نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 گروه جغرافیای و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس
2 گروه جغرافیا- دانشگاه افسری امام علی(ع)
3 دکترای تخصصی جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیای سیاسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده
دولت‌ها و جوامع مختلف در طول تاریخ، همواره سرزمین‌های تحت ید خود را در راستای ادارة بهتر سرزمین و حفظ تمامیت ارضی کشور، به نواحی و مناطق مختلف تقسیم نموده‌اند؛ که امروزه با مفهوم برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین و به طور خاص‌تر «منطقه‌بندی سرزمین» مرتبط می‌باشد. علاوه بر این، منابع و امکانات نیز به طور یکسان در پهنة سرزمینی توزیع نشده‌اند و این امر ضرورت تقسیم سرزمین را به واحدهای کوچکتر دو چندان می‌کند. منطقه‌بندی سرزمینی موضوعی است که با تقسیم سرزمین به نواحی و مناطق مختلف، به دنبال مدیریت منسجم و تقسیم کار سرزمینی و بهره‌گیری از پتانسیل‌های مناطق مختلف در جهت کاستن از نابرابری‌ها و عدم تعادل‌های سرزمینی می‌باشد. در همین راستا، کشور ایران در طول دهه‌های گذشته بارها از سوی سازمان‌های مختلف به مناطق متعددی تقسیم شده است که آخرین بار در سال 1396، کشور ایران به نه منطقة کلان تقسیم گردید. این تحقیق که از نوع توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد، در ابتدا با بررسی گستردة ادبیات تحقیق، تاریخچه‌ای جامع از سیر برنامه‌های آمایشی و منطقه‌بندی در کشور ارائه داده و سپس به نقد و بررسی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه، با بهره‌گیری از نظرات متخصصان و با استفاده از روش AHP، مهم‌ترین معیارهای مؤثر بر منطقه‌بندی سرزمینی شناسایی و اولویت‌بندی شد. بر اساس یافته‌های این بخش از تحقیق، به ترتیب معیارهای «فرهنگی ـ اجتماعی» «دفاعی ـ نظامی»، و «سیاسی ـ اداری» و زیرمعیارهای «مسائل محیطی»، «سطح توسعه‌یافتگی مناطق»، «پراکنش جمعیت»، «الگو و نوع حکومت» و «تهدیدات و مسائل امنیتی»، بیشترین اهمیت را در منطقه‌بندی سرزمینی دارا می‌باشند. در نهایت، بر مبنای یافته‌ها و نتایج تحقیق، نگارندگان منطقه‌بندی پیشنهادی خود را در قالب ده منطقة کلان سرزمینی ارائه دادند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
An Analysis of Patterns and Effective Criteria on Territorial Zoning in Iran
نویسندگان [English]
- Hasan Masoudi 1
- Davood Amini 2
- Hamed Ebrahimi 3
1 Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, University of Tarbiat Modares
2 Department of Geography - Imam Ali Officer University
3 PhD in Geopolitics, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Governments and societies have historically divided their territories into different regions and areas to better manage their land and preserve the territorial integrity of their country. This practice is now related to the concept of spatial planning, particularly "Territorial Zoning". Territorial Zoning aims to achieve cohesive management and the National Division of Labor, as well as utilize the potential of different regions to reduce territorial inequalities and imbalances. In Iran, Territorial Zoning has been implemented by various organizations over the past decades, with the most recent division into nine major regions in 2017. In this descriptive-analytical research, the extensive literature on Spatial planning and Territorial Zoning plans in Iran is reviewed, providing a comprehensive history of these programs. The research then critiques and analyzes these programs. The most important criteria influencing land zoning are identified and prioritized using the Analytic Hierarchy Process (AHP) method and the opinions of experts. According to the findings, the most important criteria for Territorial Zoning are "cultural-social", "defense-military", and "political-administrative". The sub-criteria of "environmental issues", "level of regional development", "population distribution", "government pattern and type", and "threats and security issues" are also deemed important. Based on the findings and results of the research, the authors propose their own Territorial Zoning plan in the form of ten major regions. This research contributes to the understanding of the history and current state of territorial Zoning in Iran and provides valuable insights for policymakers and practitioners in the field of Territorial Zoning and spatial planning.
کلیدواژه‌ها [English]
- Spatial Planning
- Territorial planning
- Region
- Iran
- AHP
)