نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای دانشگاه رازی

2 گروه مهندسی آب دانشگاه رازی

3 مخاطرات آب و هوایی دانشگاه رازی

چکیده

بررسی شرایط محیطی به­ویژه شرایط اقلیمی محصولات زراعی از جمله سویا که ارزش غذایی و اقتصادی فراوانی برای کشور دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا برای تعیین توان اقلیمی کشت سویا در ایران، محدوده­های نهایی که دارای حداقل­های اقلیمی مورد نیاز کشت این گیاه هستند، مشخص شد. با انتخاب یک  دوره آماری 20 ساله از سال 1989 تا 2008 و ترسیم نقشه هم بارش ایران بر مبنای تمام ایستگاه­های موجود کشور که بالای 20 سال داده های روزانه کاملی داشتند، سه محدوده دارای بارش سالانه بیش از 500 میلی­متر در شمال، غرب و جنوب غرب مشخص گردید. برای افزایش دقت کار، با ایجاد ایستگاه­های مجازی بر اساس آستانه دماهای حداقل و حداکثر روزانه، نقاط خارج از محدوده حذف و محدوده­های داخلی هر کدام از نواحی مناسب، جهت توان­سنجی نهایی مورد تأیید قرار گرفتند. با استفاده از نرم­افزار CGMS داده­های دمای حداقل، حداکثر، فشار بخار، ساعات آفتابی و باد، برآورد شدند و برای برآورد بارش از روش زمین آمار اسپلاین کاملاً منظم (CRS) و هم­چنین جهت تخمین درصد رطوبت نسبی از روش اسپلاین منظم (SR) استفاده شد. در مرحله بعدی میانگین میزان کاهش بازدهی گیاه سویا در شرایط دیم با استفاده از نرم­افزار CROPWAT تعیین شد. در ادامه کار، میزان ارزش سه لایه بارش، رطوبت نسبی و دمای حداکثر تبیین و با بهره­گیری از روش AHP­، میزان وزن هر لایه تعیین و بر هم منطبق شدند. یافته­های این پژوهش نشان داد که نواحی غرب و جنوب غرب  با درصد کاهش بازدهی بیش از 50 درصد به لحاظ استعداد کشت دیم سویا دارای شرایط ضعیف تا متوسط هستند ولی نیمه غربی ناحیه شمالی کشور، به­عنوان منطقه مستعد کشت سویا می­تواند در نظر گرفته شود. محاسبات نشان داد که کسری بازدهی این پهنه کم­تر از 10 درصد بوده و از این نظر استعداد خوبی برای کشت سویا به­صورت دیم دارد. هم­چنین معلوم شد که برای شروع کشت محصول سویا به­صورت دیم در همه پهنه­ها، اردیبهشت ماه نسبت به ماه­های دیگر مناسب­تر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Climatic Potentials in Iran for Soybean Cultivation

نویسندگان [English]

  • Hasan Zolfagari 1
  • Bahman Farhadi 2
  • Hamid Rahimi 3

1 Department of Geography, University of Razi

2 Department of Geography, University of Razi

3 Climatic hazards Razi University

چکیده [English]

