نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• معصومه جاویدان ¹
• عباس معروف نژاد ²

¹ دانشجوی کارشناسی ارشدجغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحدماهشهر، دانشگاه آزاداسلامی، ماهشهر، ایران

² استادیار گروه حغرافیا و برنامه ریزی شهر ی ، واحدماهشهر،دانشگاه آزاداسلامی واحد ماهشهر، ایران

چکیده

فضاهای آموزشی از جمله کاربری‌های استراتژیک شهری هستند. که بکارگیری اصول پدافند غیرعامل به عنوان مهمترین تمهیدات کاهش خطرپذیری آنها در برابر تهدیدات و افزایش امنیت و ایمن‌سازی و ارتقاء پایداری آن‌ها به شمار می‌رود. هدف در این پژوهش شناسایی و رتبه‌بندی شاخص‌های ایمنی ‌بخش غربی مدارس‌ دوره ابتدایی‌شهر بندر امام خمینی (ره) از منظر پدافند غیرعامل است. نوع تحقیق کاربردی و روش‌تحقیق، پیمایشی- ارزیابی با تاکید بر پرسشنامه می‌باشد. جامعه آماری شامل مدیران، معاونان، معلمان و تعدادی از کارشناسان اداره آموزش وپرورش و برخی مسئولین ادارات شهر بندرامام خمینی (ره) بوده که حجم نمونه تعیین شده 117نفر می‌باشد. به‌ منظور بررسی‌ نرمال‌بودن توزیع ‌داده‌ها از آزمون کلموگروف-‌اسمینروف و جهت‌بررسی وضعیت متغیرهای پژوهش از مدل‌یابی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزیی (PLS) و استفاده از نرم‌افزار SMARTPLS و برای وزن دهی و رتبه‌بندی مدارس انتخابی پژوهش از مدل‌های آنتروپی شانون وکداس استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاصل از نتایج آزمون PLS، برای تعیین سطح ایمنی و خطرپذیری این مدارس نشان می‌دهد: شاخص تجهیزات با درجه اهمیت 842/0 بالاترین میزان و شاخص مجاورت ودسترسی با درجه اهمیت 595/0 پایین‌ترین سطح را در میان شاخص‌های پژوهش داشته‌اند. همچنین نتایج حاصل از رتبه‌بندی مدارس مستقر در محدوده مورد مطالعه براساس شاخص‌های انتخابی پژوهش بوسیله مدل کداس، سطح ایمنی و خطرپذیری مدرسه ستایش با امتیاز نهایی (Hi) 625/0 در وضعیت مناسب(جایگاه اول) و مدرسه سیزده آبان با امتیاز نهایی 125/0 در وضعیت نامناسب (جایگاه آخر) را در بین شاخص‌های مورد بررسی نشان می‌دهند.

تازه های تحقیق

آنچه در پژوهش حاضر به عنوان هدف اشاره شد، عبارت بود از اثربخشی و رتبه‌بندی شاخص‌های مطلوبیت ایمنی ‌مدارس‌دوره ابتدایی‌غرب ‌شهربندرامام خمینی(ره) با تاکید برپدافندغیرعامل. با توجه به آن در این پژوهش پنج شاخص (معماری وطراحی، سازه، تاسیسات، مجاورت ودسترسی، تجهیزات) و 42 زیر شاخص شناسایی و انتخاب گردید. همچنین 15 دبستان دولتی در محدوده غرب شهر بندر امام خمینی به عنوان موارد مورد مطالعه تعیین شدند تا بتوان معیارهای مشخص شده را با تاکید بر بحث پدافندغیرعامل در آن‌ها مورد بررسی قرار داد. مقایسه نتایج ارزیابی‌ها در پژوهش‌حاضر بیانگر آن است که شاخص‌های انتخابی این پژوهش‌اهمیت زیادی در شناسایی و رتبه‌بندی ساختمان‌های مدارس محدوده مورد مطالعه از منظر پدافند غیر عامل دارد و می‌تواند در روند پیشگیری و کنترل خسارات و صدمات تا حدود زیادی ایفای نقش داشته باشد. در این خصوص تحقیق رزمی و غلامی (1399)، در واکاوی اصول و رهنمودهای طراحی معماری مدارس از منظر پدافند غیرعامل، از حیث شاخص‌های مورد ارزیابی با مطالعه حاضر شباهت داشته و به تاثیر و توجه این شاخص‌ها از نظر طراحی بناهای آموزشی تاکید کرده است. همچنین در پژوهش، امان‌پور و همکاران (1397) با بررسی سنجش آسیب‌پذیری مراکزآموزشی از منظر پدافندغیرعامل در مدارس ابتدایی کلان شهر اهواز وضعیت آسیب پذیر بودن این مدارس را در مناطق مختلف شهری مورد ارزیابی قرار داده است. که از حیث استفاده از شاخص‌های مورد بررسی با تحقیق حاضر و همچنین مدل به کار گرفته شده برای رتبه بندی مدارس تفاوت زیادی دارد. در تحقیق مهدی‌نیا و همکاران (1399) با عنوان نقش هندسه معماری مدارس با رویکرد پدافند غیرعامل؛ به بحث طراحی ساختمان‌های آموزشی بارعایت نکات ایمنی ومقررات ملی ساختمان (بحث21) و توجه به کاربری مدرسه و نیازهای آن، بویژه هندسه فضاها که باید به گونه‌ای طراحی شوند که علاوه بر حداکثر کاربرد در شرایط عادی، بتواند در شرایط اضطراری، موجب حفظ جان مردم و کاهش آسیب‌پذیری در شرایط بحران گردند. اهمیت و ضرورت انجام این تحقیق نشانگر این موضوع است که قابلیت اثربخشی هر یک از شاخص‌های پژوهش در محدوده مورد مطالعه از نظر ظرفیت، مکان و طرز تفکر و برخورد مخاطبان و نظارت مسئولین بر آن، متغیر می‌باشند. پیشنهادهایی‌که می‌توان با لحاظ‌کردن شاخص‌های پنج‌گانه انتخابی پژوهش مطرح شود عبارتند از:

