برنامه ریزی روستایی
حسین کریم زاده؛ محسن آقایاری هیر؛ محمد محسن زاده
چکیده
امنیت غذایی و تغذیه از محورهای اصلی توسعه‌ی ملی است که در سال‌های اخیر نگرش‌ها، ضرورت‌ها و اولویت‌های تازه‌ای را در سطح سیاستگذاری نمایان و به یکی از چالش‌های قرن 21 میلادی تبدیل شده است. لذا، پژوهش حاضر کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی و تحلیلی است. برای گردآوری دادهها از مطالعات کتابخانهای و میدانی (پرسشنامه، مصاحبه و ...
بیشتر
امنیت غذایی و تغذیه از محورهای اصلی توسعه‌ی ملی است که در سال‌های اخیر نگرش‌ها، ضرورت‌ها و اولویت‌های تازه‌ای را در سطح سیاستگذاری نمایان و به یکی از چالش‌های قرن 21 میلادی تبدیل شده است. لذا، پژوهش حاضر کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی و تحلیلی است. برای گردآوری دادهها از مطالعات کتابخانهای و میدانی (پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده) استفاده شد. قلمرو مکانی نیز شهرستان‌های هریس و بستان‌آباد میباشد. برای انتخاب روستاهای نمونه در شهرستان‌های مورد مطالعه 3 فاکتور؛ 1) توزیع جغرافیایی، 2) توپوگرافی و ارتفاع و 3) خانوارهای روستایی (روستاهای بالای 50 خانوار) مد نظر قرار گرفت و 18 روستا از شهرستان بستان‌آباد و 10 روستا نیز از شهرستان هریس انتخاب شدند. جامعه‌آماری را سرپرستان خانوارهای روستایی تشکیل می‌دهند. روستاهای منتخب دارای 26087 نفر جمعیت و 7574 خانوار روستایی می-باشند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 392 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل دادهها و اطلاعات از آزمون‌های تی‌تک نمونه‌ای، تکنیک SAW، کندال، کروسکال‌والیس و ... استفاده شده است. نتایج حاصله نشان داد، وضعیت همه شاخص‌های امنیت غذایی (دسترسی، دستیابی، شیوه مصرف و ثبات) در محدوده مورد مطالعه بهصورت مطلوب ارزیابی شده و روستاهای جیقه/جقه، شیروانه‌ده و چرم‌خوران سفلی در رتبه‌های اول تا سوم از نظر امنیت‌غذایی قرار دارند و امنیت غذایی نسبت به سایر روستاهای مورد مطالعه بالاست. در ضمن روستاهای خشندرق، عین‌الدین و باروق در رتبه‌های آخر از نظر امنیت غذایی در محدوده مورد مطالعه قرار دارند و در این روستاها میزان امنیت غذایی نسبت به سایر روستاها پایین است. همین‌طور، عامل اقتصادی (درآمد، اشتغال، تولید، بهره‌برداری، تنوع اقتصادی و ...) به‌عنوان مهمترین عوامل افزایش امنیت غذایی در نواحی روستایی مورد مطالعه از دیدگاه پاسخگویان تحقیق شناخته شده است.
آمایش سرزمین
محسن آقایاری هیر؛ معصومه علیرضایی؛ علی زارعی
چکیده
امروزه اشتغال یکی از مهمترین شاخص های توسعه در کشور به شمار می رود. تجزیه و تحلیل روند اشتغال و ساختار آن در سطح کشور و مناطق مختلف آن مستلزم شناخت دقیق استعدادها و توان بالقوه ی بخشها و ترکیب آن در مناطق است،تا بتوان برنامه ریزی و اشتغالزایی متوازن و متعادلی را در هر یک از بخشها و مناطق محقق ساخت. این تحقیق به لحاظ روش توصیفی- تحلیلی ...
