آمایش سرزمین
عذرا مشتاق مهر؛ اسدالله حجازی؛ فریبا کرمی
چکیده
در تحقیق حاضر به مطالعه و ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی شهرستان مهاباد در یک بازه زمانی بیست ساله از 2000 تا 2020 و پیشبینی روندهای احتمالی آن تا سال 2040 پرداخته شده است. در تحقیق حاضر، از تصاویر سنجندههای ETM و OLI ماهواره لندست در سه تاریخ 2000، 2010 و 2020 و تکنیک طبقهبندی نظارتشده برای تشخیص تغییرات رخداده بهره گرفته شده است. همچنین، ...
بیشتر
در تحقیق حاضر به مطالعه و ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی شهرستان مهاباد در یک بازه زمانی بیست ساله از 2000 تا 2020 و پیشبینی روندهای احتمالی آن تا سال 2040 پرداخته شده است. در تحقیق حاضر، از تصاویر سنجندههای ETM و OLI ماهواره لندست در سه تاریخ 2000، 2010 و 2020 و تکنیک طبقهبندی نظارتشده برای تشخیص تغییرات رخداده بهره گرفته شده است. همچنین، بهمنظور مدلسازی تغییرات کاربری اراضی از مدل زنجیره مارکوف و سلولهای خودکار استفاده شده است. مطابق نتایج، اراضی ساخته شده بیشترین افزایش مساحت و پهنههای آبی بیشترین کاهش مساحت را نشان دادهاند بهنحوی که مساحت اراضی ساخته شده از 67/2367 هکتار به 08/71006 هکتار و مساحت پهنههای آبی از 63/9266 هکتار به 28/1164 هکتار رسیده است. علاوه بر این، نتایج مدل مارکوف چنین نشان میدهد که روند تغییرات کاربری اراضی منطقه موجب افزایش سطح اراضی بایر و اراضی ساخته شده و کاهش سطح دیگر اراضی شده و چنین انتظار میرود که مساحت اراضی زراعی به میزان 1/1473 هکتار، باغات و جنگلها به میزان 11/810 هکتار، اراضی مرتعی به میزان 4/16455 هکتار و پهنههای آبی به میزان 69/545 با کاهش و در مقابل، مساحت اراضی بایر به میزان 72/11831 هکتار و اراضی ساخته شده به میزان 42/7448 هکتار افزایش خواهد یافت. بهطور کلی، پیشبینیها روند فزاینده گسترش اراضی ساخته شده و مسکونی و نیز کاهش روزافزون گستره پهنههای آبی منطقه را برجسته نموده است که این روند میتواند پیامدها و تبعات بسیاری بر توسعه پایدار شهرستان مهاباد به دنبال داشته باشد. بنابراین، نتایج تحقیق حاضر ضرورت توجه به مبحث تغییر کاربری اراضی در محدوده شهرستان مهاباد را برجسته نموده و میتواند شناخت مناسبی از ابعاد، روندها و الگوهای کاربری زمین در منطقه به مسئولان، محققان و مردم محلی ارائه دهد.
ژئومورفولوژی
اسدالله حجازی؛ عطرین ابراهیمی
چکیده
میزان رشد جمعیت شهری در مناطق مختلف متفاوت است و نقش و موقعیت شهرها در این میزان بسیار تاثیرگذار است. شهر بانه در حال حاضر یکی از مهمترین شهرهای غرب کشور محسوب میشود که بسیار مورد توجه قرار دارد و با توجه به موقعیت تجاری که دارد جمعیت شهری و گسترش نواحی سکونتگاهی شهری آن با روند قابل توجهی در حال افزایش است. با توجه به وضعیت ژئومورفولوژیکی ...
