نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• غلام حسن جعفری ¹
• فروزان ناصری ²

¹ هیأت علمی دانشگاه زنجان

² گروه جغرافیای طبیعی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

دولین یکی از شاخص‌ترین و اساسی‌ترین اشکال سطحی و مورفولوژیکی کارست، درنتیجه تأثیر شیمیایی آب بر سنگ‌های آهکی است که در شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی به وجود می‌آید. دولین‌ها ازلحاظ ویژگی‌های مورفولوژیکی متفاوت هستند. در تحقیق حاضر پس از شناسایی دولین‌ها در زاگرس، پراکندگی و تغییر ویژگی‌های مورفولوژیکی آن‌ها مانند طول، عرض، مساحت و عمق در ارتباط با ارتفاع و اقلیم، با استناد به منابع اسنادی همچون نقشه‌های زمین‌شناسی 1:100000، لایه مدل رقومی ارتفاع باقدرت تفکیک 5/12 متر، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های توپوگرافی 1:50000 و پایگاه داده‌های اسفزاری 49ساله دما و بارش، در نرم‌افزارهای Arc GIS، Mapper Global و Excel مورد بررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. بررسی پارامترهای مختلف دولین‌های زاگرس در طبقات ارتفاعی و اقلیمی مختلف دال بر این است که شکل و عمق آن‌ها از تغییرات اقلیمی کواترنری متأثر شده است. در ارتفاعات پایین‌تر که آب بیشتر از دمای کم در انحلال نقش داشته، دولین‌ها شکل نزدیک به دایره دارند و در مناطق مرتفع‌تر کشیده می‌شوند و هرچه دما پایین‌تر و احتمال تبدیل دولین به سیرک یخچالی-دولین بیشتر باشد، دولین شکل کشیده‌تری به خود گرفته است. همچنین ضریب فشردگی دولین‌ها دال بر این است که کشیدگی و طول آن‌ها با افزایش ارتفاع بیشتر می‌شود؛ به این صورت که در فاصله ارتفاعی 1000-500متر، نسبت دایره‌ای به ازای هر 1000متر افزایش ارتفاع، 8/0 بیشتر می‌شود و ضریب فشردگی 9/0 کاهش می‌یابد. در فاصله ارتفاعی 1000-2000 متر، با افزایش هر 100متر، نسبت دایره‌ای 44/0 و ضریب فشردگی 1/0 کمتر می‌شود. در طبقه 3700-3000 متر، نسبت دایره‌ای با افزایش هر 1000متر ارتفاع، 2/1 کاهش و فشردگی 3/1 افزایش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

• دولین
• کارست
• مورفومتری
• ارتفاعات زاگرس
• ضریب فشردگی
• نسبت دایره‌ای

موضوعات

• ژئومورفولوژی

عنوان مقاله [English]

Identification, density and physio-graphic characteristics of Dolans in different altitude classes (Zagros karst areas)

نویسندگان [English]

• gholam hassan jafari ¹
• Frozan Naseri ²

¹ university of zanjan

² university of Shahid Beheshti

چکیده [English]

Doline is one of the most characteristic and basic surface and morphological forms of karst, as a result of the chemical effect of water on limestone that occurs in different shapes and sizes. Dolines differ in morphological characteristics. In the present study, after identifying the valleys in the karst areas of the Zagros, their dispersion and change of morphological characteristics such as length, width, area and depth in relation to altitude and climate, citing documentary sources such as geological maps 1: 100000, digital elevation model layer with strength 12.5 m resolution, satellite imagery, 1: 50,000 topographic maps, and 49-year-old Esfzari temperature and precipitation databases were analyzed in Arc GIS, Mapper Global, and Excel software. The study of different parameters of Zagros valleys in different altitudes and climates indicates that their shape and depth have been affected by Quaternary climate change. At lower altitudes, where water is more involved in dissolution than low temperatures, the dolines are nearly circular in shape and stretch at higher altitudes and the lower the temperature and the greater the likelihood of the doline turning into a glacial-doline circus, the more elongated the doline becomes. The compression coefficient of the dolines also indicates that their elongation and length increase with increasing height; in this way, at an altitude distance of 500-1000 meters, the ratio of circles for every 1000m increase in height increases by 0.8 and the compression coefficient decreases by 0.9. At an altitude distance of 1000-2000m, with each increase of 100m, the ratio of circles is 0.44 and the compression coefficient is 0.1. In the 3700-3000m floor, the circular ratio decreases by 1.2 with each elevation of 1000m, and the compaction increases by 1.3.

کلیدواژه‌ها [English]

• Dolin
• Karst
• Morphometry
• Zagros heights
• Compaction coefficient
• Circular ratio