نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز

2 استادیارگروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری،واحد تبریز،دانشگاه آزاد اسلامی ،تبریز،ایران.

3 دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز

4 عضو هیأت علمی گروه معماری و شهرسازی ، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

ساختار فضایی شهرها با تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی خود، فراهم کننده چرخه حیات شهروندان شهرها هستند. سوء مدیریت شهری منجر به توسعه نامتوازن فضاهای شهری و توزیع نامناسب زیرساخت‌ها در شهر و بخصوص در کلان‌شهرها می‌شود که نتیجه نهایی آن تضعیف حقوق شهروندان در دسترسی مناسب به خدمات می‌شود. پژوهش با هدف ارزیابی و تحلیل نحوه‌ی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت اجتماعی در ساختار فضایی کلان‌شهر تبریز انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، نظری – کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش مطالعه، توصیفی – تحلیلی می‌باشد. اطلاعات مورد نیاز نیز به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی به دست آمده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش نشان داد که مناطق 6 و 8 دارای بالاترین امتیاز و مناطق 5 و 4 امتیاز پایین‌تری دارند. همچنین تحلیل داده‌ها با استفاده از مدل‌های ویکور، تاپسیس و پرومته منجر به تغییر اولویت مناطق مختلف از نظر معیارهای عدالت اجتماعی گردید و برای رفع اختلاف موجود بین مناطق از روش ادغام کاپلند استفاده شد. با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان گفت که کسب امتیاز زیاد برخی از مناطق ناشی از کارکرد اقتصادی و تجاری آن‌ها بوده است و این امر ضرورت توجه به تمامی ابعاد بهداشتی، فضای سبز، آموزش، تجهیزات و تأسیسات شهری را نیز ضروری می‌کند تا کمیت و کیفیت دسترسی به شاخص‌های عدالت اجتماعی در مناطق شهری تبریز تقویت گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Spatial distribution analysis of urban public services from the perspective of social justice in the spatial structure of Tabriz metropolis

نویسندگان [English]

  • sajjad racabi 1
  • Reza valizade 2
  • daryosh satarzadeh 3
  • ali panahi 3
  • ghorban Mahboubi 4

1 PhD student in Geography and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz

2 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

3 Islamic Azad University, Tabriz

4 Assistant Professor, Department of Architecture and Urban Planning, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran.

چکیده [English]

Introduction
The metropolis of Tabriz is considered as one of the mother cities of Iran and the most populous city of East Azerbaijan province and the center of administrative and political services to the northwest of the country. For more than 100 years, this metropolis has always been one of the economic hubs of Iran and has been one of the gateways to Iran and the arrival of technology and social developments in Iran. The special position of this city has led to its rapid and unbridled growth. The economic and industrial position of this city has always welcomed a wide range of rural and urban immigrants from different parts of Iran. Immigration of this city has led to insufficient urban services, formation of informal neighborhoods, occurrence of social anomalies, urban traffic, air pollution, social inequality, inefficiency of urban management and so on. Therefore, the city of Tabriz, due to its population in recent decades, has faced the problem of injustice in the distribution of municipal services. Considering the importance of studying this issue, it can be said that the main purpose of this study is to find a scientific answer to the question of what is the quality of citizens' access to public uses in the city of Tabriz? What is the situation of different areas of the city in terms of the studied indicators? And finally, what are the practical suggestions for improving the current situation of Tabriz in the field of improving social justice?
 
Data and Method
This research is based on the applied purpose and based on the descriptive-analytical nature, the required information has been obtained in the form of library and field. The reference for collecting the information required for this research through a comprehensive and detailed plan of the city of Tabriz, was the preparation of a special questionnaire to collect information from relevant institutions (municipality, cultural heritage, health network, education, etc.). In order to grade the levels of spatial justice, 9 variables of cultural-artistic, educational, administrative-disciplinary, medical, park and green space, religious, urban equipment and urban facilities have been used. To do this, the weight of each criterion has been determined using Shannon entropy method and to analyze the data, multi-criteria decision making method of Vicor, TOPSIS, Prometheus and integration model (Copeland) has been used. Also, GIS v10.5 software has been used to draw a spatial map related to the prioritization of urban areas of Tabriz in terms of the studied indicators.
 
Results and Discussion
As the results of the research showed using the three models of Vicor, Topsis and Prometheus, the prioritization of the ten districts of Tabriz in terms of the nine criteria of social justice, had different priorities. Therefore, in order to integrate the results and provide the final prioritization, the Copeland integration model was used. In the Copeland method to classify the areas of Tabriz city, the numerical range of 9 and 9 (6 to 9 is highly enjoyed, 3 to 6 is enjoyed, 3 to 3- is relatively enjoyed, 3- to 6- is relatively deprived and 6- to 6- is deprived) is used. It becomes. The results of Copeland method, which is obtained by combining the results of three models of Vicor, Topsis and Prometheus, show that areas 6 and 8 of Tabriz metropolis are in a very good position in terms of spatial justice. Zone 3 is in a privileged state, Zones 2, 7, 10 and 1 are in a relatively prosperous state, Zone 5 is in a relatively deprived state and Zone 9 is in a deprived state.
 
Conclusion
In general, it can be said that in terms of priority of Tabriz urban areas in terms of social justice criteria, economic and commercial factors are more effective and have a greater role than other components. And the more financial institutions, the higher the score compared to other regions.It should be noted that in this study and other similar studies, access to urban public services and social justice has been examined from a quantitative approach without regard to its quality, while in the field of social justice, the quality of uses as well as The quality of access to public services is more important than its quantity, so it is suggested that in future research, the issue of social justice be considered from a quality approach.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public services
  • social justice
  • spatial structure
  • Tabriz metropolis
  • احد نژاد، محسن، زلفی، علی، نوروزی، محمدجواد. (1392). ارزیابی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری با رویکرد توسعه پایدار و عدالت اجتماعی با استفاده از مدل‌های ویکور و تاپسیس مطالعه موردی شهر زنجان، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، (2)5: 169-183.
  • افروز، مریم؛ طبیبیان، منوچهر؛ احمدی، احمدی .(1396). سنجش عدالت فضایی به‌منظور دسترسی برابر به فرصت‌های اجتماعی (نمونه مطالعه: بافت قدیم شهر قزوین)، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(14): 53-74.
  • امانپور، سعید، حسینی شه پریان، نبی اله، ملکی، سعید .(1395). تحلیل فضایی سطوح برخورداری مناطق کلان شهر اهواز از خدمات شهری با تاکید بر عدالت اجتماعی، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری 4(3) : 495-517.
  • بندرآبادی، علیرضا، خلیجی، محمدعلی (1397). سنجش عدالت اجتماعی با رویکرد توسعه پایدار نمونه موردی مناطق شهری تبریز، شهر پایدار، 1(1): 77-89.
  • تابعی، نادر؛ موحد، علی، تولایی، سیمین، کمان رودی کجوری، موسی (1396). بررسی نقش عدالت فضایی در مدیریت شهری (محدودۀ مطالعه: محلات منطقۀ 6 تهران)، فصلنامه برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 6(2): 23-36.
  • حاتمی نژاد، حسین؛ راستی، عمران .(1385)، عدالت اجتماعی و عدالت فضایی؛ بررسی و مقایسه نظریات جان رالز و دیوید هاروی، فصلنامه جغرافیای سرزمین، 3(1): 40-52.
  • خبوک، طیبه. (1393). ارزیابی توزیع فضایی خدمات شهری با رویکرد عدالت اجتماعی ، مورد پژوهی: منطقه 3 بندرعباس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی و جغرافیا، دانشگاه یزد.
  • رفیعیان، مجتبی؛ قاسمی، ایرج؛ نوذری، کمال. (1398). تحلیل گفتمان عدالت فضایی در سند سیاست‌گذاری مدیریت شهری (مطالعۀ موردی: شهر تهران)، فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهر، 6(1): 71-89
