آب و هواشناسی
محمدحسین قلی زاده؛ سمیرا حمیدی
چکیده
ین پژوهش به منظور ارزیابی تغییرپذیری تداوم بارش در استان کردستان انجام گرفت. یک پایگاه داده در ابعاد ۸×۹۶۲۰ با استفاده از دادههای روزانهی بارش ایستگاههای همدید استان کردستان در بازه زمانی ۱/۱/۱۹۸۹ تا ۳۱/۱۲/۲۰۱۴ تهیه شد و به کمک آزمون ناپارامتریک منکندال در سطوح اطمینان ۹۰، ۹۵ و ۹۹ درصد، معناداری روند دادهها ارزیابی ...
بیشتر
ین پژوهش به منظور ارزیابی تغییرپذیری تداوم بارش در استان کردستان انجام گرفت. یک پایگاه داده در ابعاد ۸×۹۶۲۰ با استفاده از دادههای روزانهی بارش ایستگاههای همدید استان کردستان در بازه زمانی ۱/۱/۱۹۸۹ تا ۳۱/۱۲/۲۰۱۴ تهیه شد و به کمک آزمون ناپارامتریک منکندال در سطوح اطمینان ۹۰، ۹۵ و ۹۹ درصد، معناداری روند دادهها ارزیابی شده است. تخمینگر شیب سن برای برآورد شیب و آزمون انحرافات تجمعی و بیشینه ورسلی برای شناسایی سال جهش در سری زمانی مقادیر بارش ماهانه استفاده شده است. همچنین معناداری تفاوت در میانگین سری زمانی، قبل و بعد از سال جهش به کمک آزمون منویتنی بررسی گردید. یافتهها نشاندهنده کاهش تداوم بارشهادر ماههای پربارش و افزایش آن در ماههای خشک استان کردستان است. نرخ تداوم بارشها در ماههای فصل زمستان در اغلب ایستگاهها کاسته شده و بیشترین کاهش این فصل در ماه مارس بوده است. نتایج در سطح اطمینان ۹۵ درصد نشان داد به ازای هر دهه یک روز از تدوام بارش در ماه ژانویه کاسته شده است. در فصل بهار نیز تداوم بارش در اغلب ایستگاهها کاهش یافته است. به طوری که نرخ کاهش تداوم بارش در ماه می، به طور متوسط ۵/۰روز در هر دهه است. اما در فصل تابستان در سطح اطمینان ۹۹ درصد تداوم بارش در اغلب ایستگاهها ۲/۰ روز در هر دهه افزایش داشته است. در ماه اکتبر، بیشینه روند افزایشی تداوم بارش در سطح اطمینان ۹۹ درصد، ۸/۰ روز در هر دهه به دست آمد. در دیگر ماههای فصل پاییز از تدوام بارشها کاسته شده است. نتایج حاصل از آزمون منویتنی نشان داد که در اغلب ایستگاهها طی دهه اخیر، تداوم بارش جهش معناداری داشته است. به طور کلی تداوم بارش در ماههای جولای، اوت، سپتامبر و اکتبر روند افزایشی و در سایر ماههای سال در محدوده مورد مطالعه روند کاهشی داشته است.
آب و هواشناسی
سکینه کدخدایی؛ سعید جهانبخش اصل؛ خلیل ولیزاده کامران
چکیده
خایر برفی حوضههای کوهستانی از منابع آبی مهم کشور محسوب میشوند که شناخت دقیق کمیت این منابع به لحاظ ارزش روزافزون آب شیرین و هم به دلیل بهرهبرداری بهینه از منابع آب ضروری است. در این پژوهش از تصاویر سطح برف MODIS (MOD 10 A2)و تغییرات سطح پوشش برف در سال 90- 1389 برای شبیهسازی رواناب حاصل از ذوب برف در حوضه آبریز سهزاب (از زیر حوضههای قسمت ...
