برنامه ریزی شهری
اکبر رحیمی؛ آرمان راست خدیو؛ کسری کتاب اللهی
چکیده
در دهههای اخیر رشد جمعیت شهری سبب افزایش تقاضای مواد غذایی شده و در چنین وضعیتی، رویکردهای نوین همچون توسعة کشاورزی شهری مطرح گردیده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی روند تغییرات زمینهای کشاورزی شهری در محدوده و حریم شهر مریوان از سال 1351الی 1401 و نیز بررسی میزان زمین در دسترس، پتانسیل‌ها و راهکارهای توسعة فضاهای سبز شهری مبتنی بر رویکرد ...
بیشتر
در دهههای اخیر رشد جمعیت شهری سبب افزایش تقاضای مواد غذایی شده و در چنین وضعیتی، رویکردهای نوین همچون توسعة کشاورزی شهری مطرح گردیده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی روند تغییرات زمینهای کشاورزی شهری در محدوده و حریم شهر مریوان از سال 1351الی 1401 و نیز بررسی میزان زمین در دسترس، پتانسیل‌ها و راهکارهای توسعة فضاهای سبز شهری مبتنی بر رویکرد کشاورزی شهری انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که برای گردآوری دادهها از تصاویر ماهوارهای Landsat استفاده گردید و جهت تصحیحات رادیومتریکی و اتمسفری و نیز اعمال شاخص NDVI بر روی تصاویر، از نرم‌افزار ENVI استفاده شد. پس از خروجی نقشه‌ها، سیر تحول زمین‌ها و میزان زمین موجود در سال 1401 برای توسعة کشاورزی شهری در محدوده مطالعاتی پژوهش بررسی شده و نیز پتانسیلهای شهر مریوان برای تحقق این رویکرد و راهکارهایی عملیاتی ارائه گردیده است. نوآوری پژوهش از آن جهت است که در نظر دارد میزان زمینهای مستعد و پتانسیل‌ها را برای کشاورزی شهری در شهر مریوان بهعنوان الگوی جدید توسعه فضاهای سبز شهری مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش نشان میدهد که در دورة مطالعاتی که از سالهای 1351 تا 1401 زمینهای کشاورزی شهری در طی دورههای مختلف با کاهش تدریجی ناشی از رشد شهر مریوان و سایر فعالیت‌های انسانی در فضاهای پیراشهری مواجه بوده و به تدریج کاهش یافته‌اند. با این حال، در سال 1401 حدود 2799 هکتار زمین برای توسعه‌ی کشاورزی شهری بهعنوان الگوی جدید توسعه فضاهای سبز شهری مریوان در اختیار قرار دارد. در شهر مریوان به دلایلی همچون پتانسیلهای اقلیمی و جغرافیایی، موقعیت راهبردی، اعمال سیاستهای پیشگیرانه، مدیریت منابع آبی، تجاری‌شدن محصولات کشاورزی و باغی، شرایط اقتصادی حاکم و نیروی کارگری فراوان و... ، ضمن تجربة ثباتِ نسبی اقلیمی، باغات و زمینهای کشاورزی آن در حریم و فضاهای پیراشهری به‌صورت پایدار حفظ شده است.
ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری
اکبر رحیمی؛ مهناز مهربانی؛ حسین کریم زاده
چکیده
در این تحقیق، با توجه به اسناد کتابخانه‌ای و مروری بر ادبیات تخصصی مرتبط با موضوع، به شناسایی شاخص‌های مناظر روستایی مطلوب و در گام بعدی با استفاده از فرآیند بازدید میدانی یا مشاهده، به ارزیابی عناصر و شاخص های موجود در منظر روستایی منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. با توجه به شاخص-های مؤثر و اصلی، پرسشنامه طراحی شد. روایی پرسشنامه توسط ...
