نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• سمیه سلطانی گردفرامرزی ¹
• سمیه عسگری ورزیده ²
• مهدی تازه ¹

¹ استادیار دانشگاه اردکان

² کارشناس ارشد آبخیزداری دانشگاه اردکان

چکیده

اکثر سازه­های آبی مانند سدها، پل­ها و ایستگاه­های  پمپاژ در کنار رودخانه­ها ساخته شده و تحت تاثیر تغییرات موفولوژیکی رودخانه قرار می­گیرند. استفاده از تصاویر ماهواره­ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی می­تواند در افزایش دقت بررسی این تغییرات موثر باشد. در این پژوهش، مورفولوژی قسمتی از رودخانه گاماسیاب در استان همدان به طول 50 کیلومتر در شهرستان نهاوند بررسی‌شده است. بدین منظور تصاویر سنجده TM و ETM ماهواره­ی لندست در سه دوره زمانی 2000.1990 و 2013 مسیر رودخانه، در محیط نرم‌افزار ARCGIS رقومی شد. سپس در محیط نرم‌افزار AUTO CAD، برخی پارامترهای هندسی رودخانه مانند زاویه مرکزی، شعاع دایره مماس بر قوس‌ها، طول رودخانه و تعداد قوسها برای بررسی تغییرات با روش برازش دایره‌های مماس بر قوس رودخانه اندازه­گیری گردید. سپس با نرم‌افزار SPSS تجزیه ‌و تحلیل آماری بر روی مقادیر پارامترهای هندسی صورت گرفت. بررسی مقادیر پارامترهای هندسی به‌دست‌آمده گویای آن است که با افزایش تعداد مئاندر از 15 عدد در سال 1990 به 40 عدد در سال 2013 تغییرات مورفولوژی قابل‌توجه­ی در این بازه از مسیر رودخانه دیده شده و طول رودخانه از حدود 51 کیلومتر به حدود 60 کیلومتر افزایش یافته است. همچنین با توجه به روند افزایشی شعاع پیچان‌رودها از سال 1990 نسبت به سال 2013 ( از 7/203 به 1/593 متر) و افزایش زاویه مرکزی از سال 1990 تا سال 2013 از حدود 58 درجه به 5/62 درجه، شکل رودخانه به صورت خم­دار توسعه یافته تبدیل شده است.

کلیدواژه‌ها

• مورفولوژی رودخانه
• مئاندر
• زاویه مرکزی
• طول رودخانه
• شعاع

موضوعات

• ژئومورفولوژی

عنوان مقاله [English]

Investigation of change trend of the central angel and radius in the meanders of Gamasiab River using RS and GIS

نویسندگان [English]

• Somayeh Soltani-Gerdefaramarzi ¹
• Somayeh Asgari Varzideh ²
• Mehdi Tazeh ¹

چکیده [English]

River morphology is the science of knowing the river system in terms of general shape, dimensions and characteristics of hydraulic geometry, the direction and longitudinal profile of the bed, as well as the mechanism of its changes. Morphological study is needed to understand the current conditions and the potential for future river changes in the future, and perhaps it is only that it is possible to predict the natural behavior of the river in relation to natural changes or actions arising from the implementation of various river engineering projects. Most of the water structures such as dams, bridges and pumping stations are located in the margins of rivers that can be affected by changes in river morphology. Application of remote sensing images and Geographical Information Systems (GIS) can be effective to achieve a more accurate analysis. Today, land use change, vegetation cover and morphological changes of rivers in River Engineering Sciences are of great importance using remote sensing and GIS techniques. Yamani and Sharafi (2012) showed that morphological changes and erosion of the Herrud River from the upstream downstream has decreased. Also, the geological and lithological structures of the bed and river bank are the most important factors in the stability of the bed. Yousefi et al. (2013). In order to investigate the changes of some Meander parameters in the Karun River using Landsat satellite images, morphological parameters of 20 Meanders were determined in an interval of 128 km length of Karun River after the preparation of a land use map for each period. Rashidi et al. (2016) studied geomorphologic changes of the Karoon River bed and its causes from 1334 to 1391. The results indicate significant changes in river morphology including latitudes, meanders, and sedimentary islands due to the decrease in the discharge, the construction of multiple bridges along the path, geological factors and vegetation. The study of past research shows that the study of river morphology in other countries has also been of great importance. Clerici et al. (2015) examined the morphological changes of the Taro River in Italy over the last two centuries and showed that human beings have made the most of the changes for agricultural and industrial purposes, the construction of multiple bridges and casualization. According to the research, the main issue of this research is to investigate the changes in the Gamasiab River, which in recent years has threatened the communication paths, landscapes and, in summary, human structures along the river banks. Therefore, the objective is to study the variation of the morphology of the Gamasiab river from the point of view of the central radius and angle, and the number of archs during the 1990-2013 period, and the extent of the development of the piers.

کلیدواژه‌ها [English]

• river morphology
• Meander
• central angel
• river length
• radius