الف): در بحث دو شاخص معماری و سازه: 1. تهیه دستورالعمل ویژه و تخصصی با تاکید برملاحظات پدافند غیرعامل در طراحی مدارس. 2. الزامی شدن اعمال ملاحظات دفاع غیرعامل در احداث مدارس جدید. 3. ایجاد دفاتر فنی پدافندغیرعامل در وزارت آموزش و پرورش. 4. فرم ساختاری مدارس نرم و منعطف بوده و گوشه‌های تند در فرم کلی آن نباشد. 5. بین خروجی‌های اصلی بنا با حیاط اختلاف سطح وجود نداشته باشد. 6. خروج اضطراری از کلاس‌ها در طبقات همکف، اول و دوم از طریق پنجره ممکن باشد. 7. ابعاد پله فرار برای تسهیل خروج اضطراری وسیع تر از اندازه استاندارد باشد.

ب): در بحث شاخص تجهیزات: 1. پله فرار در مدارس دارای قاب سراسری و کاملاً محفوظ در برابرخطر سقوط افراد باشند. 2. کف مسیرهای حرکتی لغزنده نباشد وطرح نرده‌ها برای‌تسریع تخلیه اضطراری مدل‌سرسره باشد.

ج): در بحث شاخص تاسیسات: 1. دارای منابع جایگزین سوخت و انرژی (برق اضطراری) و همچنین مخزن آب ذخیره باشند.

د): در بحث شاخص مجاورت و دسترسی: 1. با توجه به سن‌کاربران در مدارس هدف پناه ایمن ولی موقت و رساندن دانش آموزان به خانواده باشد. 2. طرح محیط نباید هیچگونه فرصتی را برای غارتگران و افراد فرصت طلب یا خطرناک فراهم نماید.

ﻫ): همچنین در نگاه کلی می‌توان به پیشنهادهای دیگر نیز اشاره کرد: 1. ایجاد نهضت ایمن سازی مدارس، با مشارکت بسیج دانش‌آموزی و بسیج امکانات آموزش و پرورش. 2. ایجاد حس مشارکت‌جویانه دربین ارکان اصلی نظام آموزشی (مسئولین، دانش آموزان و والدین).

کلیدواژه‌ها

• خطرپذیری
• سطح ایمنی
• تهدیدات
• مدارس ابتدایی دولتی
• پدافندغیرعامل

10.22034/gp.2023.55245.3097

موضوعات

• آمایش سرزمین

عنوان مقاله [English]

Measuring the Significance and Rating of Safety Indices of Public Elementary Schools from the View of Passive Defense in Imam Khomeini Port City

نویسندگان [English]

• Masoumeh Javidan ¹
• abbas maroofnezhad ²

¹ M.A Student of Geography and urban planning, Mahshahr Branch, Islamic Azad University, Mahshahr, Iran

² Ph.D., Department of Geography and urban planning, Mahshahr Branch, Islamic Azad University, Mahshahr, Iran

چکیده [English]

Educational spaces are among strategic urban land uses. that use the principles of passive defense as the most important measures to reduce their risk against threats and increased security and safety and the improvement of their sustainability is considered. The aim of this research, identify and evaluate the indicators of the safety western sector of elementary schools is bandar Imam khomeini city with an emphasis on passive defense. The current research is applied and the research method is survey evaluation with emphasis on the questionnaire. The statistical populations are all managers, assistants, teachers, and several experts of the department of education and some city officials of bandar imam khomeini city, and the determined sample size is 117 people. To ass the data distribution normality, the kolmogorov-sminrov test was used, and to check the research variables status the structural equation modeling using the partial least squares (PLS) method the SMARTPLS software was used and for weighting and shannon entropy and codas models were used for ranking the selected research schools. The research findings from the PLS test to determine the level of safety and risk taking of these schools reveal that: the equipment index with an impact factor of 0.842 is the highest rate and the proximity and accessibility index with 0.595 has the lowest rate impact among the research indicators. similarly, the results of the ranking schools located in the study area and the calculation of the selected research indicators by the codas model, level of safety and risk taking setayesh school with a final score of 0.625 (Hi) was in good situation(first place) and sizdeh aban school with a final score of 0.125 was in adverse situation (last place) among the investigated indicators.

کلیدواژه‌ها [English]

• Risk Taking
• Level of Safety
• Threats
• Public Elementary Schools
• Passive Defense