تغییرات کاربری زمین شهری و اثر آن بر کاربری‌های عمومی در شهر

رحیمی, اکبر

doi:8

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

اکبر رحیمی

دانشگاه تبریز دانشکده کشاورزی کشور ایران شهر تبریز

چکیده

شهر تبریز بهعنوان بزرگترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. بهطوریکه مساحت شهر تبریز از 1770 هکتار در سال 1335 به 25000 هکتار در سال 1385، افزایش یافته است. عدم سیاستگذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربریهای عمومی یکی از این مشکلات میباشد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل گسترش فضایی شهر و اثر آن بر تغییرات کاربریهای عمومی به کاربریهای سودآور و کمبود کاربریهای عمومی در سطوح منطقهای و شهری در شهر تبریز و عوامل مؤثر در این تغییرات میباشد. روش تحقیق در این پژوهش کاربردی و روش بررسی آن مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی است. در بررسی و تحلیل کاربریهای عمومی شهر، روش سرانه و همچنین جهت ارزیابی درجه بهرهمندی مناطق مختلف شهر از کاربریهای عمومی، از تاکسونومی عددی استفاده گردید. برای بررسیهای لازم از آمار و اطلاعات بلوکهای آماری شهر تبریز در سال 1385 و نقشه کاربری اراضی شهر تبریز استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشانگر آنست که شهر تبریز از لحاظ دسترسی به کاربریهای هفتگانه عمومی از وضعیت نامناسبی برخوردار میباشد. بهطوریکه از سرانه 71/16 مترمربع، پیشنهادی طرح جامع شهر، کمتر از 8 مترمربع تأمین گردیده است که نشاندهنده وضعیت بحرانی از لحاظ برخورداری از این نوع کاربریها در شهر تبریز میباشد. کاربری فضای سبز شهری در همه مناطق شهر با کمبودهای فراوانی مواجه میباشد که ناشی از گسترش بیبرنامه شهر بر روی باغات و فضاهای سبز اطراف شهری و تغییرات مداوم کاربری فضای سبز و باغات در داخل محدوده شهر میباشد. بررسی و ارزیابی میزان بهرهمندی مناطق با استفاده از تاکسونومی عددی نشانگر این است که منطقه یک تبریز با درجه بهرهمندی 0.30 در رتبه اول و بهرهمندترین منطقه شهر و منطقه نه نیز با درجه بهره مندی 83/0 محرومترین منطقه از لحاظ دسترسی به کاربریهای عمومی هفتگانه میباشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ژئومورفولوژی

عنوان مقاله [English]

Urban land use changes and its impact in public urban land use in Tabriz

نویسنده [English]

Akbar Rahimi

Daneshgah Tabriz DaneshkadehKeshavarzi Keshvar Iran SH ashre Tabriz

چکیده [English]

Tabriz city asthe populous city in the northwest of Iranstarted the rapid spatial- physical expansion in past decades. Tabriz area in1335 to 1385 increased from 1770 to 25000 hectare. Lock of suitable policy in urban development controls and land management, caused that the Tabriz faced whit many challenges. One of these chalenges is the lock of public land use. So,in this paper, accessibility of urban public land uses in Tabriz is analysed. Methodology in this paper is practical and the surviving method based on descriptive – analytical method. In surviving and analyzing of public land uses, we used per capita and Taxonomy methods. For necessary surviving, statistical blocks information and urban land use map for Tabriz city are used. Results show that the public land use per capita is less than 8 meters, while in master plan of Tabriz; this per capita has proposed 16.71 meters.So, the availability of public land use has critical condition in Tabriz. Green space per capita in all of zones is faced with shortages and the reason of these shortages is the lock of suitable planning for urban expansion. This lock caused that the gardens and green spaces in the periphery of Tabriz are demolished.
For analyzing of urban public land use allocation in this paper, Numerical Taxonomy is used.The results of Numerical Taxonomy show that district of number one is the best degree (0.30) and district on nine is the worst degree (0.83) for accessibility to public land use.

کلیدواژه‌ها [English]

: urban land use
Land use change
public land use
spatial expansion
Numerical Taxonomy
Tabriz city

مراجع

ـ آسایش، حسین (۱۳۷۵)، «اصول و روشهای برنامهریزی ناحیهای»، تهران، انتشارات پیام نور.

ـ پورمحمدی، محمدرضا (1382)، «برنامهریزی کاربری اراضی شهری»، انتشارات سمت.

ـ خاکپور، براتعلی و رضا صمدی (1393)، «تحلیل و ارزیابی عوامل مؤثر بر قیمت زمین و مسکن در منطقه 3 شهر مشهد»، جغرافیا و آمایش شهری- منطقهای، شماره 13، 21-38.

