نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه صنعتی شاهرود
2 دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
چکیده
رشد شهرنشینی با افزایش اختلالات روانی همراه است و یکی از موضوعات مغفول در اکثر برنامه ها و طرح های مرتبط با محیط ، بحثزیباییشناسی میباشد و کانون توجه بیشتر بر مباحث و عوامل کمی و به خصوص عوامل اقتصادی متمرکز شده است. مساله این پژوهش، بررسی سلامت روان ساکنین مجتمعهای مسکونی با پیش فرض نقش زیباییشناسی است. این پژوهش با هدف ارتقای سلامت روان ساکنین با توجه به نقش مولفه-های زیباییشناسی انجام شده است. تبیین مولفه ها و معیارهای سلامت روان و زیباییشناسی و چگونگی تحقق آن در نمونه مورد پژوهش (شهرک تالار گرگان) سوالات پژوهش است. پژوهش میدانی از طریق نمونه گیری تصادفی در نمونه آماری (301نفر) و با استفاده از پرسشنامه طیف لیکرت، در نرمافزار spss تائید شده، انجام گرفته است. نتایج مطالعات با استفاده از آزمونهای توصیفی، میانگین، تی تکنمونهای، همبستگی، رگرسیون و تحلیل مسیر در نرمافزار spss ارائه شده است. یافته ها نشان می دهد، بین دو متغیر زیباییشناسی و سلامت روان رابطه معنادار منفی و همبستگی برقراراست و تنها دو متغیر جنسیت و مدت اقامت تاثیر مستقیم و منفی بر متغیر سلامت روان دارند. نتایج پژوهش و راهکارهای معماری جهت ارتقای سلامت روان ساکنین با توجه به ادراک ارائه گردیده است.
تازه های تحقیق
این پژوهش با هدف دستیابی به راهبردهای طراحی معماری با هدف ارتقاء سلامت روان از طریق توجه به مولفههای زیباییشناسی تبیین شده است که در همین راستا بر روی مجتمعهای یک شهرک در شهرستان گرگان، این هدف پژوهش بررسی شد که در این بین در فصل مبانی نظری، جهت سنجش متغیرهای پژوهش از قبیل زیباییشناسی و سلامت روان، مولفه و معیارهایی تعریف شده است که از تکنیک های مختلفی در راستای سنجش این مولفه و معیارها در مجتمع های مسکونی استفاده شده است و در راستای هریک از مولفه ها، فرضیاتی طرح گردیده که در طول روند پژوهش صحت این فرضیه ها از طریق آزمون های گوناگون اثبات شده است. با آزمون فرضیهها اثبات شد ادراک زیباییشناسی و مولفههایش با سلامت روان و مولفههایش (به جز رابطه بین علائم جسمانی و ادراک فطری، افسردگی و ادراک حسی، افسردگی و ادراک فطری زیبایی) رابطه معنادار و منفی دارند. یعنی با افزایش ادراک زیباییشناسی و مولفههایش، مولفههای افسردگی، اختلال عملکرد اجتماعی، استرس و علائم جسمانی کاهش مییابد و در نتیجه سلامت روان افزایش مییابد. تحلیل وضعیت زیباییشناسی و سلامت روان و مولفههایشان در بین ساکنین بیان میکند که وضعیت این دو مورد در بین ساکنین متوسط رو به بالا و تاحدودی مناسب است که در بررسی میانگین مولفههای زیباییشناسی در بین ساکنین، بیشترین امتیاز مربوط به مولفه ادراک عقلی و کمترین امتیاز مربوط به مولفه ادراک فطری و در قسمت مولفههای سلامت روان، بیشترین امتیاز مربوط به مولفه استرس و کمترین امتیاز مربوط به مولفه افسردگی میباشد. در بررسی نقش متغیرهای تعدیلکننده بین زیباییشناسی و سلامت روان مشخص شد، که تنها متغیرهای جنسیت و مدت سکونت، با معناداری مولفههایشان باعث پیشبینی در افزایش سلامت روان شدهاند. اما بقیه متغیرهای تعدیلکننده تاثیری در رابطه بین زیباییشناسی و سلامت روان نداشتند. از اینرو، معماری فضاهای مسکونی باید بتواند در جهت افزایش سلامت روان ساکنان، ضمن بالابردن کیفیت های زیبایی