نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تبریز
2 جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)
چکیده
اکثر سازههای آبی و کاربریهای که بر روی رودخانهها و یا در حاشیه آنها قراردارند، به نوعی متأثر از تغییرات مورفولوژیکی رودخانهها میباشند. از این رو بررسی این پدیده از مهمترین بخش مطالعات طرحها و کاربریهای فوق محسوب مـیشود. در این پـژوهش نیز بخشی از رودخانه آجیچای در شمال شرق تبریز به طول حدودا 22 کیلومتر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این تحقیق بررسی روند تغییرات مورفولوژیکی رودخانه در مقطع زمانی 52 ساله با استفاده از پارامترهای هندسی کانال از قبیل طول قوس، طول دره و شعاع دایرههای مماس بر قوسهای رودخانه در قالب مدلهای ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی میباشد. بدین منظور مسیر رودخانه از روی عکسهای هوایی و تصویر ماهواره IRS سنجنده pan در محیط GIS Arc در دو بازه و دو دوره (1335-1374 و 1374-1387) رقومی و محاسبه شد و سپس علل تغییرات با استفاده از نقشههای توپوگرافی 1:50000 و زمین شناسی 1:100000، دادههای هیدرولوژیکی و روش میدانی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که 1) رودخانه بهطور میانگین در هر دو بازه و در هر دو دوره از انحنای قوسهای خود کاسته است. بهطوری که زاویه مرکزی در بازه اول از 137 به 100 درجه و در بازه دوم از 160 به 148 درجه و ضریب خمیدگی در بازه اول از 33/1 به 15/1 و در بازه دوم از 48/1 بـه 27/1 رسیده است. همچنین تعداد قـوسها در سال 1387 نسبت به سال 1335 افـزایش چشمگیری داشته است بهطوری که در سال 1387 در بازه اول تعداد آنها از 11 به 51 و در بازه دوم از 19 به 86 مورد رسیده است. 2) هیچ الگوی شبه پیچانرودی یا نعلاسبی درآن دیده نمیشود. 3) تغییرات مورفولوژیکی رودخانه آجیچای در بازه زمانی و مکانی مورد مطالعه بیشتر متأثر ازعوامل طبیعی از قبیل کاهش قدرت جریان به علت کاهش میانگین سالانه دبی آب و رسوب، انباشت رسوب و لیتولوژی سست میباشد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Quantitative Research on Meanders of AjiChay River between Khaje and Vanyar
نویسندگان [English]
- Mohammadhosein Razaeemoghadam 1
- Adel Mohammadifar 2
- Khalil Valizadeh 1
1 Department of Geography, University of Tabriz
2 Geography (Geomorphology)
چکیده [English]
Most of water structures and land uses being rivers or in rivers banks are somehow influencing morphological changes in rivers. Therefore survey of this phenomenon is considered as the most important part of studies projects and land uses. In this study part of the AjiChayRiver has been studied between Khaje and Vanier with about 22 km length. The main aim of this study is indicating trend of morphological changes in the river, in 52-years period using the geometric parameters of the channel such as arc length, along the river valley and radius of the river circle tangent arc in the form of models the curvature coefficient and the central angle. For this purpose river path from satellite image IRS sensor Pan and aerial photos for years 1956-1995 and 1995-2008 in the ArcGIS environment in two intervals and two periods were digitized and calculated. Causes of changes using the topographic maps 1:50000 and geological 1:100000, hydrological data and field methods were investigated. Results show that 1) river on average in both periods and in both interval of their arch curvature is reduced. So that the central angle in the first interval of 137 to 100 degrees and the second interval of 160 to 148 degrees and curvature coefficient in the first range of 1/133 to 1/15 and the second period from 1/48 to 1/27 is reached. Also numbers of arcs in the years 2008 to year 1956 have increased making the year 2008 the first range number of arcs of 11 to 51 and the second interval of 19 to 86. No observed meander-like and horseshoe (oxbow) pattern on the river exists. Morphological changes of AjiChayRiver in the timeframe and location studied have been affected by natural factors such as loss of power of flow due to reduction of annual average water discharge and sediment, accumulation of sediment and erosion.
کلیدواژهها [English]
- river morphology
- Meander
- Curvature coefficient
- central angel
- AjiChay