نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقلیم شناسی گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران

2 دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا

3 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران

4 دانشجوی اقلیم شناسی دانشگاه تهران

چکیده

الگوهای گردشی بزرگ مقیاس، شرایط اقلیمی به ویژه بارش یک ناحیه را کنترل می­­کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین الگوهای گردشی پر ارتفاع جنب­حاره­ای عربستان در تراز میانی با بارش­های ایران است. به این منظور با استفاده از داده­­های دوباره تحلیل ارتفاع ژئوپتانسیل مرکز پیش‌بینی‌های میان‌مدت اروپا (ECMWF) در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال با تفکیک مکانی 1*1 درجه قوسی و تحلیل خوشه­ای مبتنی بر فاصله همبستگی، الگوهای گردشی در محدوده 30 تا 80 درجه طول شرقی و 5 تا 30 درجه عرض شمالی و در دوره زمانی 11 سال (2010-2000) استخراج گردید. بر اساس نتایج حاصله می­توان الگوها را از نظر زمان وقوع به الگوهای دوره سرد، دوره گرم و دوره گذار تقسیم بندی نمود. در دوره سرد، پر ارتفاع عربستان در عرض‌های پایین و بر روی دریای عرب و خلیج عدن قرار گرفته و بیشتر نواحی ایران بارش داشته که مقادیر بیشینه بارش مربوط به الگوی دوم است. در الگوهای دوره گذار، پر ارتفاع عربستان با جریان ساعتگرد جنوب­غربی درجلوی ناوه شرق مدیترانه در وقوع بارش در شمال­غرب کشور موثر بوده است. در الگوهای دوره گرم پرارتفاع عربستان باعث ایجاد شرایط واچرخندی بر روی کشور شده و  به عنوان یک مانع برای ورود سامانه­های بارشی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Arabian subtropical High Pressure circulation patterns in the middle troposphere and its relationship with Iran's Precipitation

نویسندگان [English]

  • Mostafa Karimi 1
  • Faramarz Khoshakhlagh 2
  • ali akbar shamsi por 3
  • fahimeh noruzi 4

1 Assistant Professor of Climatology, Department of Physical Geography, University of Tehran

2 Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran

چکیده [English]