شناختی محیط، محیطی توام با معنا و سرشار از آرامش و امنیت را برای ساکنان خود ایجاد نماید. استفاده از عنصر طبیعت اگر چه محیطی سرشار از زیبایی در مرتبت حس را ایجاد می نماید، آرامش حضور و ادراک معنای آن در سطحی فراتر از مرتبت حس منجر به ادراک زیبایی در ابعاد عقل و فطرت می گردد. نقش اشکال و همخوانی و همنوایی فرم ها ضمن بهره گیری از ترکیب بصری رنگ و افزودن بافت موجب غنای حسی و توسعه ادراک عقلی می گردد. ادراک هویت از منظر بیرونی بناها عامل مهمی در انتقال ارزشهای تاریخی و اتصال انسان به ریشه های تاریخی خود می گردد. علاوه بر موارد یاد شده، حضور انسان و فعالیت وی، نهایی ترین عنصری است که به ترکیب مزبور غنای ادراکی بخشیده و محیطی سرشار از سرزندگی را سبب ساز می شود. وجود تناسبات بصری و هماهنگی میان اجزا ضمن توجه به مفهوم وحدت در کثرت عامل مهمی در ادراک مراتب زیبایی و وحدت هر سه مرتبت حس و خیال و عقل و تعین کالبدی آرامش و کاهش استرس و اضطراب در محیط های زیستی است. براساس نتایج بیان شده در تحقیق، به بیان راهکارهایی با هدف ارتقاء سلامت روان ساکنین از طریق ارتقای ادراک زیباییشناسی در مجتمعهای مسکونی مطابق موارد زیر ارایه می گردد:
توده و فضا: طراحی توده و فضاهای باز با ایجاد تعادل و توازن بین آنان به جهت تامین محصوریت مناسب و متعادل، طراحی مناسب شکل، رنگ، مقیاس فضاها و بافت به عنوان عوامل شکل دهنده فرم مجتمع و همچنین چیدمان و سازماندهی اجزاء کالبدی، افزایش جذابیت و تنوع در مجتمع با جلوگیری از عدم طراحی فرم های تکراری در فضاهای گوناگون،ولی در عین حال دارای کلیت واحد و منسجم.
فضاهای باز بین ساختمانها: طراحی فضاهای سبز و چشماندازهای طبیعی در مجتمع، طراحی آبنما و بهرهوری از صدای جریان آب، دادن تعلق مکانی به مجموعه از طریق طراحی مناسب شکل، رنگ، مقیاس فضاها و بافت به عنوان عوامل شکل دهنده فرم مجموعه و همچنین چیدمان و سازماندهی اجزاء کالبدی، ایجاد فضایی آرام و تا حدی ممکن دور از آلودگی های صوتی آزاردهنده ماشین ها و کارگاه های صنعتی، طراحی و جانمایی فضاهایی به عنوان پاتوق مانند جانمایی میز شطرنج، فوتبال دستی، وسایل ورزشی یا بازی جهت کسب تجارب فردی و جمعی
واحد های همسایگی: اختصاص یافتن فضایی جهت برگزاری آیین های اعتقادی جمعی یا فردی نظیر نماز، روزه، عزاداری و جشن های مذهبی در فضایی سرپوشیده یا بخشی از فضا باز عمومی مجتمع به منظور ارتقای حس زمان در بین ساکنین، طراحی فضاهایی مخصوص قرارگیری دستگاههای پمپ آب در فضایی خارج از دید افراد به طور مثال در زیر راه پله و یا تعبیه در یا پنجره مات برای آن به جهت جلوگیری از آلودگی بصری و بینظمی، طراحی تسهیلات و امکانات در جهت استفاده برای افراد ناتوان و جانمایی رمپ با شیب استاندارد در فضاهایی با اختلاف سطح
نماها و مناظر: رعایت ترکیبات موزون و هماهنگ در چیدمان اجزای معماری از جمله چیدمان اجزای عمودی و افقی در نما، هماهنگی در رنگها و بافتهای مصالح مورد استفاده، بازی با نور و سایه در سطوح مختلف در طراحی جزئیات اجزای معماری، عدم ترکیب سبکهای مختلف معماری در کنار هم به جهت جلوگیری از اغتشاشات و آلودگیهای بصری، استفاده از تزئینات و جزئیات متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی جهت حفظ و بهبود ارزش های تاریخی و فرهنگی این سرزمین، استفاده از فرمها و شکلهای معروف و مشخص نمادهای ایرانی اسلامی در طراحی فضاها و جزئیات به کاررفته در آنها.
