نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• علی محمدخورشیددوست ¹
• بهروز سبحانی ²
• کامل آزرم ³
• جمال امینی ⁴

¹ گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز

² گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی

³ اقلیم شناسی دانشگاه تبریز

⁴ سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

کلزا با اختصاص 15 درصد کل تولید روغن گیاهی در جهان بعد از سویا و نخل روغنی، مقام سوم را در بین دانه­های روغنی به­خود اختصاص داده است. اقلیم، توپوگرافی، خاک و استعداد اراضی از مهم­ترین مولفه­های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق سعی شده است با ارزیابی تناسب اراضی بر اساس این معیارها، اراضی مستعد کـشت کلزا در سطح استان آذربایجان ­غربی شناسایی شـود. در تحقیق حاضر از داده­های اقلیمی از قبیل دما، بارش، درجه روز، رطوبت نسبی، تعداد روز یخبندان، و ساعات آفتابی، ایستگاه­های سینوپتیک و باران­سنجی سطح استان از بدو تاسیس تا سال 1388 مربوط به هر یک از مراحل فنولوژیکی رشد کلزا و داده­های منابع زمینی از قبیل لایه­های توپوگرافی، قابلیت اراضی، عمق خاک و کاربری اراضی، استفاده شده، و مطالعه و بررسی هر یک از آن­ها در رابطه با نیازهای اقلیمی و اکولوژیکی کلزا صورت گرفت. سپس با استفاده از روش واسطه­یابی کریجینگ در نرم­افزار Arc GIS 9.3 هر یک از نقشه­های عناصر اقلیمی تهیه و لایه­های اطلاعاتی طبقه­بندی شدند. به منظور اولویت­بندی و ارزیابی معیارها و لایه­های اطلاعاتی در رابطه با هم و تعیین وزن آنها از روش AHP استفاده شد. سپس ترکیب و تحلیل فضایی اطلاعات با استفاده از مدل TOPSIS در محیط GIS صورت گرفت و لایه نهایی ارزیابی توان محیطی برای کشت کلزا تهیه شد. بر اساس نتایج به دست آمده، اراضی استان از نظر پتانسیل اقلیمی و محیطی برای کشت کلزا به چهار طبقه خیلی مناسب (6/18%)، مناسب (4/34%)، متوسط (1/32%) و ضعیف (7/14%) تقسیم­بندی شدند.

کلیدواژه‌ها

• ‌آذربایجان‌غربی
• اقلیم
• AHP
• کلزا
• GIS
• TOPSIS

موضوعات

• آب و هواشناسی

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Environmental Capability of West Azerbaijan Province in Canola Cultivation Based on AHP Method and TOPSIS Methods

نویسندگان [English]

• ali Mohammad Khorshiddoust ¹
• Behrooz Sobhani ²
• Kamel Azarm ³
• Jamal Amini ⁴

¹ Department of Climatology, University of Tabriz

² Department of Physical Geography University researcher ARDABILI

³ Climatology, University of Tabriz

⁴ Remote sensing and GIS in Tarbiat Modarres University

چکیده [English]

Canola is the world third leading oil seed after soybean and oil palm by producing 15 percent of the global plant oil. Climate, topography and lands capability are the most important environmental factors on which the crop production capability in a region depends. Therefore by evaluating these factors one can identify suitable lands for canola cultivation. In the present study, the climatological data such as temperature, precipitation, growth degree day, relative humidity, freezing days, and sunshine hours were collected from the West Azerbaijan province synoptic and rain gauge stations (since their installation untill 1388) which were associated with the phenologic stages of canola growth. In addition to the climatological data, earth resources like topographic layers, lands capability, soil depth and land-use were analyzed focusing on the climatological and ecological requirements of canola. After generalizing the data and processing by using ArcGIS, their corresponding information layers were derived. In order to prioritize and assess the criteria and information layers in relation to each other, the multi criteria decision method was employed based on analytical hierarchy process. Then, combination and spatial analysis of the information layers using TOPSIS model and GIS capabilities were done and the final capability ecological evaluation layer for canola cultivation was produced. Based on the obtained results, the province lands were divided into four categories of highly suitable (%18.6), suitable (%34.4), moderate (%32.1) and weak (%14.7) lands on the basis of the environmental and climatologocal potentials for canola cultivation.

کلیدواژه‌ها [English]

• West Azerbaijan
• Climate
• Canola
• AHP
• GIS
• TOPSIS