نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشگاه حکیم سبزواری

2 ژئومورفولوژی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

دشت اردبیل با مساحت تقریبی23/1097 کیلومترمربع در مختصات جغرافیایی́5­˚38 تا́ 27˚38 عرض شمالی و ́9 ˚48 تا ́37 ˚48 طول شرقی، یک دشت میانکوهی محسوب می­شود، که طی سال­های اخیر با افت چشم­گیر آب­های زیرزمینی مواجه شده است. جهت بررسی تغییرات به­وجود آمده در حجم آبی آبخوان و میزان افت آب­های زیرزمینی در کلِ دشت از داده­های آماری چاه­های مشاهده­ای استفاده و با بهره­گیری از ­فزارARC­GIS ، نقشه­های ایزوپیز و پهنه افت در منطقه مورد مطالعه ترسیم گردید. نقشه­های ترسیمی نشان دادند که بیشترین میزان افت آب، در قسمت جنوب و جنوب­شرقی منطقه اتفاق افتاده است. بر اساس نقشه پهنه­بندی تهیه شده، 14درصد از مساحت دشت در پهنه خیلی زیاد افت، 73/29 درصد در پهنه زیاد، 6/26 درصد در پهنه متوسط، 38/17 درصد در پهنه کم و 29/12 درصد در پهنه خیلی کم افت قرار می­گیرد. با تلفیق لایه­های میزان بارش، شیب،هیدرولوژی، لیتولوژی، ژئومورفولوژی، خاک، پوشش­گیاهی و عوامل انسانی در محیط GIS، نقشه پیش­بینی مناطق افت آب­های زیرزمینی در آینده به روش کوکریجینگ نقطه­ای تهیه گردید. نتایج به­دست آمده نشان داد که بیشترین احتمال فرونشست دشت اردبیل در آینده به دلیل برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی در قسمت جنوب­شرق و غرب اتفاق خواهد افتاد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Determination of Probable Subsidence Areas of Ardebil Plain by the Use of GIS

نویسندگان [English]

  • Abolghasem Amirahmadi 1
  • Nasim Maali Ahari 2
  • Tayebeh Ahmadi

1 Department of Geography, University of Hakim Sabzevari

2 Geomorphology, University Sabzevari Wise

چکیده [English]