Large-scale circulation patterns are controlling climatic conditions and especially precipitation of the area. The purpose of the study is investigating the relationship between circulation patterns of Arabian subtropical anticyclone and Iran precipitation. For this reason, was used re-analysis data of geo-potential height form European Center for Medium-Range Weather forecasts (ECMWF), with spatial resolution of 1*1 degree and correlation distance cluster analysis. Circulation patterns at 30 to 80 degrees the East longitudes and5 to 30degrees north latitudes and the period of11years (2000- 2010) was calculated. The results showed that the patterns in terms of occurrence were divided the patterns of the cold period, the warm period and the transition period. During the cold period anticyclone is located at down latitudes on the Arabian sea and Gulf of Aden and have precipitation more areas of Iran that maximum amount of precipitation is related to the second pattern. In the patterns of transition period Arabian anticyclone sent a southwest clockwise current in to the trough East Mediterranean is effective in the occurrence of precipitation in the area of North and Northwest of the country. In the patterns warm period the anticyclone caused the anticyclone conditions on country and has been as a barrier to entry precipitation systems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Arabian High Pressure
  • precipitation
  • Cluster Analysis
  • Correlation Method
  • Iran
- اشرفی، سعیده، (1388)، پهنه بندی اقلیمی- بارشی شمال غرب ایران، دانشگاه زنجان.
- افشار منش، حمیده، (1389)، تحلیل سینوپتیکی بارش‌های تابستانه جنوب شرق ایران، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
- جهان بخشی، مریم، (1387)، تحلیل سینوپتیکی ارتباط پر فشار جنب حاره‌ای عربستان با بارش‌های جنوب و جنوب‌غرب ایران، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.
- حبیبی, فریده، فیروزآبادی، محبوبه، زارعی، فاطمه. (1397). تحلیل همدیدی دینامیکی وقوع سیل بندرعباس در مارس 2014. نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، 22(66)، 141-162.
- حجازی زاده، زهرا، (1372)، بررسی سینوپتیکی پرفشار جنب حاره در تغییر فصل ایران، دانشگاه تربیت مدرس.
- خوش‌اخلاق، فرامرز، عزیزی، قاسم، رحیمی، مجتبی، (1391)، الگوهای همدید خشکسالی و ترسالی زمستانه در جنوب غرب ایران، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 25، صص 77-57.
- شمسی پور، علی اکبر، کاکی، سیف اله، جاسمی، سیدمیثم، جعفری، ایوب. (1397). واکاوی همدیدی- ترمودینامیکی بارش‌های سنگین غرب و جنوب غرب ایران (مطالعه موردی 12 تا 15 آوریل 2016). نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، 22(64)، 149-167.
- صادقی نیا، علیرضا، (1386)، بررسی تغییرات مکانی پرفشار جنب حاره‌ای آزورز در بارش‌های تابستانه نیمۀ جنوبی ایران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تربیت معلم تهران.
- فرزان منش، راحله، (1384) مطالعه سینوپتیکی نوسانات پرفشار جنب حاره در سال‌های نمونه النینو و لانینا (مطالعه موردی: بارش‌های نیمه جنوبی ایران)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
- کاویانی، محمدرضا، مسعودیان، ابوالفضل، شبانکاری، مهران، (1386)، شناسایی رفتار زمانی- مکانی پرفشار سیبری در تراز دریا، تحقیقات جغرافیایی، شماره 4، ص 48-27.
- کریمی احمدآباد، مصطفی، (1386)، تحلیل منابع رطوبتی بارش‌های ایران، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
- کریمی احمدآباد، مصطفی، فرج‌زاده، منوچهر، (1390)، شار رطوبت و الگوهای فضایی-زمانی منابع تأمین رطوبت بارش‌های ایران، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 22، صص 127-109.
- کریمی، مصطفی، خوش اخلاق، فرامرز، بازگیر، سعید، جعفری، مهناز، (1395)، نقش گردش وردسپهر زیرین پُرفشار عربستان در بارش ایران،  پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 48(4)، صص 569-587.
- کیانی پور، منیژه، (1379)، بررسی سینوپتیکی پدیده النینو و ارتباط آن با ناهنجاری بارش‌های جنوب و جنوب غرب کشور، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
- لشکری، حسن، متکان، علی اکبر، آزادی، مجید، محمدی، زینب. (1397). تحلیل الگوهای همدیدی منجر به بارش‌های زودرس جنوب و جنوب غرب ایران طی دوره آماری (2015-1979). نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، 22(64), 247-266.
- لشکری، حسن، (1375)، الگوی همدیدی بارش‌های شدید جنوب غرب ایران، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
- لشکری، حسن، محمدی، زینب، (1394)، اثر موقعیت استقرار پرفشار جنب حاره‌ای عربستان بر سامانه‌های بارشی در جنوب و جنوب غرب ایران، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 1، صص90-73.
- محمدی، بختیار، مسعودیان، ابوالفضل، (1388)، تحلیل همدید بارش‌های سنگین ایران (مطالعه موردی: آبان ماه 1373)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 19، صص 65-45.
- مفیدی، عباس، جعفری، سجاد، (1390)، بررسی نقش گردش منطقه‌ای جو بر روی خاورمیانه در وقوع توفان‌های گرد و غباری تابستانه در جنوب غرب ایران، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره پنجم، صص 25-10.
- مفیدی، عباس، زرین، آذر (1384)، تحلیل سینوپتیکی ماهیت سامانه‌های کم فشار سودانی (توفان دسامبر 2001)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، شماره 6، ص 48-24.
-Alhamed, A. Arahan, S.L. (2002), Cluster Analysis of Multimodal Ensemble data from SAMEX. Monthly Weather Review, 180:226-25.
-Barth, H. & Steinkoh, F. (2004), Origin of winter precipitation in the central coastal lowlands of Saudi Arabia. Journal of Arid Environments, 57(1), 101-115.
-Corte.J, Quian. B and Xu. H (1999), Circulation Patterns Daily Precipitation in Portugal and Implications for Climate Change, Climate Dynamics, No.15, pp 921-932.
-Domroes, Mand Kaviani, M, and Schaefer, D (1998), An Analysis of Regional and Intra-Annual Precipitation Variability over Iran Using Multivariate Statistical Methods, Theo, Appl.Climatol,61, 151-159.
-Lopez-Bustins Joan-Albert, Javier Martin-Vide, Arturo Sanchez-Lorenzo, (2008), Iberia winter rainfall trends based upon changes in teleconnection and circulation patterns. Global and Planetary Change, 171-176.
-Raziei T, Mofidi A, Santos JA, Bordi I, (2012), Spatial patterns and regimes of daily precipitation in Iran in relation to large-scale atmospheric circulation. International Journal of Climatology, 2347.
-Robert G. Fovell and Mei-Ying C. Fovell, (1993), Climate Zones of the Conterminous United States Defined Using Cluster Analysis. J. Climate, 6, 2103–2135.
-Santos, J. A. Corte. J. Leite, S.M. (2005), Weather Regimes and Their Connection to the Winter Rainfall in Portugal, International Journal of Climatology, Vol. 25, PP. 33-50.
-Turkes M. Koc T. and Saris F. (2009), Spatiotemporal Variability of Precipitation Total Series Over Turkey, International Journal ofClimatology,29, 1056-1074.
-Zarrin, A. Ghaemi, H. Azadi, M. Farajzadeh, M. (2010), The Spatial Pattern of Summertime Subtropical Anticyclones over Asia and Africa: A Climatology Review, International Journal of Climatology, Vol. 30, PP.159-173.
-Xu, X. D., Miao Q, Wang J, Zhang, X, (2003) The water vapor transport model at the regional boundary during the meiyu period. Advances in Atmospheric Science, VOL. 20, No. 3, pp: 333-342.