نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

2 جغرافیا و برنامه ریزی شهری از دانشگاه تبریز

چکیده

بیمارستان، یکی از عناصر مهم بهداشت عمومی نوین است. سلامتی یک جمعیت یک جامعه نیازمند دسترسی به خدمات پزشکی و بیمارستانی است، همچنان که مراقبت­های پیشگیرانه و داشتن یک محیط سالم نیز در کنار آن لازم و ضروری است. مکان­یابی تسهیلات عمومی شهری، یکی از اهداف مهم برنامه­ریزی شهری است. برنامه­ریزان از طریق اختصاص زمین­های شهری به کاربری­های ضروری و مختلف، اختصاص تسهیلات، کاهش رفت­ و­آمدهای غیرضروری و فراهم­سازی یک محیط سالم به افزایش رفاه شهروندان کمک می­کنند.
هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی مدل­های مکان­یابی بیمارستان­های شهر تبریز با توجه به معیارهای کمّی و کیفی می­باشد که با استفاده از نرم­افزارهای Arc GIS 9.2 و IDRISI Andes 15.1 و مدل­های AHP و شاخص همپوشانی (Overlay Index) به مکان­یابی مجدّد مراکز بیمارستانی با سیزده معیار پرداخته است: این معیارها، در سه طبقه سازگاری، مطلوبیت و ظرفیت طبقه­بندی شده­اند. در این مطالعه، مکان­های موجود و الگوهای فضایی بیمارستان­های شهر تبریز مورد تحلیل قرار گرفته است، نتایج نشان­دهنده این است که شمار بیمارستان­ها و تخت­های موجود در برخی مناطق کافی نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Evaluation of Hospitals Site Selection Patterns in Tabriz, Iran

نویسندگان [English]

  • firooz Jamali 1
  • Mirsatar Sadrmousavi 1
  • Mehdi Eshlaghi 2

1 Professor of Geography and Urban Planning, University of Tabriz

2 Geography and Urban Planning, University of Tabriz

چکیده [English]

