نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

چکیده

بررسی میزان آسیب­پذیری یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو شهرهای بزرگ در ایران است. حساسیت این موضوع زمانی که شهر علاوه ­بر فرسودگی و وجود مناطق حاشیه­نشین، در معرض بلایای طبیعی هم­چون زلزله و سیل نیز باشد دو چندان می‌گردد. پهنه­بندی خطر زلزله و مدل­سازی آن با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته در ارتباط با میزان آسیب­پذیری شهرها ضرورتی انکارناپذیر است. در شهر تبریز وجود تنوع بافت‌های شهری، نزدیکی به خطوط گسل و عدم توجه و بازنگری دقیق آن، آسیب­پذیری این گونه بافت‌ها را در کنار بافت‌های حاشیه ­شین تشدید می‌کند. این مقاله به بررسی مناطق یک و پنج شهر تبریز با در نظر گرفتن ماهیت زلزله و بررسی آن در ارتباط با چهار عامل تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، کیفیت ابنیه و نوع مصالح می‌پردازد. هم­چنین رابطه بین میزان آسیب­پذیری ناشی از زلزله به­کمک تکنیک GIS با ترکیب دو مدل برآورد تراکم کرنل (KDE) و مدل تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) جهت تعیین دقیق‌تر مناطق آسیب­پذیر با تأکید بر کاربری مسکونی، بررسی و مدل‌سازی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Integration of Kernel model (KDE) and AHP Model in order to Evaluate the Earthquake Risk in Urban Squatter and Timeworn Textures by Geographic Information System (GIS) A Case Study in Tabriz (municipal areas No. 1 and 5)

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Pourmohammadi 1
  • Mohammadreza Karami 2

1 Department of Geography and Urban Planning, University of Tabriz

2 PhD student of Geography and Urban Planning, University of Tabriz

چکیده [English]

