جغرافیا و برنامه‌ریزی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

فرایند پذیرش مقالات

بانک ها و نمایه نامه ها

اطاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

بررسی تغییرات شوری منابع آب زیرزمینی در دشت سراب (با استفاده از نقشه¬های کیفی و GIS)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

گروه پژوهش-های جغرافیایی دانشگاه تبریز

چکیده

دشت سراب به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه که در بین تودة آتشفشانی سبلان در شمال و رشته کوه بزقوش در جـنوب قـرار دارد، دارای ذخایر غـنی آب­های زیرزمینـی مـی­باشد. ولی این آب­ها در مسیر حرکـت از پایکوه­های پیرامون به سمت مرکز دشت شور می­شوند. در این راستا، مطالعه حاضر سعی دارد ضمن ارزیابی کیفیت شیمیایی آب­های زیرزمینی دشت سراب از نظر مصارف کشاورزی، با ترسیم پراکنش مکانی شوری آب­های زیرزمینی، تغییرات شوری آنها را در یک دورة ده ساله (1387-1378) بررسی کند. برای این منظور نتایج تجزیه شیمیایی نمونه آب 45 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، شامل پارامترهای (EC)، (SAR) و (Cl) در خرداد ماه 1378 و 1387 مقایسه شدند و با استفاده از نرم­افزار Arc/GIS پراکنش شاخص­های کیفی مزبور در دشت سراب با ترسیم نقشه­های کیفی (شامل نقشه­های هم ارزش  EC، SAR و Cl) نشان داده شدند. نتایج این بررسی نشان می­دهد که آب­های زیرزمینی با شوری کم و خیلی کم به پایکوه­های ارتفاعات اطراف دشت اختصاص دارند و به سمت مرکز و غرب دشت بر میزان شوری آنها افزوده می­شود. همچنین تغییرات شاخص EC در منطقه مشخص می­کند که میزان آب­های زیرزمینی شیرین از خرداد 1378 تا 1387 تنزل یافته است. در عوض در این مدت مقدار آب­های با شوری کم 5/14 درصد افزایش نشان می­دهد. در این دوره از آب­های زیرزمینی شور هم در حدود 7/6 درصد کاسته شده و بر میزان آب­های خیلی شور افزوده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Study of Salinity Changes of Groundwater Sources in Sarab Plain

نویسنده [English]

  • Fariba Karami

Group Research - Tabriz University of geographic

چکیده [English]

Sarab Plain is located between SabalanMountain and Bozgoosh chain. This plain has rich groundwater resources, but waters asre saline due to movement toward the center of plain. This study assesses chemical quality of Sarab groundwater, and studies salinity changes of groundwater sources, in a duration of a decade (1999-2008). It uses the result of chemical analysis 45 deep and semideep wells in plain including EC, SAR and Cl indexes. It shows the distribution of quality indexes with mapping quality maps. The results of this study show that piedmonts of around plain have low and very low saline groundwaters, and the rate of salinity increases toward center and west of plain. Also, variation of EC index show that the rate of fresh groundwater has declined from June 1999 until June 2008. In this period low salinity of groundwater has inceased to 14.5%

کلیدواژه‌ها [English]

