نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام‌نور. تهران.
2 دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار.
3 دانشجوی دکترای ژئومورفولوژی دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار.
چکیده
مخروط افکنهها به‌عنوان یکی از اشکال ژئومورفولوژیکی مهم در تأمین آب اهمیت بسیار زیادی دارند. قسمت اعظم مراکز شهری و روستایی ایران به‌ویژه در بخش‌های مرکزی و شرقی بر روی مخروط افکنهها استقراریافته‌اند. آن‌ها ازجمله اشکال ژئومورفولوژیکی هستند که فعالیت‌های تکتونیکی در کنار تغییرات آب و هوایی مهم‌ترین عامل کنترل‌کننده آن‌ها محسوب می‌شود. مخروط افکنههای واقع در نیمه جنوبی حوضه آبریز دشت بیرجند بهعلت نزدیکی به شهر و استقرار مناطق مسکونی بر روی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. مسئله اصلی در این مقاله، چگونگی نقش عوامل آب و هوایی و فعالیت‌های تکتونیکی در تغییر مورفولوژی مخروط افکنههای منطقه مورد مطالعه است. رشته‌کوه باقران در جنوب حوضه آبریز دشت بیرجند بخشی از پهنه جوش‌خورده سیستان است. مهم‌ترین واحدهای سنگی در این رشته‌کوه آمیزههای افیولیتی کرتاسه فوقانی، فلیشهای کرتاسه- پالئوژن و کنگلومراهای نئوژن است که قدیمی‌ترین واحدهای آن مربوط به کرتاسه فوقانی است. در این مطالعه از شواهد ژئومورفولوژی در بررسی مورفوتکتونیک فعال منطقه استفاده شده است. به‌این‌ترتیب چگونگی در معرض قرارگیری و شکل لندفرمها حاصل از فرایندهای گوناگون جهت بررسی مورفوتکتونیک منطقه مورداستفاده قرارگرفته‌اند. برای این منظور شاخص‌های و مورد استفاده قرار گرفته است. بررسی دانه‌بندی نمونه‌های رسوبی و شبکه‌های زهکش مخروط افکنهها نشانگر چگونگی اثرگذاری شرایط اقلیمی و تکتونیکی است. برای این منظور از مشاهدات میدانی و گرانولومتری رسوبات استفاده‌شده است. نتایج حاکی از جوانی فعالیت‌های تکتونیکی و چگونگی فعالیت‌های مورفوتکتونیک و نیز شدت عملکرد فرایندهای دینامیک بیرونی در منطقه است. آنالیزهای گرانولومتری منطقه به‌عنوان شاهدی از فعالیت‌های تکتونیکی منطقه و تبدیل لندفرمهای مخروط افکنه به باهادا و دشت‌های ریگی، نشانگر تغییر اقلیم و فعالیت فرسایش بادی بر روی این لندفرمها با شدت بیشتری می‌باشند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Geomorphic Response of Alluvial Fans to Tectonic Activity and Climate Change in South Plain of Birjand
نویسندگان [English]
- mehdi Saghafi 1
- abolgasem amirahmadi 2
- maryam rabiei 3
1 Assist. Prof. Department of Geography in Payame Noor University, Tehran
2 Associate Prof. Department of Geography in Hakime Sabzevari University, Sabzevar
3 Ph.D. Student of Geomorphology in Department of Geography in Hakime Sabzevari University, Sabzevar.
چکیده [English]
Alluvial fans as one of the major geomorphological forms of water reservoir are very important, such that most of urban and rural centers of Iran, especially in central and eastern sections are located on alluvial fans. They are usually controlled by geomorphological forms of tectonic activity along with climate change. Alluvial fans are located in the southern half of the drainage basin of Birjand. Due to their proximity to the city and the residential areas, they are very important. BagheranMountains in the south part of Birjand are part of Sistan area. The most important rock units in the upper Cretaceous include ophiolitic mixture, flysh, congelomerate and the oldest unit is related to that era. In this study the geomorphology evidence of the area has been used to investigate the morphotectonic activity. In order to do this purpose, we used sime indices. Review of the samples of sediment aggradation and drainage network on alluvial fans show how climate and tectonic have influenced them. Field observations and sediments granolometry have been used for this purpose. The results of the analysis also show young tectonics and dynamic processes of external activities intensity performance in the region. Also granolometery analysis of the area as evidence of tectonic activity result in alluvial fans landforms transitional to the bajada plains indicated that climate change and wind erosion have higher intensity on landforms.
کلیدواژه‌ها [English]
- Alluvial fan
- Morphotectonic
- Geomorphic respond
- Granolometry
- Birjand
- Bagheranmontains
)