آب و هواشناسی
حسین عساکره؛ سیدابوالفضل مسعودیان؛ فاطمه ترکارانی
چکیده
طی سدۀ گذشته اقلیم کرۀ زمین دگرگونی را در مقیاسهای مکانی و زمانی مختلفی تجربه کرده‌است. این روند دگرگونی احتمالاً برای آینده نیز ادامه خواهد داشت. یکی‌از جلوه‌های دگرگونی اقلیم که تغییر(پذیری) آن را نشان می‌دهد، در وردایی رفتار دهه‌ای بارش قابل ردیابی است. به‌منظور ردیابی تغییرپذیری بارش ایران، به‌عنوان نمایه‌ای از تغییر اقلیم ...
بیشتر
طی سدۀ گذشته اقلیم کرۀ زمین دگرگونی را در مقیاسهای مکانی و زمانی مختلفی تجربه کرده‌است. این روند دگرگونی احتمالاً برای آینده نیز ادامه خواهد داشت. یکی‌از جلوه‌های دگرگونی اقلیم که تغییر(پذیری) آن را نشان می‌دهد، در وردایی رفتار دهه‌ای بارش قابل ردیابی است. به‌منظور ردیابی تغییرپذیری بارش ایران، به‌عنوان نمایه‌ای از تغییر اقلیم این سرزمین، طی چهار دهۀ اخیر (1394-1355) از پایگاه داده‌ای اسفزاری نسخۀ سوم (حاصل میانیابی دادههای بارش روزانه 2188 ایستگاه همدید، اقلیمی و باران‌سنجی سازمان هواشناسی به مدت 46 سال از 1349 تا 1394 و مجموعاً 16801 روز و با تفکیک مکانی 10 کیلومتر و درنتیجه با ابعاد 16801×205×167) استفاده شده‌است. به منظور بررسی وردایی دهه‌ای بارش، میانگین بارش دهه‌های منتهی به دهۀ 1394-1385 محاسبه و ویژگی‌های مکانی بارش ایران طی چهار دورۀ ده‌ساله به روش توصیفی - ترسیمی بررسی و مطالعه شد. دراین راستا میانگین بارش هردهه با کل دورۀ آماری و دهۀ پیش از آن مقایسه شد. نقشههای بارش هر دهه، نقشههای ناهنجاری آن در قیاس با میانگین کل و نقشههای ناهنجاری آن در قیاس با دهۀ پیشین ترسیم و بررسی شد. میانگین بارش در انتقال از دهۀ اول به دوم افزایشی و پس از آن کاهشی بوده است. از آن‌پس رفتار عمومی کاهشی بارش، هم در نواحی کم‌بارش و هم نواحی پربارش در طی دهه‌های متوالی دیده میشود. بارش عموماً در نواحی توأم با بارش زیاد (درکرانه‌های دریاهای خزر، عمان و خلیج فارس، دامنههای غربی رشته کوه‌های زاگرس و دامنههای شمالی رشته کوه‌های البرز)، تغییرات بیشتری را نسبت به بخش‌های کم‌بارش کشور (نظیر نواحی مرکزی، شرقی و شمال شرقی) متحمل شدهاند؛ به تبع آن بسیاری آماره‌های مکانی بارش، نظیر ضریب‌تغییرات، چولگی، کشیدگی، آستانه‌های بارش (آستانه‌های کم و زیاد)، تغییر یافته‌است. این‌امر در جابه‌جایی خط همبارش میانگین هر دهه و کاهش سرزمین‌های توأم با بارشی بیش‌از میانگینِ دهه‌ای نیز منعکس شده‌است.
سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور
فخری سادات فاطمی نیا؛ بهروز سبحانی؛ سیدابوالفضل مسعودیان
دوره 23، شماره 69 ، پاییز 1398، ، صفحه 213-231
چکیده
تصاویر ماهوارهای به عنوان ابزارهای جدید، افق و ابعاد نوینی را برای پایش اراضی در اختیار قرار میدهند. در این بررسی به منظور تعیین نواحی جغرافیایی همگن از نظر گسترهی برگ از تصاویر دورسنجی مودیس ترا-آکوا در بازهی زمانی 1395-1381 با تفکیک مکانی یک کیلومتر و تفکیک زمانی 8 روزه استفاده شده است. پهنهبندی و واکاوی گسترهی ...