The hospital is an important element of the new public health. The health of a population requires access to medical and hospital services as well as preventive care and a healthy environment. Site selection of urban public facilities is one of the most important goals of urban planning. Planners help increase the welfare of citizens by means of allocation of urban lands to various necessary urban land uses and facilities, by reducing unnecessary commuting and providing a healthy environment.
The main objective of this study is the evaluation of site selection models of hospitals in Tabriz city considering quantitative and qualitative criteria in 3 levels of compatibility, desirability and capacity matrixes. Employing 13 indices and using the ArcGIS 9.2, Idrisi Andes, Index Overlay and AHP implications, site selection of hospitals in Tabriz city has been reexamined. The existing sites and spatial patterns of hospitals have been analyzed. Findings reveal that there has been insufficiency in the number of hospitals and hospital beds in some cases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Land Use Planning
  • Site selection
  • Index Overlay
  • AHP Model
1ـ اسمیت، کیت (1382) «مخاطرات محیطی»، ترجمه ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی نژاد، چاپ اوّل، تهران: سمت.
2ـ بحرینی، سیدحسین (1382)، «فرایند طراحی شهری»، چاپ دوّم، تهران: دانشگاه تهران.
3ـ پورمحمّدی، محمّدرضا (1382) «برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری»، چاپ اوّل، تهران: سمت.
4ـ تقی­پور، علی­اکبر (1388)، «ارزیابی سازمان فضایی شهر شاهرود با تأکید بر الگوهای کاربری زمین­های آموزشی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، تبریز: دانشگاه تبریز.
5ـ تقی­نژاد، جعفر (1372)، «نگرشی بر مکان­یابی بیمارستان­های شهر تهران»، پایان­نامه کارشناسی جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، به راهنمایی: دکتر فیروز جمالی، تبریز: دانشگاه تبریز.
6ـ جمالی، فیروز (1381)، «طرح نواب تهران: گذری و نظری»، فصلنامه معماری ایران (ما)، شماره 9، صص 51 ـ40.
7ـ رضویان، محمدتقی (1381)، «برنامه­ریزیکاربریاراضیشهری»، چاپ اوّل، تهران: نشر منشی.
8ـ روستایی، شهرام و ایرج جباری (1386)، «ژئومورفولوژی مناطق شهری»، چاپ اوّل، تهران: سمت.
9ـ سعیدی، عبّاس (1379)، «جغرافیا (مبانی دانش جغرافیا)»، چاپ ششم، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران (وزارت آموزش و پرورش).
10ـ شاعلی، جعفر (1379)، «توزیع فضایی مراکز خدمات درمانی و بهداشتی در مناطق شهری تهران»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی (دانشگاه تهران)، شماره38، مهر، صص31-19.
11ـ شیعه، اسماعیل (1381)، «مقدمه­ای بر مبانی برنامه­ریزی شهری»؛ چاپ دوازدهم، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
12ـ شیعه، اسماعیل (1382)، «کارگاه برنامه­ریزی شهری»، چاپ سوّم، تهران: دانشگاه پیام نور.
13ـ صادقی حسن­آبادی، علی (1364) «کلیات بهداشت عمومی»، چاپ چهارم، شیراز: دانشگاه شیراز.
14ـ فخری، مجید و اکبر پرهیزکار (1379) «تحلیل تناسب اراضی برای مکان گزینی پادگان­های لجستیک با استفاده از GIS»؛ نشریه مدرس علوم انسانی (دانشگاه تربیت مدرس)، دوره 4، شماره 1، بهار، صص38-19.
15ـ قربانی، رسول (1376) «ضرورت تدوین استراتژی فضای سبز شهری»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 165، سال40، زمستان، صص152-139.
16ـ قره­نژاد، حسن (1376) «بررسی توزیع جغرافیایی مراکز بهداشتی و درمانی در شهر اصفهان»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره44، سال12، بهار، صص102-91.
17ـ محمّد­زاده، رحمت (1376) «روش­های کنترل آلودگی صوتی از طریق برنامه­ریزی فیزیکی»، مجلّه رشد آموزش جغرافیا، شماره 44، پاییز. صص11-4
18ـ هادی زنوز، بهروز (1388) «درآمدی بر اقتصاد شهری»، فصلنامه اقتصاد شهری، شماره اوّل، بهار، صص15-4.
19- Albert, D. et al (eds) (2005), “GIS and Remote Sensing Application and the Health Sciences”, Chelsea: Ann Arbor Press.
20- Cowan, P. (1963), “The Size of Hospitals”, Medical Care, (1): PP. 1-9.
21- Cowan, P. (1965), “Hospital in Towns: Location and Siting”, Architectural Review, xxxviii, (5): PP.417-21.
22- Cowan,P .(1967), “Hospital Systems and Systems of Hospitals”, Transactions of the Bartlett Society, (5):PP. 103-22.
23- Cowan, P. (1969), “Hospital Siting and Location in Relation to Urban Land Use and Development”, Unpublished Ph.D. Thesis, London University.
24- Curtis, Sara E. (2004), “Social Exclusion, Health and Healthcare: The Case of the National Health Service in England; In Roger Lee & David M.Smith(eds) Geographies and Moralities: International Perspectives on Development”, Justice and Place Process, Oxford: Blackwell.
25- Godland, S. (1961), “Population, Regional Hospitals, Transport Facilities and Region: Planning the Location of Regional Hospitals in Sweden; Lund Studies in Geography, Series B., Human Geography, 21, PP. 3-32.
26- Hare, Timothy, S. & Holly R .Barcus (2007), “Geographical Accessibility and Kentucky`s Heart-Related Hospital Services”, Applied Geography (27): PP. 181- 205
27- Kohli, S. et al (1995), “Distance from the Primary Health Center: A GIS Method to Study Geographical Access to Health Care”, Journal of Medical Systems, (19) 6: PP. 425-436.
28- Love, D. & P. Lindquist (1995), “The Geographical Accessibility of Hospitals to the Aged: A Geographic Information System Analysis within Illinois”, Health Services Research (29) 6:PP.629- 651.
29- Luo, Wei & Fahui Wang (2003), “Spatial Accessibility to Primary Care and Physician Shortage Area Designation: A Case Study in Illinois with GIS Approach”; In Omar A. Khan (ed), Geographic Information Systems and Health Applications, Hershey: IDEA Group Publishing, PP. 260-288.
30- Mayhew, Leslie (1986). “Urban Hospital Location”, London: Allen and Unwin.
31- Mohan, John (2002). “Planning, Markets and Hospitals”, London: Routledge.
32- Murad, Abdulkader (2007). “Creating a GIS Application for Health Services at Jeddah City”, Computers in Biology & Medicine (37), PP.879-889.
33- Phibbs, C.S & H.S, Luft (1995), “Correlation of Travel Time on Roads versus Straight-Line Distance”, Medical Care Research and Review (52) 4; P. 532- 542.
34- Perry, Baker & Wil Gesler (2000), “Physical Access to Primary Health Care in Andean Bolivia”, Social Science & Medicine (50): P. 1177-1188.
35- Rao, K.B. Subba (2008), “Planning a Modern Hospital”, In A.V . Srinivasan (ed) Managing a Modern Hospital, Los Angeles: Response Books
36- Saaty, Thomas, L .(1980). “The Analytic Hierarchy Process”, New York:  McGraw Hill
37- Vahidnia, M. & A., Aleshekh & A., Alimohammadi (2009), “Hospital Site Selection Using Fuzzy, AHP its Derivatives; Journal of Environment Management, Vol. (90) July: P. 3048-3056.
38- Varnakovida, Pariwate & Joseph P. Messina (2005), “Hospital Site Selection Analysis”, Department at Michigan State University.
39- Walsh, S.J. et al (1997) “Normative Models and Health Care Planning: Network, Based Simulations within a Geographic Information System Environment”, Health Services Research, (32) 2: PP. 243-260.