نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری، برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
امروزه در سطح جهان ، 55٪ از جمعیت در مناطق شهری زندگی می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2045 تعداد افرادی که در شهرها زندگی می‌کنند به 6 میلیارد افزایش می‌یابد. طی 6 دهه گذشته روند شهرنشینی در ایران روندی صعودی بوده است چرا که در طول زمان شهر ها به لحاظ اقتصادی، اجتماعی به صورت پدیده های جاذب درآمده اند. شهر شیراز به عنوان مرکز استان فارس تا پیش از دهه 1340 و شروع مدرنیزاسیون در ایران از رشدی درونزا و ارگانیک برخوردار بوده و تعادلی مناسب میان نرخ رشد جمعیت شهر و نرخ رشد مساحت آن برقرار بوده است. به دنبال تشدید افزایش جمعیت شهری در دهه های اخیر شکل فیزیکی شهرها نیز دچار تغییر و تحولاتی گردیده است . بنابراین هدف کلی این پژوهش بررسی نحوه گسترش کالبدی – فضایی کلانشهر با استفاده از سنجش از دور می باشد. به منظور بررسی تغییرات پوشش اراضی باکمک داده های ماهواره لندست نقشه کاربری سال های 1984 تا 2020 توسط نرم افزارهای TerrSet و Earth Explorer تهیه گردید و برای سال 2040 پیش بینی در تغییرات کاربری اراضی با استفاده از الگوریتم Markov انجام شد. نتایج نشان می دهد در 36 سال گذشته مساحت کالبدی شهر شیراز با رشد 90 درصدی به مساحت 19778 هکتار رسیده است و پیش بینی می شود در 40 سال آینده مساحت شهری با نرخ رشد 35% به 41506 هکتار خواهد رسید. روش صورت گرفته در این پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد و داده های آن به صورت کتابخانه ای گردآوری شده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
"Investigation of physical-spatial expansion of Shiraz metropolis using remote sensing (Rs)"
نویسندگان [English]
- keramatollah ziari 1
- hossein iraji 2
1 Professor of Geography and Urban Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD Student, Urban Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Introduction
As the center of the province of Fars, the City of Shiraz experienced an endogenic and organic growth until the 1960s and prior to the onset of modernity in Iran, which saw a good balance between the urban population growth rate and its area growth. Following a rise in the urban population in recent decades, the physical form of the cites also changed.
Data and Method
To investigate the changes and dynamism of the land cover, land use maps were developed to determine the changes over different time intervals. The maps were derived from Landsat satellite images with OLI, TM and Mss sensors in 1984 and 1994 as well as in 2014 and 2020 by using Remote Sensing techniques on the Earth Explorer Site. TerrSet software was also used to analyze the images. To analyze satellite images, it is required to use TerrSet software.
Discussion and conclusion
Consistent with regression model analysis, land use changes into urban territories have, over the past 40 years, involved 60% of the total area of the city of Shiraz, indicating sharp change trends in this time interval. The orientation of the changes has mainly been north to south of the city which is due to the proportionate developmental space and presence of open plains.
Results
Data analysis suggests that land use changes as well as their analysis in the Markov’s model are experiencing a disproportionate expansion under the effect of unsystematic and irregular urban growth. This study determines that districts 9, 10 and 6 saw an irregular (spiral) urban growth in 2018.
کلیدواژه‌ها [English]
- Expansion
- Physical-Spatial
- Shiraz
- Remote Sensing
- TerrSet
- حیدری شورجانی، رسول و بیگی، احمدعلی.(1397). بررسی الگوی فضایی کاربری زمین شهری بر رشد و گسترش شاخک های خزنده شهری(مطالعه موردی: شهر رشت)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، صص85-65، (51)18.
- داداش پور، هاشم و سالاریان، فردیس.(1397). تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان شهری ایران(مطالعه موردی: مناطق کلانشهری تهران، مشهد، اسفهان و شیراز)، آمایش سرزمین، 138-117،(1)10.
