نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

گروه پژوهش های جغرافیای دانشگاه تبریز

چکیده

هدف از این مقاله، بررسی تأثیر فضای شهری بر میزان مشارکت شهروندان در محلات شهر تبریز است. روش تحقیق پژوهش حاضر، اسنادی و پیمایشی بوده و از ابزار پرسشنامه و مطالعات کتابخانه­ای برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. جامعه‌ آماری پژوهش حاضر خانوارهای ساکن شهر تبریز در سال 1385 و تعداد نمونه آماری 450 خانوار بوده که بر اساس فرمول کوکران برآورد شده است. همچنین در این تحقیق از روش نمونه­برداری طبقه­های متناسب توأم با تصادفی سیستماتیک استفاده شده است و نمونه­ها از مناطق با ارزش منطقه‌ای متفاوت و بافت‌های قدیمی و جدید با فرهنگ­های مختلف نظیر مناطق ولیعصر، محدوده‌ مرکزی شهر، باغمیشه، یاغچیان، شهرک امام و سیلاب قوشخانه انتخاب شده است. برای تجزیه و تحلیل داده­های گردآوری شده از آمارهای توصیفی و تحلیلی موجود در نرم­افزارهای SPSS و Lisrel استفاده شده است. لازم به ذکر است که بر اساس محاسبه آلفای کرونباخ، می­توان گفت میزان پایایی ابزار تحقیق 81/ بوده است.
نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان می­دهد که میزان مشارکت شهروندان در اداره امور شهری متوسط به بالا بوده است. اما این میزان نسبت به محلات مختلف در نوسان بوده و بالاترین آن اختصاص به شهرک امام و پایین­ترین آن به محدوده مرکزی شهر اختصاص دارد. همچنین متغیرهای جنس، نوع مالکیت، منطقه سکونت، تحصیلات، قدمت سکونت و احساس تعلق میزان مشارکت شهروندان را تحت تأثیر قرار می­دهد. از میان این عوامل، احساس تعلق، تحصیلات و قدمت سکونت مهم­ترین عوامل اثرگذار بر مشارکت شهروندان محسوب می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Urban Space Effect on Rate of Citizen Participation (Case Study: Neighborhoods of Tabriz

نویسنده [English]

  • Abolfazl Ghanbri

Geography Research Group of the University of Tabriz

چکیده [English]

