نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای اقلیم شناسی، دانشگاه تبریز، گروه جغرفیای طبیعی

2 استاد آب و هواشناسی دانشگاه تبریز

3 استادیار اقلیم شناسی، دانشگاه ارومیه، گروه جغرفیای طبیعی

10.22034/gp.2020.10890

چکیده

در این تحقیق، به بررسی الگوهای سینوپتیکی حاکم بر وارونگی دمای شهر تبریز با استفاده از اطلاعات رادیوسوند، طی دوره زمانی 2010-2001 پرداخته شد. برای شناسایی و استخراج الگوهای همدید، از داده­های رقومی فشار تراز دریا به صورت میانگین روزانه از سری داده­های بازکاوی شده NCEP/NCAR در محدوده 10 تا 60 درجه طول شرقی و 10 تا 90 درجه عرض شمالی در 651 یاخته 2.5 ×  2.5 درجه استفاده گردید. با انجام تحلیل مؤلفه­های مبنا بر روی داده­های فشار تراز دریا در روزهای همراه با وارونگی دما، حجم آنها را کاهش داده و با انجام تحلیل خوشه­ای بر روی مؤلفه­های به دست آمده، مهم­ترین الگوهای جوی شناسایی شدند و نقشه هر الگو به دست آمد. بر اساس نتایج چهار الگوی همدید اصلی در ایجاد وارونگی دما در شهرستان تبریز مؤثرند. در بیشتر الگوها، سامانه­های پرفشار حاکم بوده است. در این الگوها هوای سرد به سبب حضور سامانه­های پرفشار در سطح زمین به روی منطقه گسترش یافته، با استقرار سمت چپ یک ناوه عمیق بر روی منطقه؛ هوای سرد پشت آن از عرض­های بالاتر بر روی تبریز فرارفت شده و پایداری شدیدی در ستون قائم جو ایجاد شده است. در الگوهایی که کم­فشار شمالی به همراه پرفشار مهاجر اروپا عامل فرافت هوای سرد به روی منطقه  بوده است، هوای گرم عرض­های پایین­تر با استیلای یک پشته عمیق به روی منطقه بر روی هوای سرد سطح زمین قرار گرفته؛ به این ترتیب بر شدت پایداری هوای مجاور سطح زمین افزوده شده و وارونگی­های شدید دمایی شکل گرفته است.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Circulation patterns of the temperature inversion in Tabriz city using PCA

نویسندگان [English]

  • HABIBEH NAGHIZADEH 1
  • ali mohammad KHorshiddoust 2
  • Rashid Saeidabadi 3
  • MohammadSaeid najafi 1

1 PhD Candidate in Climatology, University of Tabriz

2 Professor of Climatology, University of Tabriz

3 Assistant Professor of Climatology, Uremia University

چکیده [English]