  • Salinity changes
  • Groundwater resources
  • GIS
  • Sarab Plain
مراجع
1ـ احسانی، مهرزاد؛ خالدی، هومن (1382)، «شناخت و ارتقای بهره­وری آب کشاورزی به منظور تأمین امنیت آبی و غذایی کشور»، یازدهمین همایش کمیتة ملی آبیاری و زهکشی ایران، صص 18-1.
2ـ جداری عیوضی، جمشید (1361)، «کویر کبودان»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی 18، صص 28-1.
3ـ حجی­آبادی، سیدحسن، اسماعیل­نژاد، احسان، کمالی، غلامرضا، رحیمی­پور، غلامرضا (1386)، «کاربرد سامانه GIS در تحلیل کیفی و کمی آب­های زیرزمینی نیشابور»، مجموعه مقالات اولین کنگره زمین­شناسی کاربردی ایران، مشهد، ایران، صص 454-447.
4ـ روزنامه سرمایه (1387)، [1387www.Sarmayeh,nethttp:// ].
5ـ زهتابیان، غلامرضا، سرابیان، لیلی (1383)، «بررسی علل شورشدن آب و خاک در دشت گنبد ـ آلاگل»، بیابان، جلد 9، شماره 2، صص 181-169.
6ـ زهتابیان، غلامرضا، امیری، بهرام (1383)، «بررسی تغییرات شوری در اراضی کشاورزی شهرستان خدابنده»، بیابان، جلد 9، شماره 1، صص 12-1. 
7ـ زهتابیان، غلامرضا؛ احمدی، حسن؛ ترابی، سیدرضا؛ سوری، مهشید (1384)، «بررسی عوامل شور شدن آب و خاک در منطقه برم دامغان»، بیابان، جلد10، شماره 2، صص 291-279.
8ـ دادرسی، ابوالقاسم؛ یمانی، مجتبی؛ پاک­پرور، مجتبی؛ داورزنی، زهرا (1385)، «بررسی روند تغییرات شوری خاک با استفاده از داده­های سنجش از دور و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی در ناحیه گرم و خشک شهرستان سبزوار»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 7، صص 184-173.
9ـ سازمان مدیریت منابع آب ایران (1387)، «نتایج تجزیه شیمیایی چاه­های نمونه دشت سراب»، آب منطقه­ای استان آذربایجان شرقی.
10ـ سبزواری، مهدی (1387)، «افت سطح آب زیرزمینی، یک مشکل جهانی»، سایت خبری وزارت نیرو [www.wnn.ir].
11ـ علوی­پناه، سیدکاظم (1380)، «مـطالعه پدیده­های طـبیعی با اسـتفاده از روش تـجزیه به مولفه­های اصلی»، مجله منابع طبیعی ایران، جلد 54، شماره 3، صص232-221.
12ـ کردوانی پرویز (1386)، «منابع و مسائل آب در ایران»، آب­های شور، جلد دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
13ـ وزارت نیرو (1377)، «مطالعات پتانسیل آب­های زیرزمینی دشت سراب و بهره­برداری بهینه از آنها»، جلد چهارم.
Bennetts, B.A., Webb, J.A., Stone, D.J., Hill, D.M. (2006), “Understanding the Salinisation Process for Groundwater in an Area of South-eastern Australia”, Journal of Hydrology 323, 178-192.
Dent, D., (2007), Environment Grophyscs Mapping Salinity and Water Resources”, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 9, 130-136.
Ghosh, N.G., Sharma, K.D. (2006), “Groundwater Modeling and Management”, Capital Publishing Company.
Ghyoumina, J. Mohseni Saravi, M. Feiznia, S. Nouri, B and Malekian, A. (2007), Application of GIS Techniques to Determine Areas Most Suitabale for Artificial Groundwater Recharge in Southern Iran, Journal of Asian Earth Sciences, Vol.30(2): 364- 374.
Harrington, N.M., Herczeg, A.L., Salle, C. 2008. Hydrological and Geochemical Processes Controlling Variation in Na, Mg, Cl, So4, Groundwater Brines, South Eastern Australia, Chemical Geology 251, 8-19.
Langford, R.P., Rose, J.M., White, D.E. (2009), “Groundwater Salinity as a Control on Development of Ealian Landscape: White Sands of New Mexico”, Geomorphology, 105, 39-49.
Li, S., Zhang, Q. (2008), “Geochemistry of UpperHanRiver Basin”, Chaina, Applied Geochemstry, 23, 3535-3544.
Martos. F., Bosch, A.P., Calaforra, J.M. (1999), “Hydrogeochemical Processes in an Arid Region of Europe”, Almeria, SE Spain, Applied Geochemisrty, 14, 735-745.
McNeil, V.H., Cox, M.E., Perda, M. (2005), “Assessment of Chemical Water Types and Their Spatial Variation Using Multi-stage Cluster Analysis”, Queenland Australian, Journal of Hydrology, 310, 181-200.
Mencio, A., Mas Pla, J. (2008), “Assessment by Multivariate Analysis of Groundwater Surface Interactions in Urbanized Mediterranean Streams”, Journal of Hydrology, 352: 355-366.
Tood, D.K. (1980), “Groundwater Hydrology”, John wiely and Sons.
Yaouti, F., Mandour, A., Khattach, D., Benavente, J., Kaufman, O. (2009), “Salinization Prossesses in the Unconfines Aquifer of Bou-Areg (NE Morocco)”, Ageostastistical, Geochemical and Tomographic Study, Applied Geochemistry, 24, 16-31.
جغرافیا و برنامه‌ریزی
دوره 16، شماره 38 - شماره پیاپی 38
بهمن 1390
صفحه 101-122
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار