نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• جمشید یاراحمدی ¹
• محمدرضا نیکجو ²

¹ جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)

² گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز

چکیده

این مطالعه با هدف بررسی اثرات تغییرات کاربری اراضی بر وقوع و افزایش سیل در حوضة صوفی­چای مراغه صورت گرفته است. منطقة مورد مطالعه با مساحت 250 کیلومترمربع مناطق بالادست حوضة سد علویان را تشکیل می­دهد. سیلاب­های منطقه براساس مقایسه آمار دبی روزانه ایستگاه دبی­سنجی تازه­کند با سیل مبنا محاسبه شده است. در این تحقیق سیل مبنا براساس برازش مدل­های مختلف توزیع احتمالی بر داده­های حداکثر سالانه و محاسبه سیل با دورة بازگشت دو ساله بعد از انتخاب مناسب­ترین مدل توزیع احتمالی بر مبنای میزان RSS محاسبه شده است. یافته­های این تحقیق نشان می­دهدکه تعداد وقوع و تداوم سیلاب­های منطقه در دهة اخیر کاهش یافته ­است. تغییرات پوشش گیاهی به صورت آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی براساس تفسیر رقومی تصاویر ماهواره­ای چندزمانه با استفاده از روش شیء­گرا بوده­ است. نتایج این بررسی نشان داد که تغییرات کاربری منطقه به صورت تغییر در الگوی کشت و تبدیل کاربری اراضی در جهت مثبت آن بوده است. مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS برای شبیه­سازی بارش-رواناب و نشان دادن تأثیر تغییرات پوشش گیاهی حوضه بر افزایش و یا کاهش سیلاب­ها درحوضه بکار گرفته شده است. شبیه­سازی مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS برای مقادیر CN سال­های 2005 و 2000 کاهش 36 درصدی دبی سیلابی در دهة اخیر را نشان می­دهد. ناگفته نماند احداث حجم قابل توجهی از عملیات سازه­ای در قسمت­هایی از حوضه در کاهش رواناب­های سطحی و ذخیرة آنها نقش عمده­ای داشته­است.

کلیدواژه‌ها

• سیل
• تغییرات کاربری اراضی
• صوفی چای

عنوان مقاله [English]

The Study of the Effects of Landuse Changes on Flood Occurrence in Sofi Chai Basin

نویسندگان [English]

• Jamshid Yarahmadi ¹
• Mohammadreza Nikjoo ²

¹ Physical Geography (Geomorphology)

² Department of Geography, University of Tabriz

چکیده [English]

The present work aims to assess the effects that landuse change has induced on the flood frequency regime. Study area covers upstream of Alavian Dam (250 km²⁾ in the Sofi Chai basin. The torrential periods (in terms of flood event frequency and duration) has been carried out by comparing each daily discharge with the base flood. Here, the base flood (flood with 2 years return period) was calculated from maximum annual discharge based on fitting various distribution models, and then the best fit model was chosen by considering RSS criteria. The results indicate that flood events and their duration tended to be abated on the last decade.
In this research, landuse/cover changes have been detected by interpretation of remotely sensed data based on object oriented method. The results indicated that the positive changes of crop patterns (overdeveloping of orchards as well as dry farming increasing) were occurred in the study basin.
HEC-HMS model was applied for simulation of rainfall-runoff process and assessment of the effects of landuse changes on the flood frequency. HEC-HMS simulated results based on corresponding CN derived from 2000 to 2005 satellite images show 36% abated of flood event respectively.    
It should be noticed that the construction of a part of mechanical watershed management operations can reduce the flood events by reserving the surplus runoff.

کلیدواژه‌ها [English]

• Flood
• Landuse changes
• Sofi Chai
• HEC-HMS model