Introduction
Today, one of the most important issues in the field of climatology is air pollution and its relationship to the general circulation of the atmosphere. The atmosphere around the planet Earth is made up of gases called fixed atmosphere gases. Humans and all living things are accustomed to this composition of the atmosphere and have adapted to it. Any changes in the quality and quantity of these elements can be considered as air pollution. Therefore, since the main cause of all changes in the characteristics of the human environment is related to changes in atmospheric pressure, so in all climate-related studies, the first step is to identify patterns of air masses. Anti-cyclonic circulation patterns, both at the Earth's surface and in the upper atmosphere, create sunny weather, leading to temperature inversion and subsequent air pollution, especially in densely populated and industrial cities. In winter, when these inversions are stronger, hot air on the cold air acts like a cap that prevents air mixing. Thus, urban areas have a strong potential to face serious problems of air pollution as a result of a combination of limited conditioning of air and emission of pollutants from high atmospheric levels. Atmosphere in terms of temperature inversion is associated with minimum air mixture and stable conditions. So the highest density in the direction of the wind extends from the source of diffusion.
Methodology
For the recognition and extraction of the synoptic patterns affecting the temperature inversion in Tabriz city, we initially prepared the data records on the temperature inversion for the time period of 2001-2010 by the use of upper atmosphere station data. This was followed by the utilization of digital data on sea surface pressure as daily mean from the reanalyzed data series of NCEP/NCAR in the eastern longitudes of 10°-60° and the latitudes of 10°-90° in 651 pixels of 2.5/2.5 degrees. With the PCA analysis on the data of sea surface data pressure in the days having temperature inversion, we reduced their volume and carrying out cluster analysis on the obtained components we recognized the most important atmospheric patterns and through which the map of each pattern was drawn.
Results and discussion
Based on the results of cluster analysis on the matrix of factor scores in this study, the occurrence of temperature inversion in the city of Tabriz is due to the domination of four consecutive patterns. The general characteristics of these patterns are as follows. 1- In general, in the hot period of the year, the high-pressure pattern of Migrant Europe is the most important system in the formation of temperature inversions. In this pattern, languages from the highlands to the western shores of the Caspian Sea are advancing, and due to the presence of a mid-level ridge, it is possible to strengthen the anticyclone core at sea level and thus create a stable atmosphere.
With the dominance of the downward process of air, the stability of the earth's surface air and the possibility of inversion formation in the warm period of the year intensify. Two summer patterns, which have been associated with the establishment of a high-pressure pattern on the northwest and in some cases with a low pressure on the Persian Gulf, have caused the upheavals of this period of the year.2 - In other patterns that have occurred more in the cold season, the surface stable layer due to the penetration of the tabs of Anti-cyclonic systems including high-pressure Siberian and European Migrant Europe high-pressure is done alone or in combination and in some cases with high-pressure Migrant Europe. North pressure is also present on the map, which is exacerbated by the Convection of cold weather. Despite the process of air fall due to the dominance of the convergence region of the mid-level convergence creates deep inversions and sometimes double-layer. In these patterns, the thickness of the inversion layer is low and the temperature difference between the peak and the base is high, which indicates the acute conditions of inversion to create air pollution. This phenomenon is likely to occur in any season. But its severity, which depends on synoptic factors.
Conclusion
