نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مهندسی عمران- آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهر

2 گروه آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده

اطلاع از روند تغییرات کاهشی یا افزایشی بارندگی و دبی در حوضه­های آبریز  نقش مهمی در مدیریت منابع آب و امور مرتبط با مهندسی آب ایفا می­کند. در این تحقیق روند تغییرات بارندگی و دبی در حوضه رودخانه قره­سو واقع در استان اردبیل در مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه بین سال­های 1351 تا 1382 مورد مطالعه قرار گرفته است. برای بررسی وجود و یا عدم وجود روند از آزمون ناپارامتری من-کندال با حذف اثر کلیه ضرایب خودهمبستگی معنی­دار و برای بررسی میزان بزرگی آن از آزمون شیب تخمین­گر سن در سطوح معنی­داری مختلف استفاده گردید. نتایج تحلیل بارندگی و دبی نشان می­دهد که جریان رودخانه قره سو در مقیاس سالانه در هر دو ایستگاه این رودخانه روند نزولی دارد. هم­چنین روند نزولی معنی­دار در داده­های دبی در مقیاس فصلی در فصول بهار، پاییز و زمستان مشاهده شد که در آن شدیدترین روند متعلق به فصل زمستان است. بیش­ترین میزان کاهش دبی مربوط به ایستگاه دوست بیگلو در فصل بهار (62/0- متر­مکعب بر ثانیه در سال) و کم­ترین آن مربوط به همین ایستگاه در فصل تابستان می­باشد. به­طوری که در داده­های بارندگی هر دو ایستگاه در مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه روند معنی­داری مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Trend Analysis of Precipitation and River Flow in the Qara-Su River Basin

نویسندگان [English]

  • nahideh Jahedi 1
  • mohammadali Ghorbani 2

1 Water Civil Engineering, Islamic Azad University of Ahar

2 Water Department, Faculty of Agriculture, University of Tabriz

چکیده [English]