بیشتر
در این تحقیق، با توجه به اسناد کتابخانه‌ای و مروری بر ادبیات تخصصی مرتبط با موضوع، به شناسایی شاخص‌های مناظر روستایی مطلوب و در گام بعدی با استفاده از فرآیند بازدید میدانی یا مشاهده، به ارزیابی عناصر و شاخص های موجود در منظر روستایی منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. با توجه به شاخص-های مؤثر و اصلی، پرسشنامه طراحی شد. روایی پرسشنامه توسط متخصصین مورد بررسی قرار گرفت و پایایی کل آن بر اساس آلفای کرونباخ 817/0 برآورد گردید. حجم نمونه بر اساس فرمول میترا لنکفورد، محاسبه گردید و در بین 300 نفر از افرادی که از دهکده چوبین بازدید نمودند، توزیع شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم‌افزار Spss و آزمون‌های همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی چندگانه صورت گرفت.
نتایج این پژوهش، ابتدا مجموعه‌ای از شاخص‌های مناظر روستایی با رویکرد توسعه گردشگری را نمایان ساخت. همچنین نتایج نشان داد که بین شاخص‌های منظر روستایی و شاخص‌های توسعه گردشگری، رابطه‌ای معنادار برقرار است. علاوه بر آن، در بین شاخص‌های منظر روستایی، شاخص اکولوژیکی، بیشترین تأثیر را بر توسعه گردشگری در دهکده چوبین دارد و گردشگران بازدیدکننده از دهکده چوبین معیارهای مرتبط با شاخص اکولوژیکی را مؤثرترین عامل جهت جذب به این منطقه می‌پنداشتند.
بنابراین جهت تحقق توسعه گردشگری در مناطق روستایی، درک مؤلفه‌های مناظر روستایی مطلوب و استفاده از آن‌ها در طراحی این مناظر و همچنین توجه به انتظارات و دیدگاه‌های گردشگران می‌تواند در ارتقاء کیفیت مناطق روستایی و توسعه گردشگری نیز نقشی اساسی داشته باشد.
برنامه ریزی شهری
اکبر رحیمی؛ رامین نقشبندی
چکیده
در دهههای اخیر، کشورهای دنیا با روند رو به رشد شهری شدن و رشد روزافزون شهرنشینی روبه‌رو بوده، رشد سریع جمعیت در نواحی شهری پیامدهای منفی بر زندگی شهرنشینان داشته است و باعث گردیده شهرها به شکل نسنجیده گسترش یابند. استفاده بی‌رویه از اراضی حاشیه شهرها موجب تحولاتی چشمگیری در سیمای حومه و ورودی شهرها گردیده ورودیهای امروز که تنها ...
بیشتر
در دهههای اخیر، کشورهای دنیا با روند رو به رشد شهری شدن و رشد روزافزون شهرنشینی روبه‌رو بوده، رشد سریع جمعیت در نواحی شهری پیامدهای منفی بر زندگی شهرنشینان داشته است و باعث گردیده شهرها به شکل نسنجیده گسترش یابند. استفاده بی‌رویه از اراضی حاشیه شهرها موجب تحولاتی چشمگیری در سیمای حومه و ورودی شهرها گردیده ورودیهای امروز که تنها بهعنوان عنصری جهت مشخص کردن محدوده شهر عمل می‌کنند، عناصری تزیینی هستند که در میانه میدان ورودی شهرها جای گرفته‌اند. ورودی شهرها فارغ از زمینه شناختی آن، با فرم‌ها و اشکالی مشابه یکدیگر ساخته می‌شوند که بار معنایی خاصی را به دنبال ندارند و میتوان گفت ورودی‌ها فاقد هویت بوده است. نکته مهم اینجاست که این تغییر و تحولات به همسانی و یکنواختی اغلب ورودی‌ها منجر و نقش منظر ورودی شهر تا حدودی به فراموشی سپرده‌شده است و همین موضوع، علت اصلی توجه به ورودی‌هاست. هدف این پژوهش بررسی منظر مناسب ورودی شهر سقز ، ارزیابی ترجیح کاربریهای مناسب در ورودی شهر و تأمین احتیاجات اولیه مسافرین و مردم بومی میباشد. نتایج حاصل از این بررسی براساس نظریات مردم نشان میدهد ترجیحات به پیاده راه‌های سبز، پارک یا تفرجگاه‌های تفریحی و مراکز درمانی در محور ورودیهای شهر سقز در اولویت اصلی قرار داشته است. همچنین نتایج پرسشنامه تصویری نشان میدهد دید به مناظر طبیعی، دید گسترده، وجود فضاهای سبز، المان و نشانه‌های شهری و کاربریهای خدماتی در مطلوبیت فضاها مؤثر بوده اند.