The most important factor in causing temperature inversion in most cases is how to arrange the dominant pressure patterns, In this Patterns the cold weather due to the presence high pressure system expanded in the surface with the establishment Left side of a deep trough over the region, the cold air has diffused from higher latitudes on Tabriz and strong sustainability has been created in vertical column of the atmosphere. In cases of being cause the Northern low pressure along with pressure-immigrant Europe for the spread of a cold into the region. The warm air of lower latitudes has been placed over the cold air of ground by domination of a deep ridge over the region. Therefore the intensity of stability increased and severe temperature inversion into the air near the surface formed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Circulation patterns
  • PCA
  • Clustering
  • Temperature inversion
  • Tabriz
- انتظاری، علیرضا (1384)، مطالعه آماری و سینوپتیکی آلودگی هوای تهران، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
- انصافی­مقدم، طاهره (1372)، بررسی آلودگی هوای تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران. ص3.
-برنت، یارنال. (1385)، اقلیم­شناسیهمدیدوکاربردآندرمطالعاتمحیطی، برگردان سیدابوالفضل مسعودیان، 1385، انتشارات دانشگاه اصفهان. 100ص.
-برهانی، رضا، (1379)، ارتباط آلودگی هوا و وارونگی دمایی با سرعت باد و شدت تابش خورشیدی(مطالعه موردی تهران). پایان­نامه کارشناسی ارشد هواشناسی کشور. صص 1-5.
-جانسون، ویچرین. (1386)، تحلیل آماری چندمتغیری کاربردی، برگردان حسین ­علی نیرومند، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم. 491ص.
-خسروی محمود، نظری پور حمید، 1391، مطالعههمدیدتیپهایهوایغالبمنطقهسیستان (ایستگاه زابل)، پژوهش های جغرافیای طبیعی، 81، صص 39-62.
-دلجو، امیر هوشنگ، (1379مطالعه و بررسی وارونگی دما و ناپایداری بر روی آلودگی هوا شهر تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی.
- علیجانی، بهلول و نجفی نیک، زهرا، (1388)، بررسی الگوهای سینوپتیکی اینورژن در مشهد با استفاده از تحلیل عاملی، مجله­ی جغرافبا و توسعه­ی ناحیه­ای، شماره­ی دوزادهم، بهار و تابستان 1388، ص2.
-قویدل رحیمی، یوسف، خوشحال دستجردی، جواد، (1387)، جستاری پیرامون سختی اقلیم زمستانی تبریز و ارتباط آن با نوسانت شمالگان، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 14، شماره 1، بهار 1389، صص 179-196.
- کریمی، محسن و درخشان، حسین. 1384، بررسی وارونگی دمایی در شهر اصفهان، دوازدهمین کنفرانس ژئوفیزیک، تهران.
- لشکری، حسن؛ هدایت، پریسا، 1385، تحلیل سینوپتیکی اینورژنهای شدید تهران، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 56، صص 65-82
- مسعودیان، ابوالفضل. 1385، زیج سی ساله ی الگوهای گردشی تراز میانی جو ایران، مجله جغرافیا و توسعه ی ناحیه ای، شماره هفتم، پاییز و زمستان 1385.
- مصلح تهرانی، جواد، (1370). بررسی انواع وارونگی­های دما لایه­ی مرزی وردایست تراز باد بیشینه­ی برش قائم باد و جریان­های جت زیر تراز 500 هکتوپاسکال بر روی تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران. ص 6.
- یاوری، حسین و سلیقه، محمد. 1390، سطوح وارونگی در آلودی­های شهر تهران، مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال یازدهم بهار 1390، شماره 20.
-Bailey, Adriana. Thomas, N., Chase, J., Casino, D., (2011), Changing Temperature Inversion Characteristics in the U.S. Southwest and Relationships to Large-Scale Atmospheric Circulation. J. Appl. Meteor. Climatol. 50, 1307–132
-Beychok. M. R., Fundamental of Stack Gas Dispersion, 3rd Edition Newport Beach, CA.
-Enz, J. W., Hofman, V., Thostenson, A., (2014), Air Temperature Inversions: Causes, Characteristics and Potential Effects on Pesticide Spray Drift, County Commissions, NDSU and U.S. Department of Agriculture Cooperating.
-Esteban, P., Jones, F., Marti, J., Mases, M., (2005), “Atmospheric circulation patterns related to heavy snowfall days in Andora, Pyrenees”, International Journal of Climatology,  vol 25: 319-329.
-Freitz, H., (2008), Low_level Temperature inversions and atmospheric Stabolity: Charestiristic and Impacts on Agriculture Applications, The IIGR Ejournal Manuscript PM 08 001. Vol X, May 2008.
-Laurence, S., Corrigan, K and p., (1986), A Synoptic Climatological Approch for Geographical Analysis: Assessment Of sulfur Dioxide Concentrations,  vol 76(3), pp 381-389.
-Phillpot, H. R., Zillman, J. W., (2012), the surface temperature inversion over the Antarctic Continent, International Journal of Climatology :25:319-329.
-Rendon, M, A., Salazar, J., Palacio, C., (2014), Temperature Inversio n Breakup with Impacts on Air Quality in Urba n
Valleys Influenced by Topographic Shading, J. Applied Clim. & Meteorology.
-Sugimoto, Sh., Tomonori, S., Kazuki, N., (2013): Effects of Synoptic-Scale Control on Long-Term Declining Trends of Summer Fog Frequency over the Pacific Side of Hokkaido Island. J. Appl. Meteor. Climatol., 52: 2226–2242.
-Thistle, H., (2000). The role of stability in fine pesticide droplet dispersion in the atmosphere, Journal of Geophysical Research, 108 (D), 8425. doi: http://dx.doi.org/10.1175/JAMC-D-12-0192.1.