Evaluation of the vulnerability is one of the most important challenges facing metropolises in Iran. Sensitivity of the issue is duplicated when the city is not only timeworn and includes squatter areas, but also is exposed to natural disasters such as earthquake and flood. Zoning the risk of earthquake and its modeling by advanced techniques regarding the vulnerability level of cities is inevitable. In Tabriz, diversity of urban textures, proximity to fault lines and lack of precision and revision on the subject, increases the vulnerabilit of such textures besides squatter textures. This project studies the municipal areas (1 and 5) in Tabriz city, regarding the nature of earthquake and its relation with four factors: population density, building density, quality of buildings and types of materials. Furthermore, the relation of vulnerability due to earthquake has been studied and modeled taking the advantage of the GIS robust technique with integrating Kernel Density Estimation model (KDE) and Analytical Hierarchy Possess model (AHP) in order to determine the vulnerable areas more precisely with an emphasis on residential application.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Risk Evaluation
  • Earthquake
  • Urban timeworn textures
  • GIS
  • Kernel Density Estimation model (KDE)
  • Analytical Hierarchy Possess model (AHP)
  • Modeling
  • Spatial Analysis
ـ احمدی، حسن و شهابی، منیرالسادات (1387)، «مشارکت محلی، ضامن بهسازی پایداری بافت‌های فرسوده (بررسی تجربه بهسازی محله سیروس تهران)»، اولین همایش بافت‌های فرسوده شهری، چشم­انداز توسعه پایدار، ارزش‌ها و چالش‌ها.
ـ احمدیان، آراسب (1380)، «بررسی تطبیقی مدیریت بحران و پیش­بینی زمین­لرزه»، پژوهشنامةزلزله­شناسیومهندسیزلزله، سال چهارم، شماره اول، 42-41.
ـ اسمیت، کیت (1382)، «مخاطرات محیطی»، انتشارات سمت، 117.
ـ اکبری، آزاده (1378)، رویکردی نو در احیا و بازیابی بافت‌های مسکونی فرسوده»، همایش بافت‌های فرسوده شهری، چشم­انداز توسعه پایدار، ارزش‌ها و چالش‌ها، 83-82.
ـ انزابی، علی (1384)، «نگرشی نو به زلزله­خیزی شمال­غرب ایران»، کنفرانس بین‌المللی مخاطراتزمین،بلایایطبیعیوراهکارهایمقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز، 173.
ـ داودپور، زهره (1384)، «کلان‌شهر تهران و سکونتگاه‌های خودروی»، چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، 35-50.
ـ زارع، مهدی (1380)، «خطر زمین­لرزه و ساخت و ساز در حریم گسل شمال تبریز و حریم گسلش گسل‌های زمین لرزه ای ایران»، پژوهشنامةزلزله­شناسیومهندسیزلزله، سال چهارم، شماره دوم و سوم، تابستان و پاییز. 48
ـ صادقی، ارژنگ (1384)، «بررسی اثرات آسیب­پذیری پل‌های شهری تبریز در هنگام زلزله»، کنفرانس بین‌المللیمخاطراتزمین،بلایایطبیعیوراهکارهایمقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز. 924
ـ عبدی، خالد (1385)، «مکان‌یابی و مدل­سازی پراکنش فضای سبز شهری، پارک در مقیاس محله، مطالعه موردی: منطقه یک شهری سنندج»، دانشگاه تبریز، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. 77-89 .
ـ عزیزپور، ملکه (1375)، «توان­سنجی محیط طبیعی و توسعه فیزیکی شهر، پژوهش موردی الگوی مناسب توسعه شهر تبریز»، رساله دوره دکتری جغرافیای انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، 59-58.
ـ عنابستانی، علی­اکبر (1384)، «نقش گسل درونه در استقرار سکونتگاه‌های انسانی منطقه کاشمر و پیامدهای آن»، کنفرانس بین‌المللیمخاطراتزمین،بلایایطبیعیوراهکارهایمقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز، 1075.
ـ قربانی، رسول و باقری، کریم (1384)، «تأثیرات طراحی مناسب شهرسازی در کاهش تلفات زلزله با تاکید بر نمونه بم»، کنفرانس بین‌المللیمخاطراتزمین،بلایایطبیعیوراهکارهای مقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز، 1205.
ـ قنبری، سیروس و قاضی عسکری نائینی، آرمان (1384)، «اصول و شیوه‌های مدیریت مقابله با پیامدهای ناشی از وقوع زلزله با تأکید بر ایران»، کنفرانس بین‌المللیمخاطراتزمین، بلایایطبیعیوراهکارهایمقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز، 1259.
ـ کاتبی، هوشنگ (1384)، «استفاده از ساختمان‌های چوبی در مناطق زلزله­خیز»، کنفرانس بین‌المللیمخاطراتزمین،بلایایطبیعیوراهکارهایمقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز، 1308.
ـ مالچوفسکی، یاچک (1385)، «سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری»، ترجمه اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده، انتشارات سمت. 315 - 314
ـ محمدزاده، رحمت (1384)، «نقش برنامه­ریزی شهری در کاهش اثرات ناشی از زلزله»، کنفرانس بین‌المللیمخاطراتزمین،بلایایطبیعیوراهکارهایمقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز، 1404.
ـ میرزا گل­تبار روشن، علیرضا و جانعلیزاده، عسکر (1384 )، «مقاوم­سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله»، کنفرانس بین‌المللیمخاطراتزمین،بلایایطبیعیوراهکارهایمقابلهباآن‌ها، دانشگاه تبریز، 1540.
ـ فخیم­حاجی آقایی، نسیم (1385)، «مدیریت بحران زلزله در نواحی شهری در مرحله قبل از وقوع با استفاده از SPSS»، مطالعه موردی منطقه 10 شهرداری تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، دانشگاه شهید بهشتی 18.
ـ بحرینی، سیدحسین و همکاران (1375)، «برنامه­ریزی کاربری زمین در مناطق زلزله­خیز نمونه شهرهای منجیل، لوشان، رودبار»، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ و نشر لیلی 23-17.
- Abdalla, Rifaat and Tao, Vincent (2005), “Integrated Distributed GIS Approach for Earthquake Disaster Modeling and Visualization”, Geo-information for Disaster Management, Library of Congress Control Number: 2005920463, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 1189-1190.
- Akhondzadeh, Mehdi & Sadeghian, Saied (1384), “Role of Remote Sensing and Geographic Information System (GIS) in Natural Disaster Management”, The International Conference on Geohazards, Natural Disasters and Methods of Confronting with Them, September 27-29, 2005, Tabriz-Iran. 1736.
- Batty, Michael (1976), “Urban Modelling Algorithms, Calibrations, Predictions”, Cambridge University Press. Xxii, 4-6.
- Campagna, Michele (2006), “GIS for Sustainble Development”, Taylor & Francis Group. 15.
- Coburn, Andrew and Spence, Robin (2002), “Earthquake Protection”, Second Edition, John Wiley & Sons, Ltd. 8-263-233.
- Dubhashi M., Ghrachorlou A. Najaf., Malek Ali. (2005), “The Investigation of the Methods of Natural Disasters & Socio-economic Systems”, The International Conference on Geohazards, Natural Disasters and Methods of Confronting with Them, September 27-29, Tabriz-Iran. 1193.
- Grossi, Patricia & Kunreuther, Howards (2005), “Catastrophe Modeling: A New Approach to Managing Risk”, Springer Science and Business Media, Inc. 3-23-26
- Murgante, Beniamino & Others (2009), “Geocomputation and Urban Planning”, Springer-Verlag Berlin Heidelberg. 42.
- Rachedi, Azzeddine & others (2005), “Alsat-1: First Member of the DMC, Geo-information for Disaster Management”, Library of Congress Control Number: 2005920463, Springer-Verlag Berlin Heidelberg. 500.
- Smith, Keith and David N. Petley (2008), “Environmental Hazards, Assessing Risk and Reducing Disaster”, Taylor & Francis e-Library, Fifth Edition, 72-73.
- C.Gatrell, Anthony and Löytönen, Markku (2003), “GIS and Health”, Published in the Taylor & Francis e-Library.
- Rosli, Er, A.C. and Others (2010), “Spatial Mapping of Dengue Incidence: A Case Study in Hulu Langat District, Selangor”, Malaysia, International Journal of Human and Social Sciences 5:6.  412.
- Lin, Yu-Pin and Others (2011), “Hotspot Analysis of Spatial Environmental Pollutants Using Kernel Density Estimation and Geostatistical Techniques”, International Journal of Environmental Research and Public Health, 8, 75-88, 75-76.
- Gundogdu, Ismail Bulent (2009), “Spatial analyst Methods for Urban Planning”, Scientific Research and Essay, Vol.4 (12), pp. 1531-1535.
- Alegra and Others (2011), “Application of Density Analysis for Landmine Risk Mapping”, 978-1-4244-8350-1/11. IEEE.