برنامه ریزی شهری
اکبر اصغری زمانی؛ شهریور روستایی؛ حجت محمدی ترکمانی
چکیده
برنامهریزی به عنوان فرآیندی تنظیم کننده بین اهداف عمومی و خصوصی، در اثر کنش افراد و گروه‌ها از مسیر تنظیم‌کنندگی‌اش منحرف شده و در جهتی خاص عمل میکند و فضای شهری به عنوان کالایی برای تصاحب مدنظر قرار می گیرد. در این فرآیند مدیریت شهری اثرگذاری خاص خود را دارد. این اتفاقات را می‌توان تحت عنوان پدیده رانت دانست که طی آن افراد و گروه‌ها ...
بیشتر
برنامهریزی به عنوان فرآیندی تنظیم کننده بین اهداف عمومی و خصوصی، در اثر کنش افراد و گروه‌ها از مسیر تنظیم‌کنندگی‌اش منحرف شده و در جهتی خاص عمل میکند و فضای شهری به عنوان کالایی برای تصاحب مدنظر قرار می گیرد. در این فرآیند مدیریت شهری اثرگذاری خاص خود را دارد. این اتفاقات را می‌توان تحت عنوان پدیده رانت دانست که طی آن افراد و گروه‌ها سعی در هدایت منابع به نفع خود دارند. می‌توان ادعا داشت که درخصوص بروز این پدیده در مدیریت شهری ایران(شهرداری)، در میان صاحب نظران اتفاق نظر وجود دارد و اختلاف موجود تنها در دامنه آن است. شهرداری تبریز نیز از این قاعده مستنثنی نبوده و در فضای شهری، تولید، توزیع و بهره‌مندی از رانت رخ میدهد و می‌توان با مدیریت عوامل موثر آن را کنترل نمود. پژوهش حاضر با رویکرد اقتصاد سیاسی، به شناسایی عوامل موثر بر بروز رانت در سازمان مدیریت شهری(شهرداری) پرداخته است. این هدف با مصاحبه‌هایی از صاحب‌نظران مدیریت شهری دنبال شد که خروجی آن شناسایی 39 متغیر در قالب 7 عامل بود. سپس با استفاده از روش تحلیل اثرات متقابل/ ساختاری در نرم افزار میک‌مک به تبیین روابط بین آن‌ها پرداخته شد، که خروجی آن شناسایی 10 متغیر کلیدی از جمله؛ کانون‌های قدرت، اقتصاد نفتی، نبود شفافیت، سیاست حامی پروری، تمرکزگرایی، استقرار دولت رانتی، ضعف نهادهای مردمی، تصدی گری دولت، نفوذ سیاسی و کمک‌های انتخاباتی بوده است. این عوامل می تواند بر اساس عملکرد مدیریت شهری در کلانشهرهای ایران از جمله تبریز، و کم و کیف تسلط دیدگاه رانتیر در آن‌ها تشدید یا تضعیف شده و فضای شهری را تحت تاثیر مثبت یا منفی قرار دهد. برای خروج بخش‌های درگیر در نهاد شهرداری از چرخه رانت، می‌باید حرکتی جامع در ابعاد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به صورت بالابه پایین و از پایین به بالا در سیاست‌گذاری و عمل درپیش گرفته شود.
برنامه ریزی شهری
اکبر اصغری زمانی؛ شهریور روستایی؛ محمدعلی کوشش وطن
چکیده
اکثر فعالیت‌های بشر بر روی زمین شکل می‌گیرد، و عاملی موثر در حیات بشری میباشد. بر این اساس هدف اصلی پژوهش، ارزیابی تفکیک اراضی مسکونی و تجاری از منظر شاخصهای تفکیک زمین در منطقه یک و سه شهر تبریز میباشد. پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت کاربردی میباشد، که جهت جمعآوری داده از روش میدانی با ابزار پرسشنامه بهره‌گرفته شده است. ساخت پایگاه ...