  • روستایی، شهریور، علیزاده، شیوا (1399). سنجش عدالت فضایی خدمات عمومی در بین شهرستان های استان آذربایجان غربی، نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 24(71)، 151-171.
  • روستایی، شهریور؛ بابایی، الی ناز؛ کاملی فر، زهرا .(1392)، ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری مطالعه موردی کلان‌شهر تبریز، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شماره 10، صص 81-100
  • سرور، رحیم؛ عشقی چهار برج، علی؛ علوی، سعیده .(1396). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در بهره‌مندی از خدمات عمومی شهری، مطالعه موردی: حوزه‌های 16 گانه شهر اردبیل، فصلنامه بوم­شناسی شهر، 8(16): 23-36.
  • طهماسبی زاده، فرشاد، خادم الحسینی، احمد .(1397). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در مناطق شهری (مطالعه موردی مناطق شهر اصفهان)، جغرافیا و مطالعات محیطی، 7(26): 17-28.
  • علیزاده، محمد. (1396). عدالت فضایی در محلات شهری با تأکید بر توزیع خدمات شهری مورد پژوهی: شهرکرد، رساله دکتری، گروه جغرافیا پردیس علوم انسانی و اجتماعی - دانشگاه یزد
  • قنبری، ابوالفضل .(1398). ارزیابی شهر تبریز از منظر شاخص های شهر مطلوب سالمندان، نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 23(68): 219-244.
  • محمدی کاظم آبادی، لیلا، خانی زاده، محمد علی، چله بری، محسن بابایی .(1397). تحلیلی بر پراکنش خدمات و جمعیت شهری با تأکید بر عدالت فضایی و برخورداری شهری (مطالعۀ موردی: شهر ایلام)، جغرافیای اجتماعی شهری، 1(14): 175-191.
  • مفرح بناب، مجتبی؛ مجنونی توتاخانه، علی؛ سلیمانی، علیرضا؛ آفتاب، احمد. (1397). ارزیابی و تحلیل وضعیت پایداری در کلان‌شهرها، مطالعه موردی: مناطق ده‌گانه تبریز، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 33(1): 140/157.
  • نظم فر، حسین، علی بخشی، آمنه. (1397). تحلیل نابرابری فضایی شاخص های توسعه در نواحی روستایی استان اردبیل ، اقتصاد فضا در توسعه روستایی، 7: 145-164
  • نظم فر، حسین، علی بخشی، آمنه. (1397). مقایسه کارایی مدل های تصمیم گیری چند معیاره به منظور تعیین میزان توسعه یافتگی، برنامه ریزی منطقه ای (جغرافیا) ، 8: 147-166
  • نظم فر، حسین، علی بخشی، آمنه؛ باختر، سهیلا. (1394). تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای استان کرمانشاه با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 15: 229-251
  • نعیمی، کیومرث؛ بابایی اقدم، فریدون. (1396). شهر و عدالت فضایی؛ تحلیلی بر پراکنش خدمات عمومی شهری در نواحی 22 گانه شهر سنندج، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، 7(23): 173-186.
  • وارثی، حمیدرضا، قادر رحمتی، صفر،؛ باستانی فر، ایمان. (1386). بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت، مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان، مجله جغرافیا و توسعه، (5)9: 91-106.
  • Adedayo, A, Faleti, S. A. and Durojaye O. B. (2011(, Urban Violence and Security, Published National Open University of Nigeria, ISBN: 978-058-465-X.
  • Beach, D., From, T., Johansson, M., & Öhrn, E. (2018). Educational and spatial justice in rural and urban areas in three Nordic countries: a meta-ethnographic analysis. Education Inquiry, 9(1), 4-21.
  • Beatriz, E. D., Molnar, B. E., Griffith, J. L., & Salhi, C. (2018). Urban-rural disparity and urban population growth: A multilevel analysis of under-5 mortality in 30 sub-Saharan African countries. Health & place, 52, 196-204.
  • Chatterton, P. (2010). Seeking the urban common: Furthering the debate on spatial justice. City, 14(6), 625-628.
  • Christiaensen, L., Weerdt, J., Todo, Y. (2013). Urbanization and Poverty Reduction – The Role of Rural Diversification and Secondary Towns, the World Bank Africa Region Office of the Chief Economist.
  • Klopp, J. M., & Petretta, D. L. (2017). The urban sustainable development goal: Indicators, complexity and the politics of measuring cities. Cities, 63, 92-97.