بیشتر
میزان رشد جمعیت شهری در مناطق مختلف متفاوت است و نقش و موقعیت شهرها در این میزان بسیار تاثیرگذار است. شهر بانه در حال حاضر یکی از مهمترین شهرهای غرب کشور محسوب میشود که بسیار مورد توجه قرار دارد و با توجه به موقعیت تجاری که دارد جمعیت شهری و گسترش نواحی سکونتگاهی شهری آن با روند قابل توجهی در حال افزایش است. با توجه به وضعیت ژئومورفولوژیکی منطقه، توسعه نواحی سکونتگاهی این شهر با محدودیتهایی مواجه است و به همین دلیل در ادامه روند توسعه این شهر، بسیاری از سکونتگاها در مناطقی استقرار مییابند که از نظر ژئومورفولوژی جزء مناطق مخاطره آفرین هستند. با توجه به موارد مذکور در این تحقیق به ارزیابی روند توسعه شهری بانه از سال 1990 تا 2020 پرداخته شده است و هدف از تحقیق حاضر این است تا روند توسعه شهری بانه در طی دوره زمانی 1990 تا 2020 ارزیابی و سپس بر مبنای آن، میزان توسعه شهر بانه را تا سال 2030 پیش بینی کرد. دادههای تحقیق شامل تصاویر ماهوارهای لندست سالهای 1990، 2000، 2010 و 2020 و همچنین لایههای اطلاعاتی از جمله DEM 30 متر و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از دو نرم افزار ARC GIS و IDRISI استفاده شده است. در این تحقیق ابتدا با استفاده از تصاویر ماهوارهای کاربری اراضی محدوده مطالعاتی در طی سالهای 1990 تا 2020 تهیه شده است و سپس بر مبنای این نقشهها با مدل LCM میزان توسعه نواحی سکونتگاهی تا سال 2030 پیش بینی شده است. نتایج تحقیق حاضر بیانگر این است که در طی دوره زمانی 1990 تا 2020 وسعت نواحی سکونتگاهی از 9 کیلومترمربع به 20 کیلومترمربع افزایش یافته است و همچنین نتایج حاصل از پیش بینی میزان توسعه نواحی سکونتگاهی نیز بیانگر این است که وسعت نواحی سکونتگاهی محدود مطالعاتی تا سال 2030 به حدود 4/27 کیلومترمربع خواهد رسید.
ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری
اسدالله حجازی؛ محمد حسین رضائی مقدم؛ زهرا قاسمی زادگنبد
چکیده
اکوتوریسم عبارت است از سفر هدفدار به طبیعت برای شناخت تاریخ طبیعی و فرهنگی محیط با پرهیز از ایجاد تغییر در اکوسیستم و ایجاد فعالیتهای اقتصادی که منجر به بهرهبرداری صحیح از منابع محیط زیست و اشتغالزایی برای اهالی بومی شود که از آن میتوان بهعنوان یکی از منابع جدید درآمد در راستای توسعه پایدار نام برد. دهستان مرگور ...
بیشتر
اکوتوریسم عبارت است از سفر هدفدار به طبیعت برای شناخت تاریخ طبیعی و فرهنگی محیط با پرهیز از ایجاد تغییر در اکوسیستم و ایجاد فعالیتهای اقتصادی که منجر به بهرهبرداری صحیح از منابع محیط زیست و اشتغالزایی برای اهالی بومی شود که از آن میتوان بهعنوان یکی از منابع جدید درآمد در راستای توسعه پایدار نام برد. دهستان مرگور در شهرستان ارومیه با تنوع جغرافیایی و فرهنگی بالا و دارا بودن چشماندازهای خاص گردشگری از مقاصد مهم گردشگری منطقه محسوب میشود و هدف از انجام این پژوهش ارزیابی توانمندیهای اکوتوریسمی دهستان مرگور است. بر این اساس ابتدا مطالعات پایه انجام گرفت و با شناسایی عوامل اکولوژیکی اعم از اقلیمی، انسانی، زمینشناختی، توپوگرافی و گردشگری که در زمینه اکوتوریسم موثرند، ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ، ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت جغرافیایی ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ با اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪای پس از ساخت شبکه تحلیلی، ماتریس مقایسات زوجی تشکیل شده و وزن نسبی عناصر حاصل شد. در نهایت وزن نسبی عناصر به نقشههای مربوطه تخصیص یافته و نقشه پهنهبندی توان اکوتوریسم با عملگر گامای فازی ایجاد شد. نتایج نشان داد که از کل مساحت منطقه مورد مطالعه حدود 50/14 درصد در گروه بسیار مناسب، 32/26 درصد در گروه نسبتاً مناسب، 27 درصد در گروه نسبتاً نامناسب و 15/32 درصد در گروه کاملاً نامناسب واقع شدهاند با توجه به بکر بودن منطقه و لزوم ایجاد فرصتهای سرمایهگذاری جدید در آن، نتایج تحقیق حاضر میتواند در زمینه شناسایی پتانسیلهای منطقه و دستیابی به سطح بالاتری از توسعه اقتصادی و اجتماعی محلی مفید واقع گردد.
