نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• یوسف قویدل رحیمی ¹
• منوچهر فرج زاده اصل ²
• داریوش حاتمی زرنه ³

¹ آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تربیت مدرس

² سنجش از دور و سیستم اطلاات جغرافیایی، دانشگاه تربیت مدرس

³ آب و هواشناسی کاربردی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

الگوی پیوند­از­دور دریای شمال-خزر به_­عنوان یکی از الگوهای پیوند­از­دور جوی تأثیر­گذار تراز 500 هکتوپاسکال، نقش مهمی در تغیرپذیری منطقه­ای دمایی و هیدرواقلیم شرق مدیترانه دارد. در پژوهش حاضر به­بررسی ارتباط بین الگوی پیوندازدور دریای شمال-خزر با نوسانات دماهای بیشینه­ ایران در یک دوره بلند­مدت 60 ساله (۱۹۵0-۲۰۱۰) پرداخته شده است. نتایج تحلیل همبستگی پیرسون به­عنوان روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش مبیّن وجود رابطه معنی­دار و معکوس بین دمای بیشینه اکثر ایستگاه­های منتخب با الگوی پیوندازدور دریای شمال-خزر است. این امر حاکی از کاهش دما در فاز مثبت الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر و افزایش دما در فاز منفی می­باشد. از نظر زمانی، ضرایب همبستگی مورد محاسبه نشان از ارتباط معکوس و معنی­دار­تری بین دمای ایستگاه­ها و الگوی دریای شمال-خزر در ماه­های ژانویه، فوریه، مارس و تقریباٌ ارتباط مستقیم اکثر ایستگاه­ها در ماه آگوست است. در بازه­ زمانی ماهانه بیش­ترین میزان همبستگی ماهانه در بین ایستگاه ها با 342/0- در ماه ژانویه مورد محاسبه قرار گرفت. بررسی ضرایب همبستگی فصلی نیز بیانگر ضریب همبستگی معنی­دار دماهای بیشینه زمستان به میزان 212/0- دارد. به لحاظ دوره­ای، نتایج بیانگر ارتباط قوی دوره­ سرد در اکثر ایستگاه­ها با الگوی مورد مطالعه می­باشد. تحلیل آرایش الگوهای جوّی تراز 500 هکتوپاسکال در فازهای منفی و مثبت نشان می­دهد که در فاز مثبت، اسقرار ناوه­ای عمیق بر روی دریای­خزر، عراق، ترکیه و ایران و هم­چنین قرارگیری ایران در بخش شرقی محور ناوه­ و از طرفی اسقرار پشته­ای بر روی دریای شمال و اروپا باعث انتقال دماهای سرد شمال اروپا و جنب قطبی به سمت ایران می­شود. اما در فاز منفی قرارگیری ایران در زیر محور پشته­ مستقر بر روی ایران منجر به ایجاد جوّی پایدار با وزش ضعیف مداری و دماهای گرم شده است. بنابراین با وزش هوای گرم­ و خشک آفریقا، عربستان و عرض­های پایین، دمای ایران بالاتر می­رود.

کلیدواژه‌ها

• دمای بیشینه
• پیوند از دور
• الگوی دریای شمال-خزر
• ایران

موضوعات

• آب و هواشناسی

عنوان مقاله [English]

The Role of North Caspian Sea Pattern (NCP) Teleconnection in Maximum Temperatures Oscillation in Iran

نویسندگان [English]

• Yousef Ghavidel Rahimi ¹
• Manochehr Farajzadeh Asl ²
• Daryoush Hatami Zarneh ³

¹ Water and Meteorology, Department of Geography, Tarbiat Modarres University

² Remote sensing and GIS, Tarbiat Modarres University

³ Hydrometeorological applications, Tarbiat Modarres University

چکیده [English]

The NCP as one of the effective teleconnection patterns in level of
500 hpa have an important role in thermal and hydro-climatic
variability in East Mediterranean region. In this study to investigate
the correlation between the NCP and maximum temperature
fluctuations Iran for a 60 years period (1950-2010) have been studied.
Pearson correlation analysis as the main method used in this study
show an inverse relationship between maximum temperatures and
selected stations and NCP index. This shows decrease of temperature
in positive phase of the NCP and rise of temperature in negative
phase. In terms of time correlation coefficients were calculated and
showed a significant negative correlation between the temperature of
stations and the NCP in months of January, February, March and
almost direct relation most stations in August. At monthly interval in
the monthly correlation between stations with 0.342 were computed in
January. Seasonal correlation of shows a significant correlation of
maximum temperatures in winter to be -0.212. In terms of period, the
results indicate a strong correlation between cold period in most
stations and mentioned index. Atmospheric circulation in 500 hpa at
positive and negative phases showed in positive phase, settlement of
deep trough on the Caspian Sea, Iraq, Turkey and Iran, and also the
location of Iran in the eastern part of the trough axis on the other hand,
indicates establishment of a ridge on the North Sea and Europe which
leads to transfer of cold temperatures of northern Europe and its
adjacence of polar section to Iran. But on the negative phase
placement of Iran beneath the ridge axis leads to the creation of a
barotropic atmosphere with weak zonal wind and warm temperatures
to Iran. So with blowing warm air from Africa, Arabia and low
latitude Iran's temperature rises.

کلیدواژه‌ها [English]

• Maximum temperature
• Teleconnection
• NCP
• Iran