بیشتر
امروزه اشتغال یکی از مهمترین شاخص های توسعه در کشور به شمار می رود. تجزیه و تحلیل روند اشتغال و ساختار آن در سطح کشور و مناطق مختلف آن مستلزم شناخت دقیق استعدادها و توان بالقوه ی بخشها و ترکیب آن در مناطق است،تا بتوان برنامه ریزی و اشتغالزایی متوازن و متعادلی را در هر یک از بخشها و مناطق محقق ساخت. این تحقیق به لحاظ روش توصیفی- تحلیلی بوده و با هدف تحلیل الگوی فضایی توزیع شاغلان بخش های عمومی و خصوصی در شهرستان های ایران صورت گرفته است.جامعه آماری شامل397 شهرستان کشور ایران است که آمار و اطلاعات آن از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 استخراج شده است.در این راستا پس از جمع آوری داده ها و بررسی های نظری شاغلین بخش های عمومی و خصوصی از بین مدلها و تکنیک های مورد برّرسی برای تحلیل فضایی، مدل همبستگی خودکار فضایی مبتنی بر شاخص Morans Iو مدلSpatial Statistics Tools، تحلیل لکه های داغ(Hot Spot Analysis With Rending) استفاده شده است. در پردازش و تحلیل داده ها و اطلاعات و نمایش نتایج از سیستم اطّلاعات جغرافیایی (GIS)استفاده شده است.نتایج تحلیل MoransI حاکی از آن است که الگوی توزیع شاغلین بخش های عمومی و خصوصی شهرستان های ایران،الگوی خوشه ای و به صورت متمرکز می باشد و اشتغال به صورت متعادل و یکنواخت در منطقه مورد مطالعه توزیع نشده است. همچنین در تجزیه و تحلیل لکه های داغ توزیع اشتغال بخش های عمومی و خصوصی مشاهده شد که بیشترین تجمع فضایی اشتغال)لکه های داغ( در تهران و شعاع تقریبا300 کیلومتری تهران متمرکز شده است(هر چند خود تهران باسطح اطمینان 95% متراکم است) و بقیه شهرستانها از توزیع متعادل تری برخوردارند و تمرکز مشاهده نمی شود.
برنامه ریزی روستایی
محسن آقایاری هیر؛ محمد ظاهری؛ حسین کریم زاده؛ رضا طالبی فرد
چکیده
امروزه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در نواحی روستایی، نظمی نوین را پیش کشیده و الزامات و مقدمات توسعه پایدار روستاها را برای حضور در جهان آینده فراهم نمودهاند. لذا مطالعه و شناخت وضع موجود توسعه پایدار مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در جوامع روستایی و برنامهریزی براساس این شناخت می‌تواند زمینه‌ساز پایداری و بازآفرینی ...
بیشتر
امروزه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در نواحی روستایی، نظمی نوین را پیش کشیده و الزامات و مقدمات توسعه پایدار روستاها را برای حضور در جهان آینده فراهم نمودهاند. لذا مطالعه و شناخت وضع موجود توسعه پایدار مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در جوامع روستایی و برنامهریزی براساس این شناخت می‌تواند زمینه‌ساز پایداری و بازآفرینی جوامع روستایی براساس اندیشه و باورهای تازه باشد و اجتماعات سالم روستایی را شکل دهد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف تحلیل سطح توسعه پایدار مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطاتدر نقاط روستایی شهرستان جیرفت شکل گرفته است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی میباشد که جهت گردآوردی دادههای مورد نیاز آن از مطالعات کتابخانهای و میدانی استفاده شد. قلمرو مکانی پژوهش، شامل 38 روستای واقع در شهرستان جیرفت است که طبق سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 دارای 16170 خانوار بوده و بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه، 376 خانواری جهت پرسشگری تعیین و به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب گردیدند. جهت تجزیه و تحلیل دادهها و اطلاعات از مدل تصمیمگیری چندمعیاره کوپراس و تحلیل خوشه‌ای K در محیط نرم‌افزار SPSS استفاده گردید. نتایج حاصله از تکنیک و تحلیل نشان داد، روستاهای دولت‌آباد اسفندقه، دولت‌آباد مرکزی، دریاچه، دوبنه، پشتلر، حسین‌آباد دهدار، فردوس و سغدر بهعلت برخورداری از شرایط مساعد محیطی، قرار گرفتن در موقعیت دشتی و فاصله کم با مرکز شهرستان، تمرکز جمعیت، دارا بودن تجهیزات و ارائه خدمات مبتنی بر فناوری، به لحاظ توسعه پایدار مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطحی بالاتر نسبت به روستاهای عباس‌آباد، دره رود، حیشین سفلی، کهن و آبشور قرار گرفتهاند.
میر ستار صدرموسوی؛ حسین کریم زاده؛ محسن آقایاری هیر؛ عقیل خالقی
چکیده
توسعه و عمران روستایی دارای جایگاه متفاوت در برنامه‌های توسعه ( قبل و پس از انقلاب اسلامی) بوده و لذا جوامع روستایی، اغلب از آسیب‌های برنامهریزی توسعه متأثر بوده که شهرستان ورزقان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بر همین اساس، تحقیق حاضر به تحلیل ترکیبی موانع اثربخشی برنامه‌های توسعه روستایی و آسیب‌شناسی آن پرداخته است. جامعه آماری ...