برنامه ریزی شهری
اکبر رحیمی
چکیده
شد و توسعه شهرنشینی در چند دهه اخیر و در کنار آن تغییرات کاربری اراضی پیرامون شهرها و مخصوصا شهرهای بزرگ بعنوان یکی از اساسی ترین چالشهای مهم توسعه پایدار جهانی مطرح بوده است. افزایش تمایل به شهرنشینی و مهاجرتهای روستا- شهری و مدیریت نامناسب در توسعه شهری باعث گردیده است که فضاهای سبز و باغات پیرامون و داخل شهرها به کاربریهای سودآور ...
بیشتر
شد و توسعه شهرنشینی در چند دهه اخیر و در کنار آن تغییرات کاربری اراضی پیرامون شهرها و مخصوصا شهرهای بزرگ بعنوان یکی از اساسی ترین چالشهای مهم توسعه پایدار جهانی مطرح بوده است. افزایش تمایل به شهرنشینی و مهاجرتهای روستا- شهری و مدیریت نامناسب در توسعه شهری باعث گردیده است که فضاهای سبز و باغات پیرامون و داخل شهرها به کاربریهای سودآور شهری و عمدتا جهت سکونت تغییر کاربری یابند. در این تحقیق شهر تبریز بعنوان یکی از شهرهای بزرگ کشور برای بررسی این تغییرات انتخاب گردیده است و تغییرات فضاهای سبز شهری تبریز در طی دهههای گذشته مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. برای ارزیابی این تغییرات از تصاویر ماهواره ای لندست استفاده گردیده است که پس از زمین مرجع کردن و تصحیحات لازم تصاویر، طبقه بندی کلاسهای کاربری در نرم افزار Erdas imaging 2014، انجام گردید و نهایتا نقشه کاربری فضاهای سبز در دورههای مختلف بررسی، تهیه گردید. برای پیشبینی تغییرات فضاهای سبز در شهر تبریز برای سال 1405 از شبکههای عصبی مصنوعی (ANN) استفاده گردید. بررسی نتایج به دست آمده نشانگر این بوده است که با گسترش شهر به پیرامون و عمدتا بر روی فضاهای سبز و باغات شهر، تغییرات عمده ای در میزان برخورداری از فضاهای سبزصورت گرفته است. بطوریکه مساحت 5916.53 هکتاری فضای سبز شهر در سال 1355 به 4373.96 هکتار در سال 1385، کاهش یافته است که تا حدودی این تغییرات آهنگی آهسته تر داشته است. ولی شدت تخریب فضاهای سبز در دهه گذشته بسیار فراتر رفته و در سال 1395، به 1709.02 هکتار کاهش یافته است که 6.73 درصد از کل محدوده بیست و پنج هزار هکتاری تبریز را به خود اختصاص داده است. پیش بینی فضاهای سبز تبریز با استفاده از ANN تا سال 1410 براساس ادامه روند گذشته، نشانگر تخریب گسترده فضاهای سبز شهری و تشدید وضعیت اکولوژیکی ناپایدار در تبریز خواهد شد. بطوریکه در این سالها نیز تبریز 1070 هکتار از مساحت فضاهای سبز را از دست خواهد داد. بنابراین نتایج نمایانگر این است که عدم برنامه ریزی مناسب توسعه شهری تبریز در نیم قرن اخیر و مخصوصا در دهه گذشته صدمات جبران ناپذیری به فضاهای سبز شهری تبریز وارد ساخته و ادامه این روند در سالهای آتی توسعه پایدار شهری و تعادل اکولوژیکی شهر تبریز را تهدید خواهد کرد.