بیشتر
اکثر فعالیت‌های بشر بر روی زمین شکل می‌گیرد، و عاملی موثر در حیات بشری میباشد. بر این اساس هدف اصلی پژوهش، ارزیابی تفکیک اراضی مسکونی و تجاری از منظر شاخصهای تفکیک زمین در منطقه یک و سه شهر تبریز میباشد. پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت کاربردی میباشد، که جهت جمعآوری داده از روش میدانی با ابزار پرسشنامه بهره‌گرفته شده است. ساخت پایگاه اطلاعاتی برای قطعات زمین، برمبنای شاخصهای پژوهش در نرمافزار 10.4 ArcGIS صورت گرفت. جهت تجزیه تحلیل دادههای پرسشنامه از آزمون‌های آماری ویلکاکسون، یومن ویتنی، کروسکال‌والیس و ضریب همبستگی اسپیرمن در نرمافزارSPSS 24 بهره گرفته شد. پرسشنامه طراحی شده در قالب شاخصهای هندسی با مولفه‌های مساحت، تناسب و شکل با 8 سوال، دسترسی با 4 سوال، ارزش منطقه‌ای با 4 سوال و شاخص انسانی- مدیریتی با 4 سوال در چارچوب طیف لیکرت پنج‌تایی طراحی گردید. اعتبار سئوالات به‌صورت اعتبار صوری برآورد شد. پایایی پرسشنامه برابر با ضریب قابل قبول 76/0 بود. جامعه آماری را مجموع جمعیت منطقه یک و سه برابر با 448121 نفر تشکیل میدهد که با استفاده از فرمول کوکران در سطح اطمینان 95 درصد و ضریب خطای 5 درصد نمونه 384 نفری برآورد شد. یافتههای پژوهش نشان داد که براساس شاخصهای تفکیک زمین، کاربری‌های مسکونی و تجاری دارای تفکیک مناسب نمی‌باشند؛ که در این مسئله نقش معابر پررنگ‌تر از سایر موارد است. نتایج سنجش هم‌راستایی نظرات کارشناسان، بنگاهیان، صاحبان املاک و مردم عادی در مورد کیفیت تفکیک زمین با وضعیت آن در وضع موجود برپایه شاخصهای پژوهش، نشان داد که نظرات کارشناسان با بیشترین فراوانی در شش مورد در منطقه یک و در هفت مورد در منطقه سه دارای هم‌راستایی است. در ادامه براساس نظرات سه طیف مذکور، عامل ارزش منطقه‌ای زمین در منطقه یک و عامل انسانی - مدیریتی در منطقه سه به عنوان بخشی از عوامل موثر در تفکیک نامناسب اراضی ارزیابی شد.
کرامت الله زیاری؛ سعید قاسمی؛ معصومه مهدیان بهنمیری؛ علی مهدی
دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 167-201
چکیده
مدیریت شهری ایران از آغاز نوگرایی در دوره حکومت قاجار و گسترش آن از دوران پهلوی تا امروز، در عرصههای مختلف اداره شهر، بهویژه مدیریت محلی و مشارکتی، عملکرد مناسبی نداشته و نیازهای مختلف شهروندان را بهدلیل ضعف وجود روابط دوسویه و مناسب میان مردم و مدیریت شهری، برآورده نکرده و بدین ترتیب شهر و شهرسازی معاصر را با چالشهای بسیاری ...
بیشتر
مدیریت شهری ایران از آغاز نوگرایی در دوره حکومت قاجار و گسترش آن از دوران پهلوی تا امروز، در عرصههای مختلف اداره شهر، بهویژه مدیریت محلی و مشارکتی، عملکرد مناسبی نداشته و نیازهای مختلف شهروندان را بهدلیل ضعف وجود روابط دوسویه و مناسب میان مردم و مدیریت شهری، برآورده نکرده و بدین ترتیب شهر و شهرسازی معاصر را با چالشهای بسیاری مواجه نموده است. در این میان فرآینداستراتژی توسعه شهری (CDS) که مهمترین ویژگی آن براساس رهنمودهای Cities Alliance، چشماندازسازی مشارکتی و ظرفیتسازی اجتماعی در توسعه و مدیریت پایدار شهری است، بهعنوان رویکردی نوین از برنامهریزی راهبردی در مدیریت و برنامهریزی شهری امروزی، جهت کاهش فقر، افزایش کیفیت زندگی و نیز مشارکت و همفکری متقابل مردم و مسئولان در مدیریت شهری بسیاری از شهرهای جهان، مطرح میباشد. از اینرو مقاله حاضر درنظر دارد، فرایند مذکور را با هدف ایجاد بستری جهت مشارکت، برنامهریزی و ایجاد زمینهای برای چشماندازسازی مشترک توسعه آتی شهر که خود چارچوبی قابل توجیه برای برنامهریزی و طرحهای آتی خواهد بود، درشهر مهاباد مورد بررسی قرار دهد. تحقیق حاضراز نوع کاربردی بوده و روش استفاده شده در آن نیز، تحقیق توصیفی-تحلیلی و زمینهیابی(پیمایشی) میباشد. نتایج تحقیق حاضر که براساس نظرات سه گروه عمده و تأثیرگذار در ابعاد مختلف شهر میباشد، نشان میدهد که ساکنان شهر مهاباد، شناخت مناسب و نسبتاً مشترکی از فرصتها، تهدیدها، قابلیتها و مشکلات شهرخود دارند که این موضوع زمینه را برای چشماندازسازی آتی شهر مهیا میکند.
