نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیأت علمی گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام

چکیده

 





 





پهنه­بندی، تاکتیکی است که که از طریق آن تعارضات مناطق تحت حفاظت کاهش یافته و ضمن تأخیر در صدمات وارد شده بــه مناطق، فـرصت لازم را بــرای اتخاذ تدابیر لازم فـراهم می‌کند. هدف از تحقیق جاری، ارزیابی کارایی مدل تلفیقی Fuzzy-AHP جهت پهنه­بندی منطقه آثار طبیعی ملی دهلران در استان ایلام می­باشد. بدین منظور اقدام به تهیه و روی هم­گذاری لایه­های شیب، جهت جغرافیایی، خطوط ارتفاعی، بافت خاک، پوشش گیاهی، رسوبدهی، فرسایش خاک، کاربری اراضی و سازند زمین­شناسی گردید. در این مطالعه از روش Fuzzy-AHP و قابلیت­های GIS جهت ارزیابی توان استفاده شده است. تحلیل و ارزیابی دقت مدل، بر اساس لایه­های تولید شده از عملگرها و لایه های رستری انجام و گامای 9/0 به عنوان لایه نهایی برای پهنه­بندی منطقه تعیین شد. نقشه نتایج پهنه‌بندی نشان می‌دهد که منطقه در 5 زون شامل زون امن به مساحت 3/192 هکتار (13 درصد)، زون حفاظتی به مساحت 8/829 هکتار (56 درصد)، زون تفرج گسترده به مساحت 8/371 هکتار (25 درصد)، زون تفرج متمرکز به مساحت 9/3 هکتار (3/0 درصد) و زون استفاده چند جانبه به مساحت 86 هکتار (7/5 درصد) قرار می­گیرد. زون حفاظت شده بیشترین مساحت منطقه را به خود اختصاص داده و بصورت یک ناحیه ضربه­گیر پیرامونی وسیع، زون امن را احاطه می‌کند که همانند یک کمربند کاهنده عوامل مخرب عمل می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Zoning Dehloran National Natural Monument Using Fuzzy-AHP Method

نویسنده [English]

  • mohsen tavakoli

چکیده [English]