ـ زیاری، کرامتالله؛ قدیری، محمود و فرزانه دستا (1393) «سنجش و ارزیابی الگوی گسترش فیزیکی شهر یزد»، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 46، شماره 2، 255-272.

ـ سیفالدینی، فرانک (1381)، «زبان تخصصی برنامهریزی شهری»، انتشارات دانشگاه شیراز.

ـ شالین، کلود (1372)،«دینامیک شهرییا پویایی شهرها»، ترجمه دکتر اصغر نظریان، انتشارات آستان قدس رضوی.

ـ شرکت پردازش و برنامهریزی شهری (1382)، «مطالعات راهبردی- تطبیقی شهرهای جهان و تهران»، چاپ اول، انتشارات شرکت پردازش و برنامهریزی،

ـ فرید، یدالله (1375)، «جغرافیا و شهرشناسی»، انتشارات دانشگاه تبریز.

ـ کتولی، جعفر میرعلی (1380)، «فرایند عرضه زمین و نقش آن در توسعه شهرهای ایران (مورد شهر گرگان)»، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.

ـ معاونت برنامهریزی استانداری آذربایجان شرقی (1386)، «گزارش آمایش سرزمین استان آذربایجان شرقی (ساختار فضایی استان)»، انتشارات معاونت برنامهریزی استانداری، تبریز.

ـ مهدیزاده، جواد (1378)، «دیدگاهها و راهکارهای جدید در برنامهریزی کاربری زمین»، مجموعه مقالات همایش زمین و توسعه شهری، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

- Aribigbola, A. and Ebhikhalu N.O. (2006), “Planning and Sustainable Development: Innovations and New Directions for the Built Environment in Nigeria”, In Okewole, I.A. Ajayi, A., Aramola, A., Odusanm, K. and Ogunba, O., editors, The Built Environment: Innovation Policy and Sustainable Development, Covenant University, Nigeria, PP. 179-185.

- Du, H., Ma, Y., & An, Y., (2010), “The Impact of Land Policy on the Relation between Housing and Land Prices: Evidence from China”, Quarterly Review of Economics and Finance, doi:10.1016/j.qref.2010.09.004

- Estoque, R., C., Murayama, Y., (2015), “Intensity and spatial pattern of urban land changes in the megacities of Southeast Asi, Land Use Policy, Volume 48, PP. 213-222.

- Harvey, D.C. (1973), “Social Justice and the City”, John Hopkins University Press, Baltimore.

- Jiboye A.P., (2005), “Globalization and the Urban Growth Process in Nigeria in Fadare”, Globalization, Culture and Nigerian Built Environment, Faculty of Environmental Design and Management, OAU, Ile-Ife, Nigeria, 2, PP. 342-345.

- Leao, S., Bishop, I., and Evans, D. (2004), “Simulating urban growth in a Developing Nation's region using a cellular automata-based model”, ASCE- Journal of Urban Planning and Development, 130, 3: PP. 145-158.

- Lopez, E., Bocco, G., Mendoza, M., & Duhau, E. (2001), “Predicting land cover and land use change in the urban fringe a case in Morelia City”, Mexico, Landscape and Urban Planning, 55(4), PP. 271–285.

- MalcataRebelo, E. (2009), “Land economic rent computation for urban planning and fiscal purposes”, Land Use Policy, 26, PP. 521-534.

- McAuslan, P. (1985). “Urban Land and Shelter for the Poor”, Earthscan, Washington D.C.

- Rivkin, M.B. (1983), “Intervention through direct participation”, In: Dunkerley, H.B. (Ed.), Urban Land Policy”, Issues and Opportunities, World Bank Publications, New York.

- Saleh, B., Rawashdeh, S.A. (2007), “Study of Urban Expansion in Jordanian Cities Using GIS and Remoth Sensing”, International Journal of Applied Science and Engineering, 5, 1: PP.41-52

- Stalker, P. (2001), “Handbook of the World”, Oxford University Press, NewYork, U.S.A.

- Stow, D.A., & Chen, D.M. (2002), “Sensitivity of multi-temporal NOAA AVHRR data of an urbanizing region to land use/cover changes and misregistration”, Remote Sensing of Environment, 80, PP. 297–307.

- Stren, R. (1993), “Urban management in developing assistance: An elusive concept”, Cities, May, PP. 125-128.

- Wang, Z., Wang, Z., Zhang, B., Lu, C., and Ren, C. (2015), “Impact of land use/land cover changes on ecosystem services in the Nenjiang River Basin, Northeast China”, Ecological Processes,2015, PP.4:11.