مشاعات: طراحی معمارانه و زیبا برای جدارههای راهروها، فضاهای پاگرد و فضاهای مشاعات، طراحی و جانمایی عناصر و المان های ماندگار در فضاهای باز و مشاع در جهت افزایش خاطره انگیز کردن مجموعه به منظور ارتقای خاطرهانگیزی و حس مکان در بین ساکنین، رعایت سلسله مراتب فضایی در فضاهای مشاعات و دسترسی به قسمتهای مختلف مجتمع، طراحی فضاهایی برای نگهداری وسایل متفرقه از جمله وسایل نظافت مجتمع و ... در مشاعات به جهت جلوگیری از بههم ریختگی و بینظمی در مشاعات، طراحی لابی مجتمع و یا فضایی در مشاعات برای ایجاد تعاملات اجتماعی ساکنین، به گونهای که این فضا با جمعیت ساکن در آن و فرهنگ آنان همخوانی داشته باشد،
واحدهای مسکونی:رعایت تناسبات طول و عرض و ارتفاع فضاها در طراحی معماری، دید مناسب به فضاهای سبز و باز
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The role of the perceptual-aesthetic components of the place in the mental health of the residents Case study: residential complexes of Talar town, Gorgan
نویسندگان [English]
- Mohaddeseh Esmaieli 1
- islam karami 2
- Abolfazl Dehghanmongabadi 2
1 Master's student in architecture at Shahrood University of Technology
2 Faculty of architectural engineering and urbanism. Shahrood university of technology. Shahrood. Iran
چکیده [English]
The growth of urbanization is associated with the increase of mental disorders, and one of the neglected issues in most of the programs and projects related to the environment is the discussion of aesthetics, and the focus of attention is focused on quantitative issues and factors, especially economic factors. The problem of this research is to examine the mental health of residents of residential complexes with the presupposition of the role of aesthetics. This research was done with the aim of improving the mental health of the residents, considering the role of aesthetic components. Explaining the components and standards of mental health and aesthetics and how to realize it in the research sample (Talar Gorgan town) are the questions of the research. Explaining the components and standards of mental health and aesthetics and how to realize it in the research sample (Talar Gorgan town) are the questions of the research. Field research was conducted through random sampling in a statistical sample (301 people) and using a Likert scale questionnaire, approved in spss software. The results of the studies are presented using descriptive tests, mean, one-sample t-test, correlation, regression and path analysis in spss software. The findings show that there is a significant negative relationship and correlation between the two variables of aesthetics and mental health, and only two variables of gender and length of stay have a direct and negative effect on the variable of mental health. The research results and architectural solutions to improve the mental health of the residents have been presented with regard to perception.
کلیدواژهها [English]
- aesthetics
- mental health
- residential complexes
- anxiety