بیشتر
تصاویر ماهوارهای به عنوان ابزارهای جدید، افق و ابعاد نوینی را برای پایش اراضی در اختیار قرار میدهند. در این بررسی به منظور تعیین نواحی جغرافیایی همگن از نظر گسترهی برگ از تصاویر دورسنجی مودیس ترا-آکوا در بازهی زمانی 1395-1381 با تفکیک مکانی یک کیلومتر و تفکیک زمانی 8 روزه استفاده شده است. پهنهبندی و واکاوی گسترهی برگ با استفاده از نرمافزار متلب و پایگاه اطلاعاتی گوگلارث انجام شد. برای این منظور، ابتدا به موزائیکبندی و تعیین قلمرو ایران در مجموعه دادههای ماهوارهای مودیس پرداخته و سپس با ایجاد پایگاه داده در متلب و انجام واکاوی خوشهای، پهنهبندی انجام شد. به منظور واکاوی بهتر گسترهی برگ از دادههای میانگین بلندمدت دما و بارش در بازهی زمانی مورد نظر نیز استفاده گردید. طبق این تحلیل12/46 درصد از گسترهی ایران تحت حاکمیت پوشش گیاهی است. پهنهی بسیارانبوه، انبوه، متوسط و تنک چهار پهنهای هستند که در کشور شناسایی شدهاند. این چهار پهنه به ترتیب بر 67/2، 9/6، 26/9، 29/27 درصد از سرزمین حاکم هستند. نتایج نشان داد که در تمام پهنههای مورد بررسی، گسترهی برگ در دورهی گرم سال به دلیل دمای بالا در این دوره و وجود بارشها در دورهی سرد پیشین دارای درصد بیشتری میباشد. دامنههای شمالی البرز، جنگلهای هیرکانی، جنگلهای گلستان، جنگلهای ارسباران از جمله مناطقی هستند که مناطق مختلف آنها در تمامی پهنهها وجود دارد. علاوه بر جنگلها، مناطقی که برای هر یک از پهنهها شناسایی شدهاند عموماً شامل کشتزارها میشود.
ژئومورفولوژی
سیدهدایت ا... نوری؛ عفت فتحی؛ سیدابوالفضل مسعودیان
چکیده
چکیده قنات یکیازپیچیدهترین فنون ابداعی بشر برای استخراج منابع آب زیر زمینی درمناطقخشکو نیمهخشکاستکهبرایآبرسانیدرمناطقکمآبوحتیبدونآببهوجودآمدهاست. قناتها در شهرستان لنجان علیرغم دسترسی مردم این شهرستان به آب رودخانه زاینده رود از اهمیت فراوانی برخوردار است و در این منطقه از رشته قناتهایی جهت آبیاری سطوح ...
بیشتر
چکیده قنات یکیازپیچیدهترین فنون ابداعی بشر برای استخراج منابع آب زیر زمینی درمناطقخشکو نیمهخشکاستکهبرایآبرسانیدرمناطقکمآبوحتیبدونآببهوجودآمدهاست. قناتها در شهرستان لنجان علیرغم دسترسی مردم این شهرستان به آب رودخانه زاینده رود از اهمیت فراوانی برخوردار است و در این منطقه از رشته قناتهایی جهت آبیاری سطوح زیر کشت استفاده میشود. روش پژوهش این مطالعه «توصیفی-تحلیلی» است و اطلاعات از منابع، اسناد کتابخانهای و سازمانهای مرتبط تهیه شده است. در این پژوهش سعی شده تغییرات کمّی آب قناتهای منطقه و وضعیت کاهش سطح زیر کشت زراعی آبی مرتبط با تغییر تخلیه آب قناتهای شهرستان لنجان مورد بررسی قرار گیرد. برای انجام این مطالعه دادههای آماری گردآوری شده با استفاده از مدل امتیاز استاندارد پردازش شده است. در ادامه دادهها بر اساس هدف مطالعه، با استفاده از مدل رگرسیون خطی سریهای زمانی،نمودارهای هیدروگراف و روش همبستگی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج مطالعه نشان داد که میزان تخلیه آب قناتهای شهرستان لنجان طی دوره آماری گذشته بهویژه در سالهای خشکسالی روند کاهشی داشته است. بهطوری که تعدادی از قناتها در سال آبی 1390-1389 بهطور کامل خشک شده است. همچنین کاهش سطحزیرکشترابطه مستقیمیبامیزان تخلیه آبقناتهابا ضریب معناداری (001/0sig=) و ضریبهمبستگیبه مقدار 69/0 داشته است.