- رضایی، محمد رضا و کریمی، ببراز.(1395). اولویت بندی و تعیین استراتژی های توسعه شهر (CDS) شیراز با استفاده از AHP، فلصنامه علمی پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری 60-43، (24)7.
- سالنامه آماری شهر شیراز سال 1395
- سورنسن - آندره (1394): ابرشهرها؛ فرم شهری، حکمروایی و پایداری، ترجمه مجتبی رفیعیان، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (شهرداری تهران).
- سیف الدّینی – فرانک (1391): تبیین پراکنش و فشردگی فرم شهری در آمل با رویکرد فرم شهری پایدار، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره هشتاد، صفحات 176-155.
- طرح بازنگری توسعه عمران و حوزه نفوذ کلانشهر شیراز به همراه طرح تفصیلی، مصوب 1386، مهدسان مشاور شهر و خانه، معاونت معماری و شهرسازی، شهرداری شیراز.
- عبداله زاده، مهدی، محمد رحیم، رهنما، محمد، اجزا شکوهی ( 1399)، سنجش و ارزیابی الگوی رشد فضایی- کالبدی کلانشهر تبریز، نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 24 ، شماره 17 ، بهار 1399 ، صفحات 271-245.
- عظیمی، نورالدین، آزاده، سیدرضا و زارع رودبزانی، ملیحه.(1392). تحلیل جغرافیایی الگوهای شکل شهری در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، (7)، صص 100-89.
- علی اکبری، اسماعیل، طالشی، مصطفی و عمادالدین، عذرا.(1396)، الگوی توسعه کالبدی یکپارچه شهر و پیرامون با استفاده از ظرفیت های گردشگری پیراشهری، نشریه علمی پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، صص70-55، (1)2.
- قربانی، رسول، طاهونی، مهدیه و قادری، ناصر.(1395). ارزیابی اثرات فضایی – کالبدی کلانشهر تبریز بر شهرهای پیرامونی نمونه ی موردی: شهر سردرود، نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، صص103-81، (24).71
- Azhdari, A., Taghvaee, A. A., & Kheyroddin, R. (2018). Spatiotemporal analysis of Shiraz metropolitan area expansion during 1986-2014: Using remote sensing imagery and landscape metrics, Iran University of Science & Technology, 28(2), 163-173.
- Bagheri, B., & Tousi, S. N. (2018). An explanation of urban sprawl phenomenon in Shiraz Metropolitan Area (SMA). Cities, 73, 71-90.
- Bhatta, B. (2010). Analysis of urban growth and sprawl from remote sensing data. Springer Science & Business Media.
- Brueckner, J.K. (2000), “Urban sprawl: Diagnosis and remedies”, International Regional Science Review, Vol. 23/2, pp. 160-171.
- Jabareen, Y. (2013). Planning the resilient city: Concepts and strategies for coping with climate change and environmental risk. Cities, 31, 220-229.
- Li, X., Zhou, W., & Ouyang, Z. (2013). Forty years of urban expansion in Beijing: What is the relative importance of physical, socioeconomic, and neighborhood factors?. Applied Geography, 38, 1-10.
- Marwasta – D (2019): Spatial Trends of Urban Physical Growth of Cities in Java, Indonesia, 1975–2015, ASEAN Journal on Science and Technology for Development 36(2). August, p:53-56.
- OECD (2012), Redefining “Urban”: A New Way to Measure Metropolitan Areas, OECD Publishing, Paris,
- Seto – Karen C, Sanchez-Rodríguez – R , Fragkias – M (2010): The new geography of contemporary urbanization and the environment. Annual Review of Environment and Resources 35(1). November. p: 167–194.
- Riffenburgh, Robert H & Daniel L.Gillen (2020). 28 - Methods you might meet, but not every day. Pages 651-667.
- Sorensen, A., & Okata, J. (Eds.). (2010). Megacities: urban form, governance, and sustainability (Vol. 10). Springer Science & Business Media.
- Song, Malin & Pan, Xiongfeng & Pan, Xianyou (2020). Analysis of influencing factors and efficiency of marine resource utilization in China. Pages 63-102.
- UNFPA
- WorldBank
)