ژئومورفولوژی
سیداسدالله حجازی؛ معصومه رجبی؛ اسماء شعرباف بهتاش
چکیده
اکوتوریسم به عنوان یکی از شاخههای گردشگری، امروزه مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. شناسایی و انتخاب مناطق مناسب اکوتوریسم در برنامهریزی و مدیریت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. دامنههای شمالی رشته کوه بزقوش در استان آذربایجان شرقی با دارا بودن انواع جاذبههای طبیعی یکی از مقاصد هدف گردشگران محسوب میشود. لذا در پژوهش حاضر ...
بیشتر
اکوتوریسم به عنوان یکی از شاخههای گردشگری، امروزه مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. شناسایی و انتخاب مناطق مناسب اکوتوریسم در برنامهریزی و مدیریت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. دامنههای شمالی رشته کوه بزقوش در استان آذربایجان شرقی با دارا بودن انواع جاذبههای طبیعی یکی از مقاصد هدف گردشگران محسوب میشود. لذا در پژوهش حاضر شناسایی و اولویتبندی پهنههای مستعد اکوتوریسم دامنههای شمالی بزقوش مدنظر قرار گرفت. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نوع هدف، کاربردی بود. برای دستیابی به اهداف پژوهش ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانهای و نظرسنجی از کارشناسان، مهمترین معیارهای تاثیرگذار بر مکانیابی فعالیتهای کوهنوردی، دامنهنوردی و اسکی شناسایی و سپس با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وزن معیارها تعیین شد. در ادامه نیز برای تلفیق لایهها در سیستم اطلاعات جغرافیایی از تکنیک ویکور استفاده شد. در نهایت با همپوشانی نقشههای کوهنوردی، دامنهنوردی و اسکی، پهنههای مستعد اکوتوریسم منطقه مشخص شد. نتایج نشان دهنده این بود که 43/15 درصد منطقه از لحاظ توانمندیهای اکوتوریسم در وضعیت بسیار مناسب، 52/35 درصد مناسب، 91/39 درصد متوسط و 14/9 درصد در وضعیت نامناسب است. پهنه بسیار مناسب محدودههای اطراف چشمههای آبگرم اسبفروشان و الله حق و همچنین روستاهای جلده باخان و اردها را شامل میشود.
سیداسدالله حجازی
دوره 19، شماره 51 ، فروردین 1394، ، صفحه 127-143
چکیده
با توجه به افزایش نگرانیها در زمینه گرمایش جهانی و تغییر اقلیم، روش ترسیب خاک در نتیجه جنگلکاری در اراضی بایر و تخریب شده و مدیریت بهینه آن، روش مناسبی برای کاهش تراکم دیاکسید کربن اتمسفری است. لذا با توجه به مسأله گرمایش جهانی و گسترش صنایع شهری در آلایندسازی هوا؛ استطاعت اراضی شهرستان تبریز در ایجاد پارک جنگلی با ...