The aim of this article is to study the urban space effect on the rate of citizen participation in the neighborhoods of Tabriz. Method of study is documental and based on survey. Data was collected by using questionaire and research. The target populations are the households living in the city of Tabriz in 1385 and a statistical sample of 450 households is estimated based on the Cochran formula. Method of appropriate class with systematic random sampling is used and samples from old and new areas with different local values ​​and cultures such as Valiasr, city centre, Baghmisheh, Yaghchiyan, Shahrake Emam and Silab Qushkhanh are selected. Data collected for analysis of descriptive and analytical statistics are used in SPSS and Lisrel software. The reliability of the research is based on calculating Cronbach's alpha 0.81.
The results of the study indicate that the citizen participation rate in department of urban affairs is higher than moderate. But comparing the different neighborhoods in the flactuation and dedication shows that Shahrake Emam is highest and city center is the lowest. Also the variables such as sex, type of ownership, residence area, education, housing, living history and sense of belonging can affect the level of citizen participation. Among these factors, a sense of belonging, education and living history is the most important factors that influence the citizen participation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Space
  • Participation
  • Neighborhoods of Tabriz
1- اوکلی، پیتر و دیوید بارسون (1370)، «رهیافت­های مشارکت در توسعه­ روستایی»، مترجم: منصور محمدنژاد، تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسایل روستایی.
2- بشیریه، حسین (1382)، «موانع توسعه­ سیاسی در ایران»، تهران: انتشارات کیمیا.
3- پیران، پرویز (1378)، «مشارکت اجتماعی فقدان آن در گذشته­ ایران و ضرورت آن در شرایط حاضر»، نشریه­ آبان، شماره 4 (بهار).
4- تقوایی، مسعود؛ بابانسب، رسول و چمران موسوی (1388)؛ «تحلیلی بر سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری مطالعه­ موردی: منطقه­ی 4 شهر تبریز»، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره­ دوم (پاییز).
5- تقوی، نعمت الله و کمال کوهی (1385)، «بررسی عوامل و زمینه­های مشارکت مردم در توسعهمنطقه­ای شهرستان­های استان آذربایجان­شرقی»، تبریز: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی آذربایجان شرقی.
6- حبیبی، سیدمحسن و هادی سعیدی رضوانی (1384)، «شهرسازی مشارکتی، کاوش نظری در شرایط ایران»، نشریه­ هنرهای زیبا، شماره­ 24 (زمستان).
7- رضادوست، کریم؛ حسین­زاده، علی­حسین و حمید عابدزاده (1388)، «بررسی عوامل مؤثر در مشارکت اجتماعی شهروندان، جامعه­ی شهری شهر ایلام»، جامعه­شناسی کاربردی، سال بیستم، شماره­ پیاپی (35)، شماره­ی 3 (پاییز).
8- رضویان، محمدتقی (1381)، «مدیریت عمران شهری»، تهران: پیوند نو.
9- سعیدی رضوانی، هادی (1385)؛ «عملیاتی کردن شهرسازی مشارکتی در شرایط ایران، نمونه قطعه­ آبکوه مشهد»، نشریه هنرهای زیبا، شماره­ 28 (زمستان).
10- سیف الدینی، فرانک (1372)؛ «مشارکت و برنامه­ریزی توسعه»، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
11- شریفیان ثانی، مریم (1380)؛ «مشارکت شهروندی، حکمروایی شهری و مدیریت شهری»، فصلنامه پژوهشی- تحلیلی- آموزش مدیریت شهری، سال دوم، شماره­ 7 ( زمستان).
12- شکوئی، حسین (1379)؛ «دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری»، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.
13- شیبانی، ملیحه (1381)؛ «تحلیل جامعه­شناختی از وضعیت شهروندی در لرستان»، مجلهجامعهشناسی ایران، دوره چهارم، شماره 3 (پاییز).
14- علوی تبار، علیرضا (1379)؛ «الگوی مشارکت در جامعه مردم سالار»، ماهنامه     شهرداریها، سال اول، شماره  8  (آبان).
15- علوی تبار، علیرضا (1382)؛ «الگوی مشارکت شهروندان در اداره­ امور شهرها، یافته­های تجربی و راهبردها»، تهران: انتشارات سازمان شهرداری های کشور.
16- فردرو، محسن و رضوانی، اصغر (1381)، «دولت، مردم و همگرایی (مشارکت، توسعه و زمینه­های گسترش مشارکت سیاسی)»، منتخب مجموعه مقالات گردهمایی دولت و مشارکت مردمی، جلد دوم، تهران: آن.
17- کلدی، علیرضا (1381)، «بررسی نگرش شهروندان از مشارکت در مدیریت شهری در منطقه هفت تهران»، فصلنامه  جمعیت، سال دهم، شماره 42 (زمستان).
18- لاکویان، آپرودیسو (1364)، «خانهسازی در جهان سوم»، مترجم: مینو رفیعی، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
19- مخبر، عباس (1361)، «برنامهریزی محلی و توسعه­ روستایی»، تهران: سازمان برنامه­و­بودجه.
20- مطوف، شریف (1377)، «گروه­های اجتماعی، تشکل­های محلی و شوراهای اسلامی»، فصلنامه­ پژوهش، پیش شماره­ دوم، تهران: پژوهشکده­ علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
21- مطوف، شریف (1378)، «نقش مشارکت مردم در برنامه ریزی توسعه کشور»، فصلنامه­ پژوهش، پیش شماره­ سوم، تهران: پژوهشکده­ علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
22- موسی کاظمی محمدی، سیدمهدی (1380)؛ «توسعه­ پایدار شهری: مفاهیم و دیدگاه­ها»، فصلنامه­ تحقیقات جغرافیایی، شماره­ 16، پیاپی 62 (پاییز).