آب و هواشناسی
پیمان محمودی؛ محمود خسروی؛ سیدابوالفضل مسعودیان؛ بهلول علیجانی
دوره 19، شماره 54 ، زمستان 1394، ، صفحه 303-327
چکیده
در این پژوهش جهت شناسایی و آشکارسازی روند تغییرات فراوانی روزهای همراه با یخبندانهای فراگیر و نیمهفراگیر ایران، دادههای مربوط به دمای حداقل روزانه 663 ایستگاه هواشناسی همدید و اقلیمشناسی کشور برای بازه زمانی 1962 تا 2004 و برای ماههای اکتبر تا آوریل از سازمان هواشناسی کشور دریافت شد. پس از دریافت دادهها و آماده کردن پایگاه ...
بیشتر
در این پژوهش جهت شناسایی و آشکارسازی روند تغییرات فراوانی روزهای همراه با یخبندانهای فراگیر و نیمهفراگیر ایران، دادههای مربوط به دمای حداقل روزانه 663 ایستگاه هواشناسی همدید و اقلیمشناسی کشور برای بازه زمانی 1962 تا 2004 و برای ماههای اکتبر تا آوریل از سازمان هواشناسی کشور دریافت شد. پس از دریافت دادهها و آماده کردن پایگاه دادههای دمای حداقل کشور، نقشههای همدمای کشور برای هر روز از 1/1/1962 تا 31/12/2004 بهمدت 9116 روز بهروش کریگینگ میانیابی شد. در ادامه بر اساس یک اصل مکانی، یخبندانها به سه دسته یخبندانهای فراگیر (وقوع همزمان در بیش از 65 درصد از مساحت ایران)، یخبندانهای نیمهفراگیر (وقوع همزمان یخبندان در بین 25 تا 65 درصد از مساحت ایران) و یخبندانهای محلی (وقوع همزمان یخبندان در کمتر از 25 درصد از مساحت ایران) تقسیمبندی شدند. سپس با استفاده از دو روش تخمینگر شیب سنس و رگرسیون خطی فراوانی روزهای همراه با یخبندانهای فراگیر و نیمهفراگیر در سه مقیاس ماهانه، فصلی و سالانه بررسی شد.
نتایج نشان داد که روند تغییرات فراوانی روزهای همراه با یخبندانهای فراگیر ایران در ماههای دسامبر، ژانویه، فصل زمستان و سالانه دارای روند کاهشی معنادار از لحاظ آماری بوده است. اما برای فراوانی روزهای همراه با یخبندانهای نیمهفراگیر مشاهده شد که تنها در ماه ژانویه روند تغییرات معنادار بوده است و جهت تغییرات آن نیز مثبت بوده است. یعنی در طول 43 سال مورد مطالعه بر تعداد روزهای همراه با یخبندانهای نیمهفراگیر افزوده شده است. بنابراین زمانی که از تعداد یخبندانهای فراگیر در ماه ژانویه کاسته شده است از این طرف بر تعداد یخبندانهای نیمه فراگیر افزوده شده است. همین قانون برای دیگر مقیاسهای ماهانه، فصلی و سالانه نیز حکمفرما بوده است.
