ahar Branch, Islamic Azad University, Ahar, Iran.

چکیده [English]

Introduction
Geography is like a bridge between the past and the future, as a crossroads between the natural and social sciences. In recent years, geographers have become increasingly interested in literary texts as a means of exploring the concept of landscapes. The study of a landscape as a text places the interpretation of a landscape at the center of interdisciplinary studies and uses concepts such as objectification, representation, awareness and ideology, and the interrelationships between these concepts.
Data and methods
Dynamic and timeless interpretation of visible and invisible aspects as well as forgotten and overlooked aspects of a perspective can show changes and developments in social, political, intellectual, architectural, as well as choices, behaviors, and attitudes of a human group in different periods and its impact on the place, environment and geography.
By case studying the ode "Ivan Madain", several dynamic and interpretable images of this cultural landscape are presented instead of a fixed and stereotypical image, and many facts from the interpretation of this cultural perspective are obtained. In the present study, the research method was documentary-analytical in terms of purpose and nature.
Discussion and conclusion
The components of the cultural landscape can be divided into two categories: the visible components and the invisible components. Some of the components of cultural landscapes leftover from this magnificent building of the Sassanid period can be seen and reported for Khaghani Shervani; such as the iron ring that existed inside the porch roof until 1812, and this ring was taken out of the roof by the local Bedouins, thinking that it was a precious metal. Invisible aspects of these cultural landscapes are linguistic species that can identify the geographical area of the language of the peoples who spoke it. Khaghani mentioned the name "Tigris" several times in this poem. Tigris is an ancient Persian word that was originallly "Tighreh" and due to linguistic changes, has become the modern form of the Tigris.
Conclusion
In describing Iwan-e Kasrā, Khaghani did not limit himself to cultural concepts. In addition to ecological interpretation, he has studied the elements of indigenous architecture, historical past, cultural entanglement, culture, and conditions of different eras. As a cultural geographer, he has pointed out both the visible aspects of this magnificent Sassanid building and the invisible aspects of this cultural landscape. Throughout his poems, he has presented a different way of looking at the world that is not limited to a tasteful, empirical, and emotional perspective. Thus, it can be argued that literature has more to do with providing an emotional counterpart to the objective knowledge of geography, and the cultural perspectives described in the literature, which have emerged from the combination of literature and geography, are the best place and possibility for thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Eyvan-e-Madaen
  • human geography
  • cultural Landscape
  • Khaghani-e-Shervani
  • Sasani era
-         ابن اثیر، عزالدین (1374). تاریخ کامل (مترجم: ترجمۀ سیّد حسن روحانی). 4ج، تهران: اساطیر.
-         ابن بلخی (1385). فارس نامه. به تصحیح و تحشیّۀ گای لسترنج و رینولد نیکلسون، تهران: اساطیر.
-         ابن خردادبه (1365). المسالک و الممالک. تهران: علمی- فرهنگی.
-         انوار، امیر محمود (1353). ایوان مدائن از دیدگاه دو شاعر نامی تازی و پارسی، بُحتری و خاقانی. نشریّۀ میان رشته­ای دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 21،  67-102.
-         بُحتری، ابوعباد ولید بن عبید (1973). دیوان البُحتری. بتحقیق حسن کامل الصیرفی، المجلّد الثانی، مصر: دار المعارف.
-         پارسا، سیّد احمد (1385). درنگی بر ایوان مدائن. نشریّۀ ادبیّات و علوم انسانی، 14، 5-18.
-         پوپ، آرتور (1930)، معماری ایران، تهران:  نشر دات.
-         پیرنیا، محمد کریم (1389). سبک شناسی معماری ایرانی. تهران: سروش دانش.
-         تاجدینی، علی (1383). فرهنگ نمادها و نشانه­ها در اندیشۀ مولانا. تهران: انتشارات سروش و صداو سیما.
-         ترجانی­زاده، احمد (1337). تأثّرات خاقانی از شعرای تازی و پارسی. نشریّۀ دانشکدۀ ادبیّات تبریز،10(2)،110-123.
-         جامی، عبدالرحمن (1311). بهارستان. تهران: کتابخانۀ مرکزی.
-         جردن، تری؛ و راونتری، لستر (1380). مقدمّه­ای بر جغرافیای فرهنگی (مترجم: سیمین تولایی و محمد سلیمانی). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
-         خاقانی شروانی، افضل الدّین (1368). دیوان خاقانی شروانی. به کوشش سیّد ضیاءالدین سجّادی، تهران: زوّار.
-         خواجه نظام المُلک (1373). سیاستنامه(سیر الملوک). مقدمّه و تعلیقات عطاءالله تدیّن، تهران: دانشگاه تهران.
-         خلف تبریزی، محمد حسین (1391). برهان قاطع. به تصحیح محمد مُعین، تهران: امیرکبیر.
-         دهخدا، علی اکبر (1373). لغتنامه. تهران: اطلاعات.
