نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز

2 استادیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز

3 استادیار دانشگاه تبریز گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چکیده

چکیده
هدف این مقاله بررسی میزان تأثیر پذیری رویکرد سازماندهی فضایی شهری و منطقه‌ای کلان شهرهای ایران بر اساس تغییرات ساختارهای اقتصادی عصر جدید با تاکید بر کلان شهر تبریز است. زیرا به نظر می‌رسد در شرایط عدم تطابق ساختار فضایی کلان شهرها، که عامل رشد اقتصادهای ملی و ارتقاء دهنده جایگاه بین المللی و جهانی کشورها هستند، با نقش و عملکرد متناسب با تغییرات ساختارهای روز اقتصادی جهان، با مشکل تناقض‌های کالبدی نسبت به نقش بایسته‎شان مواجه شده و راه جهانی شدن کشور از طریق شهرهای بزرگ برای آن‌ها مسدود خواهد شد. در این مقاله، اصول پایه‌ای برای برنامه ریزی فضایی شهری و منطقه‌ای و ضرورت توجه به نقش و جایگاه کلان شهرها با استفاده از آرا و نظریه پردازی‌های صاحب نظران این حوزه از جمله دانیل بل، فریتز ما کلوپ، آلوین تافلر، فرانک و بستر، یونجی ماسودا، سیمون نورا، آلن منک، مارک اوری پورات و مانوئل کاستلز که دارای دیدگاه‌های مرتبط با جامعه اطلاعاتی هستند، بررسی شده و مبانی نظری طرح‌های توسعه و عمران کلان شهر تبریز مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفته است. پژوهش حاضر براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی بوده و روش گردآوری داده‌ها، به صورت پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل خبرگان و متخصصان برنامه‌ریزی شهری کلان شهر تبریز و نمونه آماری این تحقیق 28 نفر از خبرگان و متخصصان برنامه‌ریزی شهری به شیوه نمونه‌گیری غیرتصادفی و هدفمند انتخاب شده اند. هم چنین در تجزیه و تحلیل این مقاله از روش تحلیل محتوایی، تطبیقی و آزمون استفاده شده است. عمده‌ترین یافته‌های مقاله عبارتند از: ویژگی‌های سازمان فضایی کلان شهرها بر اساس الزامات جامعه اطلاعاتی و میزان استفاده از پارادایم اطلاعات در تدوین انگاره‌ها و اسناد طرح‌های توسعه و عمران شهری و منطقه‌ای کلانشهر تبریز که از سال ۱۳۶۸ به امروز تهیه شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study of spatial planning challenges of Iranian metropolises with the focus on the new economic system (case study of Tabriz metropolis)

نویسندگان [English]

  • Vali Rezapour 1
  • Mir saeed Moosavi 2
  • bahman hadili 3

1 PhD student Department of Urban Planning, University of Tabriz

2 Departement of Urbanism, Tabriz Branch , Islamic Azad Univesity, Tabriz, Iran

3 Assistant professor of Tabriz University Department of geography and urban planning

چکیده [English]