  • Lai, L. W., Chau, K., & Cheung, P. A. C. (2018). Urban renewal and redevelopment: Social justice and property rights with reference to Hong Kong's constitutional capitalism. Cities, 74, 240-248.
  • Li, B., Li, T., Yu, M., & Bin, C. (2017). Can equalization of public services narrow the regional disparities in China? A spatial econometrics approach. China Economic Review ,Volume 44, July 2017, 67–78
  • Lorestani, A., Yaghoubpour, Z., & Shirzadian, R. (2016). Analysis of spatial distribution of Tehran Metropolis urban services using models of urban planning. Int. J. Hum. Capital Urban Manage., 1(2): 83-92, Spring
  • Majnouni-Toutakhane, A., & Sareban, V. H. (2019). Promotion of Urban Resilience with Citizens’ Local Participation Approach Case Study: Bonab City. Journal of Engineering Research, 7(1): 1-18
  • Martnez, J. (2005). Monitors intra-urban nequalities with GIS-based indicators: With a case study in Rosario, Argentina. Utrecht "
  • Ouyang, O., Wang, B., Tian, L., & Tian, X.(2017). Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai. Cities , Volume 60, Part B, February 2017, 436–445.
  • Peng, Z., & Hongtao, L. (2018). Agglomeration and Diffusion Effects of Urban Spatial Production Relations: Temporal and Spatial Restoration and Spatial Justice. Journal of Social Sciences. (5), 4.
  • Rauws, W. (2016). Civic initiatives in urban development: self-governance versus self-organisation in planning practice. Town Planning Review, 87(3), 339-361.
  • Rice, J. L., Cohen, D. A., Long, J., & Jurjevich, J. R. (2020). Contradictions of the climatefriendly city: new perspectives on ecogentrification and housing justice. International Journal of Urban and Regional Research, 44(1), 145-165.
  • Soja Edward (2008), Postmetropolis: Critical Studies of Cities and Regions, Oxford: Basil Blackwell
  • Stehlin, J. G., & Tarr, A. R. (2017), Think regionally, act locally? Gardening, cycling, and the horizon of urban spatial politics. Urban geography, 38(9), 1329-1351.
  • Taleai, M., Sliuzas, R., Flacke, j. (2014), An intergrated framework to evaluate the equity of urban public facilities using spatial multi-criteria analysis, Cities, 40, 56- 69.
  • Toutakhane, A. M. (2018), Influencing factors on performance of social behavior settings at parks and green spaces of Tabriz, Journal of Urban and Regional Analysis, 10(2), 199-215.
  • Toutakhane, A. M., & Mofareh, M. (2016). Investigation and evaluation of spatial patterns in Tabriz parks using landscape metrics, Journal of Urban and Environmental Engineering, 10(2), 263-269.
  • UN HABITAT,( 2009 ), State of the World’s Cities, report 2009, Harmonious
  • United Nations. (2014), World Urbanization Prospects The 2014 Revision, The Department of Economic and Social Affairs of the United Nations, New York.
  • Van Dijk, J., Krygsman, S., & De Jong, T. (2015), Toward spatial justice: The spatial equity effects of a toll road in Cape Town, South Africa. Journal of Transport and Land Use, 8(3), 95-114.
  • Xiaocheng, L. (2016), Spatial production and governance mechanism of new urbanization: Based on the perspective of spatial justice, Urban Development Studies, 23(9), 94-100.
  • Zanon, B., & Verones, S. (2013), Climate change, urban energy and planning practices: Italian experiences of innovation in land management tools, Land Use Policy, 32, 343-355.
  • Barradas, Victor L., (1991), Air temperature and humidity and human comfort index of some city parks of Mexico City, International Journal of Biometeorology, 32(4): 22-36.