The evaluation of environmental conditions in particular climatic
conditions of crops such as soybean that have a great economic
importance for the country. In this regard, climate regions, with a
minimum requirement of soybean cultivation were identified. By
choosing a 20-year period from 1989 to 2008 and precipitation map of
Iran on the basis of all available stations over 20 years of daily data
completed, three regions with annual rainfall of over 500 mm in the
North, West and South West were then determined. To increase
precision, creating a virtual stations on the basis of daily maximum
and minimum temperatures, areas outside of the internal parts were
removed and each of the relevant area, was approved to determine the
ultimate potential. Using CGMS software, the minimum temperature,
maximum vapor pressure, sunshine hours and wind were estimated for
rainfall estimation from Completely Regularized Spline (CRS)
method, and Spline Regularize (SR) method was used to estimate
relative humidity. In the next phase, the mean rate of deficit in
soybean yield in dry land conditions was determined using the
CROPWAT. Then, three valuable layers of precipitation, relative
humidity and maximum temperature were explained by the use of
AHP to determine the weight of each layer which was overlapped.
The results showed that in the West and South West regions, with the
percentage deficit crop yield of over 50%, conditions are low to
moderate but the western half of the country's northern region can be
considered suitable for soybean cultivation. Calculations showed that
the deficit efficiency of the crop in this region, was less than 10
percent and thus has good potential for rain-fed soybean cultivation. It
also became clear that to start rain-fed soybean cultivation in all
regions, the month of Ordibehesht was more suitable than other months.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate potentials
  • Soybean
  • CGMS
  • CROPWAT
  • North- West Iran
ـ جهانبخش، سعید؛ گریگوریان، وازگین و معصومه امام­قلی­زاده (1388)، «بررسی شرایط آب و هوایی شمال آذربایجان غربی به منظور کشت زیتون و پهنه­بندی زراعی آن»، جغرافیا و توسعه، 14، صص 26-5.
ـ رسولی، سیدجواد و علیرضا قائمی (1389)، «پهنه­بندی کشت کلزا بر اساس نیازهای دمایی اقلیمی با استفاده از GIS در استان­های خراسان»، مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی، 3، صص 138-121.
ـ رمضانی، بهمن و لادن کاظمی راد (1386)، «شناخت نواحی مستعد کشت گیاه صنعتی آفتابگردان در جلگه شرق گیلان»، فضای جغرافیایی، 19، صص 127-142.
ـ ساری­صراف، بهروز، بازگیر، سعید و غلامحسن محمدی (1388)، «پهنه­بندی پتانسیل­های اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان غربی»، جغرافیا و توسعه، 13، صص 26-5.
ـ سیفی، سیدمحمدرضا؛ پیکرستان، بابک و مرضیه کلهر (1390)، «زراعت و پرورش دانه­های روغنی»، آموزش و ترویج کشاورزی، ص 290.
ـ عظیمی، فریده؛ شکیبا، علیرضا و نوشین سعیدی (1388)، «پهنه­بندی اقلیم کشاورزی جنوب و جنوب غرب ایران با استفاده از روش تجزیه خوشه­ای، فصل­نامه جغرافیای طبیعی، 4، صص 58-47.
ـ عسکری، محمدصادق؛ خدادادی، مارال؛ سرمدیان، فریـدون و رضا گزنی (1388)، «کارایی شبکه­های عصبی مصنوعی در برآورد محصولات گندم، جو و ذرت دانه­ای، زراعت (پژوهش و سازندگی)، 85، صص 71-62.
ـ فرهنگ آسا، کیوان؛ سیادت، عطاا... و غلامرضا قدرتی (1389)، «بررسی اثر تاریخ های مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام زودرس سویا در شرایط دزفول»، فیزیولوژیگیاهانزراعی، 1، صص 127-111.
ـ کردوانی، پرویز (1387)، «منابع و مسائل آب در ایران»، دانشگاه تهران، ج 1، ص 419.
ـ کمالی، غلامعلی؛ صدقیانی­پور، علی و عبداله صداقت کردار (1387)، «بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی»، آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 2، صص 483-468.
ـ محمدی، حسین (1386)، «آب و هواشناسی کاربردی»، دانشگاه تهران، ص 260.
ـ محمدی، حسین­مراد (1381)، «تأثیر آب وهوا برکشت سویا در منطقه بندر گز»، مجلهدانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 164، صص 386-367.
ـ نصیری محلاتی، مهدی و علیرضا کوچکی (1388)، «پهنه­بندی آگرواکولوژیکی گندم در استان خراسان: برآورد پتانسیل و خلأ عملکرد»، پژوهش­های زراعی ایران، 2، صص 709-695.
ـ نصیری محلاتی، مهدی و علیرضا کوچکی (1388)، «پهنه­بندی آگرواکولوژیکی گندم در استان خراسان: آنالیز ریسک»، پژوهش­های زراعی ایران، 2، صص 307-298.
ـ وزارت جهاد کشاورزی، (1392)، «گزارش دفتر آمار و فناوری».
-Allen, Richard, Pereira, Luis, Raes, Dirk and Smith, Martin (1998), “Crop Evapotranspiration”,, FAO Irrigation and Drainage Paper, No. 56, 300 p.
-Boogaard, H.L, Eerens, H, Supit, I, van Diepen, C.A, Piccard, I and Kempeneers, P (2002), “CGMS Version 9.2 User Manual and Technical Documentation Draft”, METAMP Methodology Assessment of MARS Predictions Report, 1/3, 180 P.
-Brouwer, C and Heibloem, M (1985), “Irrigation Water Management: Irrigation Water Needs”, FAO, Vol. 3, 102 p.
-Caldiz, D.O, Gaspari, F.J, Haverkort, A.J and Struik, P.C (2001), “Agro-ecological zoning and potential yield of single or double cropping of potato in Argentina”, Agricultural and Forest Meteorology, Vol. 109: 311-320.
-Vera Diaz, Maria and Kaufmann R.K, (2008), “An interdisciplinary model of soybean yield in the AmazonBasin: The climatic, edaphic, and economic determinants”, Ecological Economics, Vol. 65: 420-431.
-Hoogenboom, G,, White, J.W, Jones, J.W. & Boote K.J. (1991), “Dry bean crop groth simulation model”, Florida Agricultural Experiment Station Journal, Vol. 5: 122-141.
-Kandel, Hanse (2010), “Soybean Production”, NDSU Extension Agronomist, 174 p.
-Kassam, Amir and Smith, Martin (2001), “FAO Methodologies on Crop Water Use and Crop Water Productivity”, Expert meeting on crop water productivity, Rome, 1-18.
-Kirda, C, (2002), “Deficit irrigation scheduling based on plant growth stages showing water stress tolerance”, Deficit Irrigation Practices, Vol. 22: 109-112.
-Nogueira, R.B, Boote, K.J. & Sau, F. (2001), “Calibration and use of CROPGRO-soybean model for improving soybean management under rainfed conditions”, Agriculture System, Vol. 68:151-173.
-Rager, Danny (1997), “Soybean Production Handbook”, KansasStateUniversity, First Edition, 33 p.
-Ziaei, A.N & Sepaskhah, A.R. (2003), “Model for simulation of winter wheat yield under dryland and irrigated condition”, Agriculture Water Management, Vol. 58: 1-17.