Introduction
The purpose of this article is to investigate the effectiveness of the urban spatial organization approach and metropolitan areas of Iran based on changes in modern economic structures with emphasis on the metropolis of Tabriz. Because it seems that in the conditions of incompatibility of the spatial structure of metropolises, which are the cause of growth of national economies and enhance the international and global position of countries, with the role and function commensurate with the changing structures of the world economy, the problem of physical contradictions They will face and the way to globalization of the country through big cities will be blocked for them.
Methodology
In this article, the basic principles for urban and regional spatial planning and the need to pay attention to the role and position of metropolises using the opinions and theories of experts in this field such as Daniel Bell, Fritz Ma Klopp, Alvin Toffler, Frank & Bed, Youngji Masuda, Simon Nora, Alan Monk, Mark Avery Pourat and Manuel Castells, who have views related to the information society, have been studied and the theoretical foundations of Tabriz metropolitan development plans have been compared.
Results and Discussions
 In terms of methodology, data collection and analysis has been descriptive and secondary analysis, which has advanced the research work under the branches of survey and case study.Also, in the analysis of this article, content analysis, comparative and test methods have been used.
Conclusion
The main findings of the article are the characteristics of metropolitan space organization based on the requirements of the information society and the use of information paradigm in compiling the ideas and documents of urban development plans and regions of Tabriz metropolis that have been prepared since 1989.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: metropolises
  • spatial organization
  • spatial planning
  • information society
  • globalization
-        آتالویتی، جو (۱۳۸6): «تأثیر فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر برنامه ریزی شهری و ناحیه‌ ای»، ترجمه جهانگیر حیدری.
-        آوتوِیت، ویلیام. باتامور، تام؛ (1392)؛ فرهنگ علوم‌اجتماعی قرن بیستم، ترجمه‌ی حسن چاوشیان، تهران: نشر نی، چاپ اول.
-        اقوامی، نیکو؛ ماجدی، حمید؛ سادات، زهرا و زرآبادی، سعیده(1398). تبیین مولفه های کالبدی ریخت شناسانه در فضای شهری (نمونه مطالعاتی: محله قیطریه شهر تهران)، انتشار آنلاین از تاریخ 15 آبان1398، قابلیت دسترسی (http://jupm.miau.ac.ir).
-        بورژل، گی (۱۳۷۷)؛ «شهر امروز»، ترجمه سید محمد سید میرزایی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
-        تارو، لستر (۱۳۸4)؛ «آینده سرمایه داری: تغییر و تحول ساختاری در نظام سرمایه داری جهان»، چاپ دوم، ترجمه عزیز کیاوند، نشر دیدار.
-        تاری شورت، جان ویونگ هیون کیم (۱۳۸۹)؛ «جهانی شدن و شهر»، چاپ دوم ترجمه احمد پور احمد و شایان (قهرمان) رستمی، ناشر پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
-        تافلر، آلوین (۱۳۸۶)؛ «موج سوم»، چاپ هفدهم، ترجمه شهین دخت خوارزمی، تهران: نشر علم.
-        رشتبر، هادی؛ نظم فر، حسین و صمدزاده، رسول(1399)؛ تحلیل فضایی مناطق شهری در برخورداری از شاخصهای شهر نوآور (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)، انتشار آنلاین از تاریخ 03 اردیبهشت 1399، قابلیت دسترسی (http://jupm.miau.ac.ir).).
-        رنه شورت، جان (۱۳۸۱)؛ «نظم شهری: درآمدی بر شهرها، فرهنگ و قدرت»، ترجمه اسماعیل چاوشی، ناشر دانشگاه تربیت معلم
-        زیاری، کرامت الله (۱۳۸۸)؛ «مکتب ها، نظریه ها و مدل های برنامه ریزی منطقه ای» انتشارات دانشگاه تهران.
-        سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی (۱۳۸۶)، «طرح پایه آمایش سرزمین استان آذربایجان شرقی»، جلدهای اول، پنجم، ششم.
-        شکویی، حسین (۱۳۸۵)؛ «دیدگاه های نو در جغرافیایی شهری»، جلد اول، تهران انتشارات سمت.
-        فارمر راجر(1391) ، اقتصاد چگونه کار میکند، ترجمة محمدرضا فرهادیپور، انتشارات دنیای اقتصاد15 -هاروی دیوید، اندی مری فیلد(1391)حق به شهر؛ ریشه های شهری بحران های مالی، ترجمة خسرو کالنتری، انتشارات مهرویستا.
-        کاستلز، مانوئل (۱۳۸۵)؛ «عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ظهور جامعه شبکه ای»، جلدهای ۱ و ۳، ترجمه احد علیقلیان و افشین خاکباز، (چاپ پنجم)، تهران: انتشارات طرح نو.
-        کی، هیو مک (۱۳۸۹): «تحقیق در جامعه اطلاعاتی»، ترجمه رامین کریمیان، تهران: دفتر مطالعه و توسعه
-        محمدیاری، بهمن (۱۳۸۵)، «بررسی نحوه توسعه تکنولوژی اطلاعات در استان آذربایجان شرقی»، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی، چاپ پیمان.
-        مرکز مطالعات و تحقیقاتی شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی (۱۳۷۹)؛ «طرح کالبدی منطقه آذربایجان » (جلدهای سه گانه برآیند مطالعات).
-        معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۸۶)،فصلنامه مطالعاتی و تحقیقاتی وسایل ارتباط جمعی رسانه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-        معتمد نژاد،کاظم (۱۳۸۶)؛ «جامعه اطلاعاتی (اندیشههای بنیادی، دیدگاه های اقتصادی و چشم اندازهای جهانی»، مرکز پژوهش‌های ارتباطات، مطالعات راهبردی، نشر پدیده کو تنبرگ.
-        مهندسان مشاور زیستا (۱۳۸۶)؛ «طرح توسعه و عمران ناحیه‌ای تبریز»، سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی
-        مهندسان مشاور زیستا (۱۳۸۸): «طرح تفصیلی شهر تبریز» - شهرداری تبریز
-        مهندسان مشاور زیستا (۱۳۸۸)؛ «طرح مجموعه شهری تبریز»، سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی
-        مهندسان مشاور عرصه (۱۳۷۶)، «طرح جامع شهر تبریز»، سازمان مسکن و شهر سازی استان آذربایجان شرقی
-        هاروی، دیوید (۱۳۸۷)؛ «شهری شدن سرمایه»، ترجمه عارف اقوامی مقام، نشر اخوان.
-        هال، پیتر (۱۳۸۱)؛ «برنامه ریزی شهری و منطقه ای»، ترجمه جلال تبریزی، تهران: انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران).
-        Bell, Daniel (2001); "Key Sociologists", Taylor and Francis e-brary, London and New York.
-        Clark, David (1996); "Urban World, Global City", Routledge, London. YO.
-        Marcuse, Peter and Ronald Van Kempen (2009); "Globalization City; A New Spatial Order?" Black Well,Oxford.
-        Mills, C. Wright (2002), "White Collar; The American Middle Classes" (Fifiteneth edition), by Oxford University Press, 63-76.
-        Webster, Frank (2006); "Theories of the Information Society" (third edition), Taylor and Francis e-Library, London and New York.
-        Harvey, D. (2005) A Brief History of Neoliberalism. Oxford:
-        Oxford University Press.