سیدعلی علوی؛ محمد مولانی قلیچی؛ هادی جوادزاد اقدم؛ بهمن نجف پور
دوره 19، شماره 51 ، فروردین 1394، ، صفحه 247-266
چکیده
شهر بهمثابه بخشی از سلسلهمراتب سیستم فضایی و تقسیمات سیاسی- جغرافیایی هر کشور بر اساس شاخصههای مختلفی مانند نوع حکومت، مدیریت، سطح آگاهی، علاقمندی اجتماعی و مشارکت مردم در نظام تصمیمگیری شکل می‌گیرد. از آنجا که هر عنصر در چارچوب ویژگی‌های عملکردی‌اش قابل تعریف است، لذا براساس نقش‌های مختلفی که در زیرسیستم‌های نظام ...
بیشتر
شهر بهمثابه بخشی از سلسلهمراتب سیستم فضایی و تقسیمات سیاسی- جغرافیایی هر کشور بر اساس شاخصههای مختلفی مانند نوع حکومت، مدیریت، سطح آگاهی، علاقمندی اجتماعی و مشارکت مردم در نظام تصمیمگیری شکل می‌گیرد. از آنجا که هر عنصر در چارچوب ویژگی‌های عملکردی‌اش قابل تعریف است، لذا براساس نقش‌های مختلفی که در زیرسیستم‌های نظام شهری تعریف می‌شود، می‌توان انواع مختلفی از اجزای تشکیلدهنده سیستم را شناسایی نمود. با توجه به نقش مدیریت یکپارچه شهری بهعنوان سیستم و عامل کنترل و هدایت نظام شهری در کلانشهرها، مـی‌توان از عناصر تحت نظارت مدیریت یاد شده یـعنی مناطق شـهرداری بهعنوان عناصر تشکیلدهنده سیستم شهری نام برد. از طرفی دیگر وسعت و پراکندگی کلانشهرها نیازمند تعادل در حجم عملیاتی متناسب با توان آن می‌باشند. هدف از این تحقیق اولویتبندی فضایی سیستم مدیریت یکپارچه شهری مناطق تهران بهمنظور حل مسائل مدیریت شهری بوده است. روش تحقیق در این مقاله به دو صورت توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. بهمنظور دستیابی به هدف پژوهـش از روش‌های تصمیمگیری چـندمعیاره، مدل‌های تحلیلی (VIKOR و AHP) جهت رتبهبندی مناطق شهری تهران استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داده که از میان مناطق شهری تهران، منطقه 6 شهرداری از مسألهخیزترین مناطق شهری بوده، پس از آن نیز مناطق شهری 2 و 14 قرارداشته است. همچنین نتایج این مدل نشان داده که مناطق شهری 16، 8 و 22 از نظر سیستم مدیریت شهری مشکلات کمتری نسبت به دیگر مناطق دارابوده است. در نهایت تحلیل‌های فضایی جهت اولویتبندی فضایی سیستم مدیریت یکپارچه شهری در منطقه مورد مطالعه صورت گرفته و پیشنهاداتی نیز ارائه گردیده است.