بیشتر
خایر برفی حوضههای کوهستانی از منابع آبی مهم کشور محسوب میشوند که شناخت دقیق کمیت این منابع به لحاظ ارزش روزافزون آب شیرین و هم به دلیل بهرهبرداری بهینه از منابع آب ضروری است. در این پژوهش از تصاویر سطح برف MODIS (MOD 10 A2)و تغییرات سطح پوشش برف در سال 90- 1389 برای شبیهسازی رواناب حاصل از ذوب برف در حوضه آبریز سهزاب (از زیر حوضههای قسمت جنوبی سبلان) با بهکارگیری مدل SRM، استفاده شد. ارزیابی مدل SRM با استفاده از دو شاخص ضریب همبستگی و تفاضل حجمی به ترتیب برابر با 81 و 3/2 درصد میباشد. شاخص ضریب همبستگی ازنظر قابلقبول بودن بستگی به کیفیت دادهها دارد و ممکن است با داشتن دادههای کافی مقدار 85% هم قابلقبول نباشد ولی در حوضهای با دادههای کم و بیکیفیت مقادیر پایینتر هم قابلقبول میباشند. با توجه به کمبود دادههای هواشناسی و زمینی در حوضه آبریز سهزاب، نتیجه بهدستآمده برای حوضه مذکور قابلقبول میباشد. استفاده از مدلهای هیدرولوژیکی و تصاویر ماهوارهای به همراه دادههای زمینی قوی میتوانند بهعنوان ابزاری برای برنامهریزی و مدیریت منابع آب مخصوصاٌ در حوضههایی که ذوب برف یکی از فاکتورهای ایجاد رواناب است، مورداستفاده قرار گیرد.
آب و هواشناسی
عاطفه حسینی صدر؛ غلام حسن محمدی؛ فیرزو عبدالعلی زاده؛ وحید خجسته غلامی
دوره 23، شماره 70 ، اسفند 1398، ، صفحه 79-100
چکیده
در روز 14 آوریل 2017 (24 فروردین 1396) بارش سنگینی در شمالغرب ایران به وقوع پیوست که منجر به ایجاد سیل و خسارات جانی و مالی در این منطقه شد. در این مطالعه به منظور بررسی سازوکارهای همدیدی-دینامیکی وقوع این بارش، از دادههای بارش ایستگاههای هواشناسی، پارامترهای همدیدی ترازهای مختلف جو و نمودار ترمودینامیک SkewT استفاده ...
بیشتر
در روز 14 آوریل 2017 (24 فروردین 1396) بارش سنگینی در شمالغرب ایران به وقوع پیوست که منجر به ایجاد سیل و خسارات جانی و مالی در این منطقه شد. در این مطالعه به منظور بررسی سازوکارهای همدیدی-دینامیکی وقوع این بارش، از دادههای بارش ایستگاههای هواشناسی، پارامترهای همدیدی ترازهای مختلف جو و نمودار ترمودینامیک SkewT استفاده شد. در ابتدا پراکندگی بارش پهنهبندی شد، سپس نقشههای ارتفاع ژئوپتانسیل، چرخندگی، امگا، سمت و سرعت باد، رطوبت ویژه، تابع همگرایی شار رطوبت و نمودار هوف مولر ترسیم و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان داد کانون حداکثر بارش به صورت کریدری از جنوب غرب استان آذربایجان غربی، محدوده دریاچه ارومیه تا مناطق میانی استان آذربایجان شرقی بوده است که در بازه زمانی 36 ساعت بین 30 تا 57 میلیمتر بارندگی داشتند. نقشههای همدیدی نشان داد در این روز استیلای منطقه چرخندی ناوه مدیترانه در تراز میانی جو به همراه جریان هسته رودباد قطبی در سطوح فوقانی شرایط مساعدی برای ناپایدار کردن جو و صعود هوا در منطقه شمال غرب ایران فراهم کرد به طوری که مقدار امگا به کمتر از 3/0- پاسکال در ثانیه رسید. نقشههای رطوبت ویژه حاکیست که همزمان با استقرار منطقه چرخندی ناوه، شار رطوبتی قابل ملاحظهای از مسیر دریای سرخ به سمت شمال غرب ایران صورت گرفته است. لذا تبدیل سریع رطوبت جو به بارش در منطقه چرخندی ناوه عامل اصلی وقوع بارش سنگین در این روز بوده است. این موضوع از طریق ترسیم نقشه همگرایی شار رطوبت و نمودار هوف مولر اثبات شد. نمودارهای SkewT و شاخصهای ناپایداری نیز وجود رطوبت زیاد در جو و فراهم بودن شرایط مناسب جهت ناپایداری و صعود هوا در روز 14 آوریل را تأیید کردند.