-         سامی، علی (1355). معماری ایران در عهد ساسانی(مدائن). نشریّۀ هنر و معماری، 5، 24-41.
-         سورآبادی، ابواسحق (1340). قصص الانبیاء نیسابوری. مصحّح حبیب یغمایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-         شکویی، حسین (1378). اندیشه­های نو در فلسفۀ جغرافیا. ج2، تهران: گیتا شناسی.
-         عبدی، عطاالله؛ و لطفی، مریم (1393)، پژواک زبان در نام­جای­های آذربایجان در منابع کهن(صفوةالصفا و صریح المُلک). فصلنامۀ مطالعات ملّی، 5(58)، 49-74.
-         فردوسی، ابوالقاسم (1382). شاهنامۀ فردوسی. از روی چاپ مسکو، ج8و9، به کوشش و زیر نظر سعید حمیدیان، تهران: قطره.
-         فرشاد، مهدی (1365). تاریخ علم در ایران. تهران: امیرکبیر.
-         فرید، یدالله (1370). سیر اندیشه در قلمرو جغرافیای انسانی. تبریز: دانشگاه تبریز.
-         فلامکی، محمد منصور (1385). فارابی و سیر شهروندی در ایران. تهران: فضا.
-         فیّاض، ابراهیم؛ و سرافراز، حسین؛ و احمدی، علی (1390). نشانه شناسی چشم­اندازهای فرهنگی در جغرافیای فرهنگی. نشریّۀ تحقیقات فرهنگی ایران، 2(16)، 91-116.
-         قیصری، حشمت؛ و سلامت آذر، رحیم (1388). تطبیق ایوان مدائن خاقانی با ایوان کسری بُحتری. نشریّۀ زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، 2(17)، 139-160.
-         کاشفی، حسین بن علی (1302). اسرار قاسمی. چاپ سنگی، هند، بمبئی: چاپخانۀ فتح الکریم.
-         کرنگ، مایک (1383). جغرافیای فرهنگی (مترجم: مهدی قرخلو). تهران: سمت
-         کریستین سن، آرتور (1368). ایران در زمان ساسانیان (مترجم: غلامرضا رشید یاسمی). تهران: انتشارت دنیای کتاب.
-         کینگ، ویلیام؛ و تامپسون، رینولد  (1384). کتیبۀ ایلامی بیستون(مترجم: شهرام حیدرآبادی). تهران: سبحان نور.
-         محیط طباطبایی، سیّد محمّد (1332). ایوان مدائن. ماهنامۀ آموزش و پرورش،26(6)، 356-367.
-         مُدرّس­زاده، عبدالرضا؛ و صحفی، مریم السادات (1395). گونه شناسی شاعران به ایوان مدائن در ادبیّات فارسی.  نشریّۀ بین رشته­ای مطالعات ادبیّات، عرفان و فلسفه، 2(1و2)، 212-230.
-         مسعودی، ابوالحسن (1374). مُروج الذَّهب و معادن الجوهر(مترجم: ابوالقاسم پاینده). ج1، تهران: علمی- فرهنگی.
-     مشایخی، حمید رضا؛ و خوشه چرخ، اصغر (1391). نگاه نوستالژیک خاقانی و بُحتری به ایوان مدائن. نشریّۀ ادب عربی دانشگاه تهران، 4(1)، 203-230.
-         مهدوی دامغانی، احمد (1341). ایوان مدائن در دیوان بُحتری. مجلّۀ یغما، 27(156)، 21-30.
-         یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (1362). تاریخ یعقوبی(مترجم: محمد ابراهیم آیتی). ج1، تهران: علمی و فرهنگی.
-         یوسفی، غلامحسین (1376). چشمۀ روشن. تهران: علمی.
-        Bennemaison, Joel (2005), Culture and Space, Conceiving a New Caltural Geography, Edited by Chantal Blanc-Pamard, Maud Lasseur and Christel Thibault, Translated by Joseepenot- Demetry, I.B.Tauris & Co. Ltd, London.
-        Czepzynski, Mariusz (2008), Cultural Landscapes of Post-Socialist Cities Represention of Power and needs, Ashgate Publishing Limited, England.
-        Daniels, S. and Rycroft, S.(1993), Mapping the Modern City: Alan Silioe,s Nottingham Novels, Transactions of Institue of British Geographers 18(4): 460-80.
-        Kaarsholm, Preben.(1989), Quiet after the storm: continuity and change in the cultural and political development of Zimbabwe. African languages and cultures, 175-202, Taylor & Francis Group.
-        Pocock, D.(ed.) (1981) Literature and Geography. Croom Helm, London.
-        Robinson, B. (1988) ,Literature and Everyday Life, Antipode 20(3): 180-206.
-        Sauer, C. (1962), the Education of a Gegrapher, Annals of the American Association of Geographers 46: 287-99.
-        Thrift, N. (1981) ,Literature, the Production of Culture and the Politics of Place, Antipode 12: 12-23.
-        Williams, R. (1977) Marxism and Literature. Blackwell, Oxford.