رسول ربانی خوراسگانی؛ حمیدرضا وارثی؛ محسن اخوان مهدوی
دوره 18، شماره 48 ، تیر 1393، ، صفحه 149-176
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش و جایگاه ICT به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری اصفهان میباشد. روش تحقیق این پژوهش، بر اساس هدف تحقیق از نوع کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری دادهها از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، کلیه شهروندان 20 تا 49 ساله ساکن در شهر اصفهان و برای حجم نمونه تعداد 384 نفر با استفاده از فرمول ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش و جایگاه ICT به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری اصفهان میباشد. روش تحقیق این پژوهش، بر اساس هدف تحقیق از نوع کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری دادهها از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، کلیه شهروندان 20 تا 49 ساله ساکن در شهر اصفهان و برای حجم نمونه تعداد 384 نفر با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردیدهاند. ضریب پایایی گویهها برای تمامی متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق مقدار بالای 7/0 را نشان میدهند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مشارکت الکترونیکی شهروندان بسیار پایین است. در مدل معادله ساختاری تأثیر هر سه عامل مزایای الکترونیکشدن، اعتماد الکترونیکی و سواد اطلاعاتی بر مشارکت الکترونیکی معنادار بودند. در این میان ضریب تأثیر مزایای الکترونیک شدن منفی و ضعیف و ضریب دو عامل دیگر مثبت و متوسط بودند. سواد اطلاعاتی با 57 درصد بیشترین تأثیر را بر مشارکت الکترونیکی داشت. کلیه شاخصهای کلی و جزئی مدل در سطح قابل قبول قرار داشتند؛ لذا دادههای جمعآوری شده تا حد زیادی مدل نظری تدوین شده را حمایت کردند. در مجموع نقش ICT بر مشارکت شهروندان با توجه به پیشبینی 48 درصدی مشارکت الکترونیکی و تبیین 23 درصد واریانس متغیر وابسته توسط عوامل مورد استفاده در تحقیق مناسب بوده است؛ اما جایگاه ICT در امر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و در قالب مشارکت الکترونیکی وضعیت مناسبی را نشان نمیدهد.
اصغر ضرابی؛ جمال محمدی؛ جبار علیزاده اصل
دوره 16، شماره 37 ، آبان 1390، ، صفحه 83-109
چکیده
مقالة حاضر با هدف بررسی فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش مرکزی شهر اصفهان تدوین یافته است. نوع تحقیق کاربردی ـ توسعهای و روش مطالعه اسنادی و پیمایشی (میدانی) است. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار SPSS استفاده شده است. جامعة آماری در این پژوهش جهت سنجش؛ فناوری اطلاعات و نقش آن در مدیریت و برنامهریزی ...
بیشتر
مقالة حاضر با هدف بررسی فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش مرکزی شهر اصفهان تدوین یافته است. نوع تحقیق کاربردی ـ توسعهای و روش مطالعه اسنادی و پیمایشی (میدانی) است. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار SPSS استفاده شده است. جامعة آماری در این پژوهش جهت سنجش؛ فناوری اطلاعات و نقش آن در مدیریت و برنامهریزی شهری، ساکنان بخش مرکزی شهر اصفهان میباشد که، با استفاده از فـرمول کوکران 322 نفر برآورد گردیـده و نهایتـاَ حدود 400 پرسشنامه از شهروندان و سازمانها تهیه شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که: بین سواد اطلاعاتی و پذیرش مظاهر فناوری اطلاعات و ارتباطات با ضریب همبستگی 47/0 و 000/=0Sig رابطة معناداری وجود دارد؛ بدین معنی که، شهروندان سواد لازم را برای بکارگیری این دانش ندارند. با دسترسی به امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات در محل کار با 000/0=Sig در سطحی مناسب ولی در محل سـکونت با 02/0=Sig چندان مطلوب نیست و شـهروندان کارهایشان را بیشتر با مراجعات حضوری انجام میدهند. بررسی های به عمل آمده نشان میدهد که هر چه میزان رضایت شهروندان از خدمات رسانی مدیران شهری بیشتر باشد میزان مشارکت شهروندان به همان میـزان در مدیریت شهری افزایش مـییابد (ضریب همبستگی 43/0 و 000/0=Sig). و در مورد میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و سطح مشارکت شهروندان در مدیریت شهری با ضریب همبستگی 46/0 و 000/0=Sig رابطه معناداری وجود دارد. و بالاخره اینکه، هر چه میزان رضایت افراد از خدماترسانی ICT بیشتر باشد گرایش به استفاده از این خدمات نیز بیشتر خواهد بود که، نتایج پژوهش حاضر با همبستگی 31/0 در حد متوسط به پایین است و نیازمند توجه مدیران شهری میباشد که در خاتمه پیشنهاداتی برای توسعة این فناوری در جوامع شهری ارائه شده است.