برنامه ریزی شهری
اکبر رحیمی
چکیده
زمین، اساسی‌ترین عامل توسعه و نحوه استفاده از آن، از مهم‌ترین مباحث برنامهریزی شهری است. سیاستهای توسعه شهری و حفظ زمینهای پیرامون شهرها، از چالشهای اساسی برنامهریزان شهری در دهههای اخیر بوده و سیاست توسعه میان افزایی از اشکال رشد هوشمند، توسعه پایدار و نوین در شهرسازی، توجه اساسی به این موضوع دارد. این تحقیق با هدف ...
بیشتر
زمین، اساسی‌ترین عامل توسعه و نحوه استفاده از آن، از مهم‌ترین مباحث برنامهریزی شهری است. سیاستهای توسعه شهری و حفظ زمینهای پیرامون شهرها، از چالشهای اساسی برنامهریزان شهری در دهههای اخیر بوده و سیاست توسعه میان افزایی از اشکال رشد هوشمند، توسعه پایدار و نوین در شهرسازی، توجه اساسی به این موضوع دارد. این تحقیق با هدف شناسایی پتانسلهای توسعه از درون، به تبیین توسعه میان افزای شهری و کاربرد این سیاست در توسعه آتی شهر تبریز با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمیک میپردازد. با استفاده از این روش، نقشه توان و پتانسیلهای توسعه میان افزای شهری تبریز، برای اختصاص به توسعه آتی شهر تهیه گردید. نتایج حاصل از ارزیابی نمایانگر توسعه توسعه فزاینده شهر به پیرامون در دهههای گذشته و عدم توجه با پتانسیلهای درونی شهری بوده است. بررسی پتانسیلهای توسعه میان افزا، شامل کاربریهای ناسازگار، اراضی خالی و رها شده، قطعات با تراکم ساختمانی پایین (یک طبقه) و بافتهای تخریبی شهر نشانگر وجود حدود 4974 هکتار از این بافتها جهت توسعه آتی میباشد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که با اعمال سیاست توسعه میان افزای شهری در توسعه آتی تبریز، نه تنها از تخریب اراضی زراعی و باغات پیرامون شهر کاسته خواهد شد، بلکه کاهش هزینههای اقتصادی همچون هزینههای آماده سازی اراضی شهری، هزینه توسعه زیرساختهای شهری به پیرامون را به دنبال خواهد داشت و انتظام فضایی شهری از طریق خروج کاربریهای ناسازگار و بهسازی و نوسازی بافتهای قدیمی و غیر رسمی شکل خواهد گرفت.
ژئومورفولوژی
اکبر رحیمی
چکیده
شهر تبریز بهعنوان بزرگترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. بهطوریکه مساحت شهر تبریز از 1770 هکتار در سال 1335 به 25000 هکتار در سال 1385، افزایش یافته است. عدم سیاستگذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربریهای عمومی یکی از این ...
بیشتر
شهر تبریز بهعنوان بزرگترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. بهطوریکه مساحت شهر تبریز از 1770 هکتار در سال 1335 به 25000 هکتار در سال 1385، افزایش یافته است. عدم سیاستگذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربریهای عمومی یکی از این مشکلات میباشد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل گسترش فضایی شهر و اثر آن بر تغییرات کاربریهای عمومی به کاربریهای سودآور و کمبود کاربریهای عمومی در سطوح منطقهای و شهری در شهر تبریز و عوامل مؤثر در این تغییرات میباشد. روش تحقیق در این پژوهش کاربردی و روش بررسی آن مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی است. در بررسی و تحلیل کاربریهای عمومی شهر، روش سرانه و همچنین جهت ارزیابی درجه بهرهمندی مناطق مختلف شهر از کاربریهای عمومی، از تاکسونومی عددی استفاده گردید. برای بررسیهای لازم از آمار و اطلاعات بلوکهای آماری شهر تبریز در سال 1385 و نقشه کاربری اراضی شهر تبریز استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشانگر آنست که شهر تبریز از لحاظ دسترسی به کاربریهای هفتگانه عمومی از وضعیت نامناسبی برخوردار میباشد. بهطوریکه از سرانه 71/16 مترمربع، پیشنهادی طرح جامع شهر، کمتر از 8 مترمربع تأمین گردیده است که نشاندهنده وضعیت بحرانی از لحاظ برخورداری از این نوع کاربریها در شهر تبریز میباشد. کاربری فضای سبز شهری در همه مناطق شهر با کمبودهای فراوانی مواجه میباشد که ناشی از گسترش بیبرنامه شهر بر روی باغات و فضاهای سبز اطراف شهری و تغییرات مداوم کاربری فضای سبز و باغات در داخل محدوده شهر میباشد. بررسی و ارزیابی میزان بهرهمندی مناطق با استفاده از تاکسونومی عددی نشانگر این است که منطقه یک تبریز با درجه بهرهمندی 0.30 در رتبه اول و بهرهمندترین منطقه شهر و منطقه نه نیز با درجه بهره مندی 83/0 محرومترین منطقه از لحاظ دسترسی به کاربریهای عمومی هفتگانه میباشد.