بیشتر
توسعه و عمران روستایی دارای جایگاه متفاوت در برنامه‌های توسعه ( قبل و پس از انقلاب اسلامی) بوده و لذا جوامع روستایی، اغلب از آسیب‌های برنامهریزی توسعه متأثر بوده که شهرستان ورزقان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بر همین اساس، تحقیق حاضر به تحلیل ترکیبی موانع اثربخشی برنامه‌های توسعه روستایی و آسیب‌شناسی آن پرداخته است. جامعه آماری شامل کارشناسان محلی است که در بخش کمی از پرسشنامه محقق‌ساخته (برای 132 نفر پاسخگو) و در بخش کیفی از مشاهده و مصاحبه نیمه‌ساختار‌یافته (51 نفر مصاحبه‌شونده در دو مرحله) استفاده شده است. نتایج کمی نشان میدهد «ضعف ساختار اطلاعاتی، نظام آماری و اطلاعاتی نامناسب» در پیش‌نیازهای برنامه توسعه؛ «مشارکت نگرفتن ذینفعان در برنامه‌های توسعه» در تدوین برنامه‌های توسعه؛ «کلی و تفسیر بردار بودن برخی مواد و تفصیلی بودن افراطی برخی» در محتوای برنامه توسعه؛ و «ابهامات در نحوه ارائه گزارش‌ها» در اجرای برنامه توسعه از مهمترین موانع اثربخشی برنامه‌های توسعه در محدوده موردمطالعه می‌باشند؛ همچنین نتایج کیفی نشان میدهد: کاهش و افزایش قیمت‌ها، عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها، متفاوت بودن تصمیمات دولت‌ها، چشم‌پوشی از ظرفیت‌های منطقه، ضعف سیستم اداری، چشم‌پوشی از دانش، اطلاعات و تجربه و به‌خصوص خواست‌های ذینفعان، توجه نکردن به توسعه پایدار روستایی، عدم توجه به کشاورزی خرده‌مالکان، استفاده از امکانات منطقه به سود مناطق مرکزی، تخریب منابع و معادن منطقه به نفع بالادست و عدم توجه به آینده منطقه و توجه بیشتر به شهر، توجه ناکافی به روستاها و مناطق محروم و دورافتاده، نقش متفاوت نمایندگان مجلس در همراهی با دولت و استفاده از نیروهای غیربومی در کارهای عمرانی از شرایط علی هستند که راهبردهای: به مشارکت گرفتن روستاییان در تعیین سرنوشت خویش، تعریف تفکری صحیح درباره روستا، تعریف استراتژی مشخص در زمینه توسعه روستایی، تعریف مدیریت واحد روستایی و اتخاذ روند پایین به بالا را طلب می‌کند. مقایسه نتایج هر دو روش کمی و کیفی نشان‌دهنده نتایج مشترک کمی و کیفی از دید کارشناسان محلی و افراد مطلع محلی میباشد.
برنامه ریزی روستایی
مصطفی طالشی؛ کیومرث خداپناه؛ محسن آقایاری هیر
دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 169-188
چکیده
امروزه توسعه به‌عنوان یک فرآیند، مهمترین بحث کشورها به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه است، مهمترین هدف توسعه پایدار برطرف کردن احتیاجات و بهبود بخشیدن به شرایط کیفی زندگی انسانی می باشد. تحقیق حاضر بر آن است به ارزیابی و تحلیل توسعه پایدار روستاهای پیرامونی کانون های گردشگری در ناحیه اردبیل بپردازد. برای این منظور روش تحقیق توصیفی- ...
بیشتر
امروزه توسعه به‌عنوان یک فرآیند، مهمترین بحث کشورها به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه است، مهمترین هدف توسعه پایدار برطرف کردن احتیاجات و بهبود بخشیدن به شرایط کیفی زندگی انسانی می باشد. تحقیق حاضر بر آن است به ارزیابی و تحلیل توسعه پایدار روستاهای پیرامونی کانون های گردشگری در ناحیه اردبیل بپردازد. برای این منظور روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مورد توجه قرار گرفت. ابتدا با استفاده از ادبیات تحقیق به عملیاتی نمودن مفاهیم و متغیرهای مطرح در سؤالات پرداخته شده و روایی آن به روش نظرسنجی از نخبگان مورد ارزیابی قرار گرفته و پایایی آن نیز به روش آلفای کورنباخ 80 درصد محاسبه گردیده است. سپس برای ارزیابی توسعه پایدار گردشگری، از تکنیک فرآیند شبکهای با بهرهگیری از نرم افزار Super Decisions استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق را 79 روستای پیرامون 5 کانون گردشگری ناحیه اردبیل تشکیل میدهد که داده های لازم به صورت تمام شماری از مدیران محلی جمع آوری گردید. نتایج نشان داد که کانونهای گردشگری اردبیل، سرعین و نمین در وضعیت نسبتاً پایدار وکانونهای گردشگری نیر و هیر در وضعیت پایداری متوسط قرار دارند. از کل روستاهای موردبررسی در ناحیه اردبیل17روستا در وضعیت پایدار، 25 روستا در وضعیت نسبتاً پایدار، 28 روستا در وضعیت متوسط پایداری و 9 روستا در وضعیت نسبتاً ناپایدار قرار دارند.