Being aware of decreasing or increasing trend of precipitation and discharge in watersheds has very important role in water resources management and the subjects relating to water engineering. In this study, the trend of precipitation and discharge at Qara-su River Basin in Ardebil has been studied in monthly, seasonal and annual timescales over the period from 1351 to 1382. For investigation of the existence or absence of a trend, Mann-Kendall test was used by detecting effects of all auto correlations coefficients, and Sen’s estimator was used at different significant level to evaluate the magnitude of the test. The results of the calculated values for precipitation and discharge data set indicated that the trend of the Qara-su River discharge was decreasing for both stations in annual timescale. Also, decreasing trend of discharge dataset was found for seasonal timescale in spring, autumn and winter in which significant trend belonged to winter season. Maximum value of decrease for discharge is for Doustbiglo station in spring (-0.62 m^3/s), and the minimum value of decrease for discharge in summer for this station, too. Furthermore, there was not significant trend for precipitation dataset in monthly, seasonal, and annual timescales.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trend
  • Discharge
  • Precipitation
  • Mann-Kendall
  • Qara-Su basin
منابع
- جوان، کاظم؛ طاهری شهرآیینی، حمید؛ نصیری صالح، فرزین؛ حبیبی نوخندان، مجید (1390)، «روشی جدید جهت پیش­بینی پراکنش مکانی دما و بارش در حوضه آبریز رودخانه قره­سو (اردبیل)»، نشریه پژوهش های اقلیم شناسی، شماره 5، سال دوم، صص130-117.
- حجام، سهراب؛ خوشخو، یونس و شمس­الدین وندی، رضا (1387)، «تحلیل روند تغییرات بارندگی­های فصلی و سالانه چند ایستگاه منتخب در حوزه مرکزی ایران با استفاده از روش­های ناپارامتری»، مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره 64، سال چهلم، صص 168-157.
- رضیئی، طیب؛ دانش­کار آراسته، پیمان و ثقفیان، بهرام (1384)، «بررسی روند بارندگی سالانه در مناطق خشک و نیمه­خشک مرکزی و شرقی ایران»، فصلنامه آب و فاضلاب ایران، شماره 54، سال شانزدهم، صص81-73.
- رهبر، اسماعیل؛ پاکپرور، مجتبی؛ مسعودی، مسعود و جوکار، لادن (1384)، «روند تغییرات رواناب در آبخیز خررود»، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، شماره 12، سال چهارم، صص 375-357.
- عسگری، احمد؛ رحیم­زاده، فاطمه؛ محمدیان، نوشین و فتاحی، ابراهیم (1386)، «تحلیل روند نمایه­های بارش های حدی در ایران»، مجله تحقیقات منابع آب ایران، شماره 3، سال سوم، صص55-42.
- فرج­­زاده، منوچهر و قره چورلو، مرتضی (1390)، « تحلیل مکانی و زمانی رسوب معلق در حوضه آبریز رودخانه»، پژوهش های فرسایش محیطی، شماره 3، سال اول، صص 85-61.
- کتیرایی، پری­سیما؛ حجام، سهراب و ایران­نژاد، پرویز (1386)، «سهم تغییرات فراوانی و شدت بارش روزانه در روند بارش در ایران طی دوره 1960 تا 2001»، مجلهفیزیکزمینوفضا، شماره 1، سال سی و سوم، صص83-67.
- مریانجی، زهره؛ معروفی، صفر و عباسی، حامد (1387)، «آشکارسازی روند تغییرات دبی و روابط آن با پارامترهای هواشناسی در حوزه یالفان همدان با کاربرد روش غیر پارامتریک من -کندال»، سومینکنفرانسمدیریتمنابع آب، تبریز، انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران، دانشگاه تبریز.
- میرعباسی نجف­آبادی، رسول و دین­پژوه، یعقوب (1390)، «تحلیل روند تغییرات آبدهی رودخانه­های شمال غرب ایران در سه دهه اخیر»، نشریهآبوخاک، شماره 4، سال بیست و چهارم، صص 768-757.
- وفاخواه، مهدی؛ بخشی تیرگانی، محمد و خزائی، مجید (1391)، «تحلیل روند بارندگی و دبی در حوزضه آبخیز کشفرود»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 29، سال دهم، صص 90-77.
- Birsan, M.V., Molnar, P., Burlando, P. and Pfaundler, M., (2005), “Streamflow trends in Switzerland”, Journal of Hydrology, Vol 314. pp: 312-329.
- Burn, D.H. and Hag Elnur, M.A., (2002), “Detection of hydrologic trends and variability”, Journal of Hydrology, Vol 255. pp: 107-122.
- Gemmer, M., Becker, S. and Jiang, T., (2004), “Observed monthly precipitation trends in China 1951–2002”, Theor. Appl. Climatol, Vol 77. pp: 39-45.
- Hamed, K.H., (2008), “Trend detection in hydrologic data: The Mann–Kendall trend test under the scaling hypothesis”, Journal of Hydrology, Vol 349. pp: 350-366.
- Hamed, K.H. and Rao, A.R., (1998), “A modified Mann–Kendall trend test for autocorrelated data”, Journal of Hydrology, Vol 204. pp: 182-196.
- Kahya, E. and Kalaycı, S., (2004), “Trend analysis of streamflow in Turkey”, Journal of Hydrology, Vol 289. pp: 128-144.
- Kumar, S., Merwade, V., Kam, J. and Thurner, K., (2009), “Streamflow trends in Indiana: Effects of long term persistence, precipitation and subsurface drains”, Journal of Hydrology, Vol 374, pp: 171-183.
- Lettenmaier, D.P., Wood, E.F. and Wallis, J.R., (1994), “Hydro-climatological trends in the continental United States, 1948-88”, Journal of Climate, Vol 7. pp: 586-607.
- Mitchell, J.M., Dzerdzeevskii, B., Flohn, H., Hoftneyr, W.L, Lamb, H.H., Rao, K.N. and Wallen, C.C., (1966), Climate Change, WMO Technical Note No.79, World Meteorological Organization, p:79.
- Partal, T. and Kahya, E., (2006), “Trend analysis in turkish precipitation data”, Hydrological Processes, Vol 20. pp: 2011-2026.
- Thodsen, H., (2007), “The influence of climate change on stream flow in Danish rivers”, Journal of Hydrology, Vol 333. pp: 226-238.
- Turgay, P. and Ercan, K., (2005). “Trend Analysis in Turkish Precipitation data”, Hydrological Processes Published Online in Wiley Interscience (www.Interscience. Wiley.com).
- Xu, Z., Liu, Z., Fu, G. and Chen, Y., (2010), “ Trends of major hydroclimatic variables in the Tarim River basin during the past 50 years”, Journal of Arid Environments.,Vol 74. pp: 256-267.
- Zhang, X., Harvey, K.D., Hogg, W.D. and Yuzyk, T.R., (2001), “Trends in Canadian streamflow”, Water Resources Research, Vol 37. pp: 987-998.