نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• محمود لاجوردی ¹
• شهریار خالدی ²
• شاپور ستاری ³

¹ استادیار گروه جغرافیای دانشگاه شهید بهشتی

² دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه شهید بهشتی

³ دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

سیل یکی از پدیده­های موجود در طبیعت بوده که انسان از دیر باز شاهد وقوع آن می­باشد. در ایران به دلیل وسعت زیاد، اقلیم متعدد، تراکم زمانی و مکانی بارش­ها در اکثر حوضه­های آبریز، همه ساله شاهد سیلاب­های عظیمی در بیشتر مناطق کشور می­باشیم. در این پژوهش به برآورد ضریب رواناب و حداکثر دبی سیل، شناخت عوامل و عناصر موثر در سیل­خیزی، پهنه­بندی مناطق براساس شدت پتانسیل سیل­خیزی حوضه آبریز  پرداخته شده است. در حوضه آبریز مردق­چای برای برآورد مقدار رواناب از روش شماره منحنی (CN)، سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) که در سال 1954، روشی را برای محاسبه بارش مازاد ارائه نمود استفاده گردید. این روش معمول­ترین روش پیش­بینی حجم رواناب است. برای این منظور ابتدا داده­ها و اطلاعات مورد نیاز شامل آمار وضعیت اقلیم منطقه، تصاویر ماهواره­ای جمع­آوری و وارد سیستم اطلاعاتی (GIS) گردید. با تلفیق این داده­ها و اطلاعات، براساس روش (SCS) نقشه (CN) حوضه، میزان نفوذ (S)، مقدار رواناب (Q) تهیه شد. در نهایت با استفاده از مدل وزنی و با تلفیق نقشه­های میزان بارندگی منطقه، گروه­های هیدرولوژیک خاک، شیب، کاربری زمین و... نقشه پهنه­بندی پتانسیل سیل­خیزی سالانه حوضه با دوره بازگشت­های مختلف تهیه گردید. بنابراین با استفاده از این نقشه­ها می توان راهکارهایی جهت مقابله با بحران­های آبی و همچنین کنترل سیلاب­ها در حوضه آبربز ارائه نمود.

کلیدواژه‌ها

• پهنه بندی سیل خیزی
• حوضه آبریز مردق چای
• رواناب
• SCS

عنوان مقاله [English]

Zoning the Flood Bearing Mordaghchai Watershed (Eastern Azerbaijan)

نویسندگان [English]

• Mahmoud Lajavardi ¹
• Shahreyar Lajevardi ²
• Shapour Sattari ³

¹ Department of Geography, University of Shahid Beheshti

² Associate Professor, Department of Geography, Shahid Beheshti University

³ Graduate Student, Shahid Beheshti University geomorphology

چکیده [English]

Flood is a natural phenomenon, which has been experienced by human being from very old times. In Iran, due to its very large area, several climates, time and local density of precipitation in most watersheds, there are many great floods in most areas of the country. In this study, run-off coefficient, maximum debit of flood, identifying the factors and elements that are effective on floodiness, and zoning of the area of Mardaq Chai watershed based on its flood bearing are analyzed. The curve number method of the Soil Conservation Service of America, which proposed a method to determine surplus precipitation in 1954, was used for this watershed. This is the most usual method for prediction of run-off volume. To do this, firstly, the needed data and information including the statistical situation of the area climates and satellite images were gathered and entered to the GIS data system. Compiling these data and information by the SCS method and the CN of the watershed, the infiltration level and run-off volume were prepared. Finally, the zoning map of the annual flooding potential of the area with different reoccurring periods were produced using weighting model and compiling the area precipitation, hydrological groups of soil, slope level, land use, etc. Iran, due to its very large area, several climates, and time and local density of precipitation in most watersheds, faces with many great floods in most areas.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mardaq Chai Watershed
• Zoning the flood bearing
• GIS
• Run-off
• SCS