برنامه ریزی روستایی
محسن آقایاری هیر؛ کلثوم ذاکری میاب
چکیده
شناخت و تحلیل ریسک زلزله در نواحی روستایی در کاهش خسارات و تلفات آنها، عامل تعیین کنندهای است. چرا که در چرخه مدیریت پیش از بحران، برنامهریزی و شناخت خطرپذیری سکونتگاههای روستایی برای دستیابی به سیاست عدم اتلاف منابع و بهرهگیری از حداکثر توانها ضرورت دارد. بهعبارتی بسیاری از خطرپذیریهای روستاها در برابر زلزله، با ...
بیشتر
شناخت و تحلیل ریسک زلزله در نواحی روستایی در کاهش خسارات و تلفات آنها، عامل تعیین کنندهای است. چرا که در چرخه مدیریت پیش از بحران، برنامهریزی و شناخت خطرپذیری سکونتگاههای روستایی برای دستیابی به سیاست عدم اتلاف منابع و بهرهگیری از حداکثر توانها ضرورت دارد. بهعبارتی بسیاری از خطرپذیریهای روستاها در برابر زلزله، با شناخت دقیق و کاهش ریشههای آسیبپذیری، قابل پیشگیری میباشد. بنابراین پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل ریسک زلزله در سکونتگاههای روستایی بخش مرکزی شهرستان مرند با روششناسی توصیفی- تحلیلی پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق شامل 74 روستای بخش مرکزی شهرستان مرند میباشد که بهصورت تمامشماری مورد مطالعه قرار گرفتهاند. برای ارزیابی ریسک زلزله در منطقهی مورد مطالعه، ابتدا مدل ارزیابی ریسک زلزله در نواحی روستایی مبتنی بر چهارچوب مفهومی و عملیاتی ارائه گردید و سپس با وزندهی به شاخصها با استفاده از نظر متخصصان دانشگاهی و پردازش اطلاعات در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، میزان در معرض خطر بودن (با استفاده از تحلیلهای سیستم اطلاعات جغرافیایی) و آسیبپذیری (با استفاده از تکنیک تاپسیس) محاسبه گردید. در نهایت با استفاده از تحلیل رویهمگذاری لایهها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، ارزیابی ریسک زلزله در منطقه مورد مطالعه صورت گرفت. براساس نتایج حاصله، حدود 32 درصد از روستاهای مورد مطالعه در پهنههای دارای ریسک بسیار بالا و بالا قرار گرفتهاند که ضرورت برنامهریزی مبتنی بر اصول مدیریت بحران را مطرح مینماید.
محسن آقایاری هیر؛ میقات حبیبیان؛ مهدی استادی جعفری؛ حامد امینی شیرازی
دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 25-47
چکیده
چکیده منطقه، مفهومی پیچیده و چندوجهی است که با عنایت به تعاریف متعدد ارائه شده برای آن هنوز اتفاق نظر زیادی در خصوص آن شکل نگرفته است. به هر حال، منطقهبندی فعالیتی آگاهانه و از روی تفکر بهمنظور تعیین نواحی همگن جهت برنامهریزی و سیاستگذاری است که پایه برنامهریزی، اجرا و نظارت بر طرحهای مختلف سرزمینی در قلمرو جغرافیایی ...
بیشتر
چکیده منطقه، مفهومی پیچیده و چندوجهی است که با عنایت به تعاریف متعدد ارائه شده برای آن هنوز اتفاق نظر زیادی در خصوص آن شکل نگرفته است. به هر حال، منطقهبندی فعالیتی آگاهانه و از روی تفکر بهمنظور تعیین نواحی همگن جهت برنامهریزی و سیاستگذاری است که پایه برنامهریزی، اجرا و نظارت بر طرحهای مختلف سرزمینی در قلمرو جغرافیایی کشورها محسوب میشود. در این مقاله، منطقهبندی از منظر حملونقل روستایی مورد توجه قرار گرفته و سوال این است که مناطق همگن حملونقل روستایی در ایران کدامند؟ پاسخ به این سوال با عنایت به روش تحقیق توصیفی- تحلیلی از طریق تجزیه و تحلیل فضایی در نظام اطلاعات جغرافیایی (GIS) صورت یافته است. در این مطالعه نواحی همگن از منظر حملونقل روستایی با استفاده از چهار شاخص اصلی دسترسی به راه ارتباطی، فاصله تا سطوح سلسله مراتب شهری، تراکم روستایی و کاربری اراضی در قالب پنج منطقه تعیین و بهصورت نقشه ارایه میشود. نتیجه تحقیق منجر به شناسایی مناطق همگن حمل و نقل روستایی در سطح کشور شده و مقدمات برنامهریزی منطقهای حمل و نقل روستایی را فراهم میآورد.