بیشتر
با توجه به افزایش نگرانیها در زمینه گرمایش جهانی و تغییر اقلیم، روش ترسیب خاک در نتیجه جنگلکاری در اراضی بایر و تخریب شده و مدیریت بهینه آن، روش مناسبی برای کاهش تراکم دیاکسید کربن اتمسفری است. لذا با توجه به مسأله گرمایش جهانی و گسترش صنایع شهری در آلایندسازی هوا؛ استطاعت اراضی شهرستان تبریز در ایجاد پارک جنگلی با استفاده از تکنیکهای اطلاعات مکانی و تحلیل سلسلهمراتبی AHP مورد ارزیابی قرار گرفت. دادههای مورد استفاده در این پژوهش از نقشههای پایه در دسترس و تصویر ماهوارهای اسپات 2005 همچنین مطالعات میدانی جمعآوری شد. نقشههای رقومی شده منطقه با استفاده از تکنیکهای اطلاعات مکانی به نقشههای معیار (شیب، جهت، ارتفاع، کاربری اراضی، زمینشناسی، خاک، شهر، شبکه ارتباطی، روستا و آبراهه اصلی) تبدیل و جهت مقایسه دوبهدوی ارزش گذاری گردید. بهطوری که ارزش هر یک از معیارها با توجه به استطاعت هر واحد در نظر گرفته شد. مقایسه دوبهدوی معیارهای حاصل از تکنیکهای اطاعات مکانی با استفاده از برنامه الحاقی ماریونی تحت محیط GIS انجام پذیرفت و وزن معیارهای مورد بررسی محاسبه شد. سپس نقشه نهایی در فرمت رستر و با استفاده از وزن هر یک از معیارها استخراج و در 5 کلاس از بسیار ضعیف تا بسیار مناسب طبقهبندی و بهترین مکان با مساحتی در حدود 4 درصد از کل شهرستان استخراج گردید.
سیداسدالله حجازی
دوره 18، شماره 50 ، بهمن 1393، ، صفحه 135-152
چکیده
هدف از پژوهش حاضر ارزیابی حساسیت اراضی حوضه گویجهبل در وقوع زمینلغزش با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) میباشد. مهمترین دلیل انتخاب این حوضه برای پژوهش، مشاهده زمینلغزشهای موجود در منطقه توسط پژوهشگر و نگرش حفاظت زیست محیطی نگارندگان است. این حوضه یکی از زیرحوضههای اهرچای ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر ارزیابی حساسیت اراضی حوضه گویجهبل در وقوع زمینلغزش با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) میباشد. مهمترین دلیل انتخاب این حوضه برای پژوهش، مشاهده زمینلغزشهای موجود در منطقه توسط پژوهشگر و نگرش حفاظت زیست محیطی نگارندگان است. این حوضه یکی از زیرحوضههای اهرچای به وسعت 7406 هکتار با موقعیت جغرافیایی ً26/21، َ47، ْ46 تا ً64/53، َ56، ْ46 طول شرقی و ً13/42، َ21، ْ38 تا ً04/39، َ27، ْ38 عرض شمالی میباشد. معیارهایی که جهت تحلیل حساسیت زمینلغزشها در حوضه مورد بررسی انتخاب گردید شامل 9 پارامتر (شیب، جهت، ارتفاع، سنگشناسی، گسل، شبکه ارتباطی، کاربری اراضی، بارش و آبراهههای اصلی) است که از نقشههای پایه و مطالعات میدانی و تصویر ماهوارهای اسپات استخراج و با استفاده از تکنیکهای مکانی تحت GIS در 5 طبقه نسبت به تأثیر هر واحد در وقوع زمینلغزش ارزشگذاری اولیه شد. سپس با استفاده از برنامه الحاقی ماریونی (اکستنشن AHP) مقایسه دوبهدو بر روی لایهها انجام و نقشه نهایی حساسیت اراضی در وقوع لغزش استخراج گردید. نتایج حاصل از تحلیل حساسیت زمینلغزشها در حوضه گویجهبل نشان داد که تأثیرگذارترین عامل در وقوع زمینلغزش با توجه به بیشترین وزن معیار سنگشناسی با وزنی برابر با 3113/0 و معیار ارتفاع با حداقل وزن (0178/0) با تأثیر کمترین مقدار در وقوع زمینلغزش در حوضه گویجهبل هستند. همچنین تحلیل خطر زمـینلغزش در حوضه مورد مطالعه نـشان میدهد که اراضی در معرض خطر با استطاعت لغزش بسیار بالا بالغ بر 1222 هکتار مساحت میباشد که این میزان در حدود 5/16 درصد از کل منطقه را شامل میشود.