برنامه ریزی شهری
میرستار صدرموسوی؛ محمدرضا پورمحمدی؛ اکبر رحیمی
دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 189-209
چکیده
توسعه پراکنده شهری و تغییرات کاربری اراضی پیرامونی شهرها، از چالشهای اساسی در برنامهریزی شهری در دهههای اخیر بوده و مدلسازی این تغییرات، بهعنوان یک ابزار کارآمد برای برنامهریزان، اقتصاددانان، اکولوژیستها و طرفداران محیط زیست جهت بررسی تغییرات آتی توسعه شهری محسوب میگردد. این مقاله مدل تحول زمین را بهمنظور ...
بیشتر
توسعه پراکنده شهری و تغییرات کاربری اراضی پیرامونی شهرها، از چالشهای اساسی در برنامهریزی شهری در دهههای اخیر بوده و مدلسازی این تغییرات، بهعنوان یک ابزار کارآمد برای برنامهریزان، اقتصاددانان، اکولوژیستها و طرفداران محیط زیست جهت بررسی تغییرات آتی توسعه شهری محسوب میگردد. این مقاله مدل تحول زمین را بهمنظور بررسی توسعه شهری آتی تبریز، بر پایه شبکههای عصبی مصنوعی و سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد استفاده قرار داده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی–تحلیلی است و دادههای مورد نیاز از تصاویر ماهوارهای، نقشههای کاربری اراضی شهری و طرحهای مصوب شهری تبریز استخراج گردیده است، از نرمافزارهای ERDAS imaging و ArcGIS برای آمادهسازی دادهها و تحلیل نتایج و مجموعه نرمافزاری LTM برای آموزش، تست، شبیهسازی و پیشبینی توسعه احتمالی استفاده شده است. نتایج حاصل از یادگیری مدل بین سالهای 1368 تا 1384 نشانگر آن بوده است که در این مدت 16 ساله، 21469 سل 50 در 50 مترمربع توسعه یافته است که با توسعه واقعی شهر مطابقت داشته و نشانگر یادگیری مناسب در شبکه میباشد. برای پیشبینی توسعه احتمالی شهر طرحهای فرادست شهری، جمعیت سال 1400 و سرانههای پیشنهادی برای شهر مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نقشه توسعه احتمالی نمایانگر این است که 22484 سل، برای سال 1400 مورد نیاز میباشد که بایستی برای توسعه آتی شهر اختصاص یابد. همچنین نتایج حاصل از مدل بیشترین توسعه شهر را در قسمتهای شمالغربی، شرق و جنوب شرق پیشبینی کرده است که این روند تخریب فضاهای سبز، اراضی کشاورزی پیرامون و تهدید محیط زیست شهری را بهبار خواهد آورد. براین اساس و با ادامه روند کنونی، 8437 هکتار از فضاهای سبز و اراضی پیرامون شهر تبریز به زیرساخت و ساز خواهد رفت. ادامه روند توسعه پراکنده نه تنها تخریب محیطهای اطراف شهری را بهدنبال خواهد داشت، بلکه باعث گسیختگی فضایی و اجتماعی شهر و افزایش هزینههای توسعه همچون راهاندازی زیرساختهای شهری خواهد شد.