Zoning is a technique for minimizing damages of protected area, by which we can delay damage time and cater for opportunities to make necessary decisions. This research aimed at evaluating the effectiveness of the Fuzzy-AHP model for zoning national natural monuments in Dehloran in Ilam province. To do so, all factors including slope, aspect, topographic map, soil texture, vegetation type, sediment condition, erosion type, land use, geology map, and wildlife map which were taken into account. In this study, Fuzzy-AHP method and GIS have been used for ecological assessment. Analysis and evaluation of modeling has been done based on raster layers and with the amount of Gama by 0.9 for the final layer Zonation map showing 5 zones including core zone with the area of 192.3 hectares (13 %), buffer zone with the area of 829.8 hectares (56%), expanded recreation zone with the area of 371.8 hectares (25%), intensive recreation zone with the area of 3.9 hectares (0.3%) and multilateral uses zone with the area of 86 hectares (5.7%). Buffer zone has the highest area of the region and plays as a protection belt around core zone and will reduce all kinds of damages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoning
  • Fuzzy -FAHP
  • National Natural Monument
  • Dehloran
- اردکانی، طاهره، دانه­کار، افشین، کرمی، محمود، عقیقی، حسین، رفیعی، غلامرضا، عرفانی، ملیحه، (1390)، زون­بندی خلیج چابهار با استفاده از مدل تصمیم­گیری چند متغیره جهت کاربری تفرج متمرکز، فصلنامه جغرافیا و آمایش سرزمین، 1 (1): 20-1.
- امینی فسخودی، عباس، (1385)، ارزیابی واحدهای تصمیم­گیری با استفاده از مدل برنامه­ریزی اولویت­بندی فازی گروهی، مجلهپژوهشیدانشگاهاصفهان(علومانسانی)، سال 20، شماره 11، صفحات 230-211..
- توکلی، محسن، (1393)، طرح تفصیلی اجرایی آثار طبیعی ملی دهلران ، اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام.
- جعفرزاده، جعفر، رستم زاده، هاشم،  نیک جو، محمدرضا، اسدی، اسماعیل، (1396)، ارزیابی پتانسیل منابع آب دشت اردبیل با استفاده از فرایند تحلیل شبکه‌ای فازی (FANP) در محیط GIS، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی تبریز، 21 (61): 164-145.
-جعفری، حمیدرضا، انق، احمد، (1384)، زون بندی منطقه حفاظت شده گنو با استفاده از GIS، مجله محیط شناسی، شماره 38، صفحات 46-39،
-جوکار سرهنگی، عیسی، جباری، حسین، (1394)، ارزیابی توان اکولوژیکی استان آذربایجان غربی جهت تعیین مناطق مستعد توسعه شهری با استفاده از منطق فازی، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی تبریز، 19 (51):105-81.
-جهانبخش اصل، سعید، اسدی، مهدی،  اکبری،  الهه، (1395)، پتانسیل‌سنجی نیروگاه بادی با استفاده از روش Fuzzy-AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: شمال‌شرق کشور)، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی تبریز، 20 (56):72-55،
-خاتمی فیروزآبادی، علی، عسکری پور، حسین، بخشنده، قاسم، (1392)، رتبه بندی سواحل گردشگری جنوب ایران با استفاده از روش AHP، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 8 (23): 92-71.
-دهدار درگاهی، محمد، کرمی، محمود، خراسانی، نعمت­اله، 1386، زون­بندی منطقه شکار ممنوع دیلمان و درفک با استفاده از GIS، مجله محیط­شناسی، سال 33، شماره 43، صفحات 60-51.
-قدسی پور، حسن، (1388)، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، انتشارات دانشگاه امیر کبیر، 236 ص.
-مجنونیان، هنریک، (1381)، دستورالعمل تهیه طرح مدیریت مناطق تحت حفاظت، انتشارات سازمان مدیریت و یرنامه ریزی کشور، نشریه شماره 257،
-مخدوم، مجید، (1382)، شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران.
-نجمی­زاده، سعیده، یاوری، احمد رضا، (1384)، ارزیابی توان محیط زیستی پارک ملی خبر برای زون بندی و برنامه ریزی به کمک GIS، مجله محیط شناسی، سال 31، شماره 38، صفحات 58-47.
-Bezdek, J, (1993), Editorial Fuzzy Models What are they, and Why?, IEEE Transactionson Fuzzy Systems, 1 (1): 1-5.
-Bonham-Carter, G,F, (1991), Geographic Information System for Geoscientists: Modeling with GIS, Pergamon, Ontario, PP, 291-300.
-Fallah-Ghalhary, G,A,, M, Mousavi-Baygi, M, and Habibi Nokhandan, M (2009), Annual rainfall forecasting by using mamdani fuzzy inference system, Res, J, Env, Sci, 3: 400-413.
-Guler, C,, Thyne, G, D,, McCray, J, E and A, K, Turner (2002), Evaluation of graphical and multivariate statistical methods for classification of water chemistry data, Hydrogeology Journal, 10: 455-474.
-He, C,, Zhang, Q,, Li, Y and P, Shi (2005), Zoning grassland protection area using remote sensing and cellular automata modeling–A case study in Xilingol steppe grassland in Northern China, Journal of AridEnvironments, 63: 814-826..
-Hjorts, C,N,, Straede, S and F, Helles (2006), Applying multi-criteria decision-making to protected areas and buffer zone management: A case study in the Royal Chitwan National Park, Nepal, Journal of Forest Economics, 12: 91-108.
-Ishizaka, A, and A, Labib (2009), Analytic Hierarchy Process and Expert Choice: Benefits and Limitations, OR Insight, 22 (4): 201-220.
-Kheirkhah Zarkesh, M (2005), DSS for floodwater site selection in Iran, PhD Thesis, Wageningen University, 273 pp.
-Malczewski, J (2006), GIS-based multicriteria decision analysis: a survey of the literature, International Journal of Geographical Information Science, 20 (7): 703-726,
-Malczewski, J (2004), GIS-based land-use suitability analysis: A critical overview, Progress inplanning, 62, 3-65.
-Naughton, L (2007), Collaborative land use planning: zoning for conservation and development in protected areas, USAIDfrom the American People, 4: 16,
-Saaty, T, L (1980), The Analytical Hierarchy Process, McGraw Hill, New York, 350 pp,
-Saaty, T,L (1986), Axiomatic foundation of analytical hierarchy process, Journal of Management Science, 31 (7), 841-855.
-Saaty, T,L (2000), Fundamentals of Decision Making and Priority Theory, 2nd ed, Pittsburgh, PA: RWS Publications, pp: 11.