23- مهدیزاده، جواد (1380)، «به­سوی شهرسازی دموکراتیک»، فصلنامه­ مدیریت شهری، سال دوم،  شماره­ 5 (بهار).
24- نجاتی حسینی، سیدمحمود (1380)، «جامعه­ مدرن، شهروندی و مشارکت»، فصلنامه پژوهشی- تحلیلی- آموزشی مدیریت شهری، سال دوم، شماره­ 5 (بهار).
25- نیازی، محسن (1381)، «تبیین موانع مشارکت اجتماعی در شهر کاشان»، پایان­نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی.
26- یاور، بیژن (1380)، «شهرسازی مشارکتی و جایگاه مشارکت مردم در شهر ایران، واقعیات، اهداف و استراتژی­ها»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده­ معماری و شهرسازی، گروه شهرسازی.   
27- Balogun, M.J. (2000), “The Scope for popular Participation in Dicentralization, Community Governance and Development”, Regional Developmen Dialogue (RDD), Vol. 2, No .1 (Spring).
28- Baum, H. (2001), “Citizen Participation”, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciencespp, PP: 1840-1846.
29- Brown, Rebecca, and Harris, Glenn (2005), “Co Management of Wildlife Corridors: The Case for Citizen Participation in the Algonquin to Adirondack Proposal”, Journal of Environmental Management, No. 74, PP: 97-106.
30- Chatterjee, Gautam (1991), “Community Participation in Dharavi Re Development Project-Bombay", Newsletter, Journal of Institue for Housing and Urban Development Studies, Vol. 6, No. 1, Rotterdam.
31- Dutta, A.K. & P.K. Jena (1992), “Peoples Participation in Development process Role of Education”, ITPI Journal, Vol. 11, No. 1 (September).
32- Grinvik, Madelein (2005), “Implementation of the Habitat Agenda in Local Communities: Late Modern living Conditions and Residentds, Time for and Real Action in Citizen Participation in a Swden and Russian Context (Dissertation)”, Sveriges Lantbruksuniversitet (Sweden).
33- Haralambos, M., M. Halborn and R. Heald (2004), “Sociology, Thems and Perspectives”, Six Editions, London: Harpercollins.
34- Hester, R.T. (1984), “Planning Neigborhood Space with People”, Second Edition, New York: Van Nostrand Reinhold.
35- Hirschl, T.,A. & Mark, R. Rank (1999), “Community Effects on Welfare Participation”, Sociological Forum, Vol. 14, No. 1 (March), PP: 155-174. ( http://www.jstor.org).
36- Marshall, Percy Johnson (1966), “Rebuilding Cities”, Edinburg: University Press.
37- Motawef, Sharif (1998), “Planning for Integrated Local Community Development in Heigh Centralized Country”, Unpublished Paper, Presented in the Seminar on Integrated Development Planning, Dhaka: Bangladesh.
38- Omiya, P., J. (2000), “Citizen Participation for Good Governance and Development at the Local Level in Kenya”, Regional Development Dialogue (RDD), Vol. 21, No. 1 (Spring).
39- Oosthuizen, A.J.G. (1984), “Participation in the Planning and Development Areas Cites”, Hampshire: Gower Publishing Compeny.
40- Ratcliffe, J. (1985), “Town and Country Planning”, Linder Huthinson.
41- Rebori, M.K. (2005), “The Effectiveness of Citizen Participation in Local Governance: A Case Study of Citizen Advisory Boards”, (Dissertation(, University of Nevada.
42- Rose, Trent, M. (2006), “Measuring Civic Engagement in Idaha Falls” (Dissertation), IdahoStateUniversity.
43- Salazar, Alex (1999), “Disasters, the World Bank and Participation”, Third World Planning Review (TWPR), Vol. 21, No. 1.
44- Schubler, Peter (1996), "Participation and Partnership in Urban Infrastructure Management", Urban Management and Infrastructure19, Published for Urban Management Programme by World Bank, Washington, D, C.
45- Sharma, K.C. (2000), “Popular Participation for Good Governamce and Development at the Local Level, The Case of Botswana”, Regional Development Doalogue (RDD), Vol. 21, No. 1 (Spring).
46- Shirvani, H. (1985), “The Urban Design Process”, Newyork, Van Notrand Reinhold.
47- Silverman, R.M. (2006), “Central City Socioeconomic Characteristics and Public Participation Strategies, a Comparative Analysis of the Niagara Falls Region's Municipalities in the USA and Canada”, International Journal of Sociology and Social Policy, Volume 26, Number 3/4 2006, PP: 138-153.
48- Togeby, Lise (2004), “It depends… How Organizational Participation Affects Political Participation and Social Trust among Second Generation Immigrants in Denmark”, Journal of Ethnic and Migration Studies, Vol. 30, No. 3, PP: 509-528.
49- Turner, J.F.C (1976), “Housing by People: Towords Autonomy in Building Environment”, London: Marion Boyars.
50- UNCHS (Habitat) (1987), “The Role of Community Participation in Human Settlements Work”, Nairobi.
51- Wittick, A. (1979), “Encyclopedia of Urban Planning”, Newyork: MacGraw Hill.
52- Susskind, Lawrence & Michael Elliott (1984), “Paternalism, conflict and Coproduction: Leaning from Citizen Action and Citizen Participation in Western Europe”, Cities, Communities and Planning in the 1980, Hampshire: Gower Publishing Company.