Ardebil plain, an area of approximately 1097.23 km2 in geographic coordinates of 38˚ 5¢ to 38˚ 27¢ north latitude and 48˚ 9¢ to 48˚ 37¢ eastern longitude, is a valley plain. During recent years, groundwater has been stuck with eye drops. This article reviews the changes occurred in the volume of water aquifer and the rate of decline in groundwater in the plain  out of the data from wells by using the software ArcGIS, piezometers maps and drop zone in the area under study. Graphical maps showed that the highest rate of water loss has occurred in the southeastern region. The zoning plan was provided, and it showed that 14% of the drop zone area was in the high plains, 29.73% in the high zone, and 26.6% in the intermediate zone, 17.38% in the low zone and 12/29% of the drop zone are low. The results indicate that the aquifer is in a critical condition in Ardebil. To explore the possible future subsidence, affecting layers included: precipitation, slope, hydrology, lithology, geomorphology, soil, vegetation and human factors extracted from maps and combining layers in GIS. map projections drop of water method were developed in the future using underground Co-Kriging point. The results showed that it is most likely that in the future Ardebil method subsidence would occur due to excessive removal of groundwater resources in the south east will and human activity in the west plains subsidence are the second risky factor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ardebil plain
  • Subsidence
  • Isopizic Map
  • Zoning drops
  • Arc GIS
1ـ آل­خمیص، رضا؛ کریمی­نسب، سعید؛ آریانا، فرزاد (1385)، «بررسی تأثیر نشست حاصل از تخلیه آب زیرزمینی بر تخریب لوله جداره»، مجله آب و فاضلاب، شماره 60.
2ـ آمیغ­پی، معصومه؛ عربی، سیاوش؛ طالبی، علی (1389)، «بررسی فرونشست یزد با استفاده از روش تداخل­سنجی راداری و ترازیابی ­دقیق»، سال­بیستم، شماره 77، صفحه­های 1570- 164.
3ـ امیری، منوچهر (1384)، «ارتباط بین فروچاله دشت فامنین- کبودر­آهنگ- نهاوند با سنگ کف منطقه»، مجله علوم زمین.
4ـ باباخانی و رحیم­زاده (1367)، «شرح نقشه زمین­شناسی چهار گوش اردبیل»، مقیاس 1:250000، سازمان زمین­شناسی کشور.
5ـ باباخانی و رحیم­زاده (1367)، «گزارش زمین­شناسی ورقه 1:100000 آستارا»، سازمان زمین­شناسی کشور.
6ـ توفیق، محمدمحسن؛ طباطبایی­عقدا، سیدطاها (1388)، «پیش­بینی نشست منطقه­ای زمین به روش محاسبه برگشتی و تأثیر نشست بر شبکه فاضلاب»، آب و فاضلاب، شماره 1.
7ـ حسین­زاده، محمدمهدی؛ نوحه­گر، احمد (1390)،«بررسی تأثیر خشکسالی­های دو دهه اخیر بر منابع آب زیرزمینی دشت میناب و وقوع پدیده فرونشینی، علوم محیطی، 9(1)، پاییز.
8ـ خالدی، شهریار (1380)، «بلایای طبیعی»، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
9ـ زارع، مهرجردی (1390)، «بررسی پدیده نشست­زمین و شکستگی­های موجود در منطقه رستاق جنوب میبد»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال22، شماره ­پیاپی43، شماره 3، پاییز.
10ـ سازمان آب منطقه­ای استان اردبیل (1388)، «گزارش محدوده­های مطالعاتی و ادامه ممنوعیت آب در دشت اردبیل»، وزارت نیرو.
11ـ شریف­زاده، مصطفی؛ عفیفی­پور، محمد؛ تسوجی­زاده، مهدی (1389)، «تأثیر طول گام و مراحل حفر در روش حفاری مرحله­ای بر میزان نشست سطح زمین در خط 4 متروی تهران»، مجله مهندسی معدن، دوره پنجم، شماره 10.
12ـ صمدزاده، رسول، خیام، مقصود، حسینی، حسن (1389)، «نگرشی نو بر تکامل ژئومورفولوژیک چاله زمین ساختی اردبیل با رویکرد آمایش سرزمین»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 21، شماره پیاپی 37، شماره 1، بهار.
13ـ طاهری تیزرو، عبدالله (1387)، «آب­های زیرزمینی»، انتشارات دانشگاه رازی، چاپ دوم.
14ـ طالب­بیدختی، علی­رضا (1383)، «بررسی مکانیزم تشکیل فروچاله­های حاشیه نیروگاه همدان»، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشکده علوم.
15ـ عظیم­پور، علیرضا؛ صدوق، حسن؛ دلال­اوغلی، علی؛ ثروتی، محمدرضا (1388)، «ارزیابی نتایج مدل AHP در پهنه­بندی خطر زمین­لغزه مطالعه موردی: حوضه آبریز اهرچای»، فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 26، تابستان.
16ـ قدسی­پور، سیدحسن (1381)، «مباحثی در تصمیم­گیری چندمعیاره: فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی AHP»، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
17ـ کوک، آر.یو، دورکمپ، جی.سی. (1377)، «ژئومورفولوژی و مدیریت محیط»، ترجمه شاپور گودرزی، جلد اول، تهران، انتشارات سمت.
18ـ مجدی، عباس؛ قم­قلعه، آوات (1385)، «پیش­بینی نشست سطح زمین در اثر استخراج لایه­های زغال­سنگ با استفاده از توابع ریاضی»، نشریه دانشکده فنی، جلد40، شماره 1، اردیبهشت.
19ـ وزارت نیرو (1366)، «مطالعات نیمه تفضیلی منابع آب زیرزمینی و مدیریت بهره ­برداری».
20ـ یمانی، مجتبی؛ نجفی، اسماعیل؛ عابدینی، محمدحسین (1388)، «ارتباط فرونشست زمین و افت سطح آب­های زیرزمینی در دشت قره­بلاغ استان فارس»، فصلنامه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد تهران مرکز، شماره 8 و 9.
21- National Coal Board, (1975), “Subsidence Engineering Hand Book”, National Coal Board Mining Department London.
22- Trinh, M.T, and Fredlund, D.G, (2000), “Modeling Subsidence due to Ground Water in the HannoiCity Area”, Vietnam, J. Can Geo Tech.
23- Wang, G.Y. & et al, (2008), “Long-term Land Subsidence and Strata Compression in Changzhou”, China, Engineering Geology, Elsevier.
24- Saaty, T., (1980), “The analytical Hierarchical Process: Planning, Priority Setting Resource Allocation”, New York. McGraw-Hill.