آب و هواشناسی
مهدی اسدی؛ علی محمدخورشیددوست
دوره 23، شماره 70 ، اسفند 1398، ، صفحه 101-122
چکیده
محدودیت ذخایر انرژی فسیلی در جهان و افزایش سطح مصرف انرژی، همواره بشر را برای جایگزین کردن منابع انرژی جدید به چالش کشیده است. در این بین، باد به عنوان یکی از مظاهر انرژیهای نو از جایگاه ویژهای برخوردار است. استان آذربایجان شرقی با توجه به وضعیت توپوگرافی و موقعیت نسبی خود یکی از مناسبترین مکانها برای احداث ...
بیشتر
محدودیت ذخایر انرژی فسیلی در جهان و افزایش سطح مصرف انرژی، همواره بشر را برای جایگزین کردن منابع انرژی جدید به چالش کشیده است. در این بین، باد به عنوان یکی از مظاهر انرژیهای نو از جایگاه ویژهای برخوردار است. استان آذربایجان شرقی با توجه به وضعیت توپوگرافی و موقعیت نسبی خود یکی از مناسبترین مکانها برای احداث نیروگاه بادی میباشد. لذا در این پژوهش برای تعیین مکانهای مناسب جهت احداث نیروگاه بادی در این استان، معیارها و زیر معیارهای مختلفی مد نظر قرار گرفت و با توجه به اهمیت تلفیق اطلاعات، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای وزندهی به لایهها انتخاب و به کمک نرمافزار Expert choice پیادهسازی گردید. از نرمافزار Arc GIS، به منظور تحلیل فضایی و همپوشانی لایهها استفاده شد و بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات، استان آذربایجان شرقی از نظر قابلیت احداث نیروگاه بادی به چهار سطح عالی، خوب، متوسط و ضعیف تقسیم گردید. در نهایت نتایج حاصله نشانگر آن است که سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک سیستم حمایتی تصمیمگیری، میتواند هم در آمادهسازی دادهها و هم در مدل کردن اولویتها و نظرات کارشناسان در رابطه با عوامل مختلف بسیار کارامد باشد و طراحان را در انتخاب مکان مناسب جهت احداث نیروگاه بادی یاری کند. در این تحقیق، 15 منطقه، با در نظر گرفتن همپوشانی و انطباق نقشههای محدودیت، شرایط اقلیمی و نیز بازدید میدانی تعیین گردیدند که این مناطق به ترتیب، تبریز، سهند، اسکو، آذرشهر، بستانآباد، شبستر، جلفا، هریس، میانه، بناب، مراغه، سراب، اهر، چاراویماق و هشترود میباشند.
آب و هواشناسی
نفیسه رحیمی؛ سعید جهانبخش؛ برومند صلاحی
دوره 23، شماره 70 ، اسفند 1398، ، صفحه 145-167
چکیده
بادهای توفنده از پدیدههای مخرب اقلیمی میباشند که همه ساله خسارات جبرانناپذیری به مزارع، تاسیسات و جادهها وارد مینمایند. با توجه به اینکه ِخطه شمال غرب ایران بخصوص استان اردبیل یکی از مناطق بادخیز کشور است، این پژوهش به منظور شناسایی الگوهای همدید مسبب بادهای شدید آن انجام گرفته است. بدین جهت با ...
بیشتر
بادهای توفنده از پدیدههای مخرب اقلیمی میباشند که همه ساله خسارات جبرانناپذیری به مزارع، تاسیسات و جادهها وارد مینمایند. با توجه به اینکه ِخطه شمال غرب ایران بخصوص استان اردبیل یکی از مناطق بادخیز کشور است، این پژوهش به منظور شناسایی الگوهای همدید مسبب بادهای شدید آن انجام گرفته است. بدین جهت با در نظرگیری سرعت باد برابر و بیش از 28 نات بر ثانیه، 783 روز به عنوان روزهای همراه با باد توفنده در استان اردبیل شناسایی شدند. سپس با انجام یک تحلیل مولفه مبنا برروی دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل در تراز 500 هکتوپاسکال این 783 روز، 7 مولفه تشخیص داده شد که 92% از واریانس دادهها را بیان میکرد. سرانجام با خوشهبندی این 7 مولفه 10 الگوی گردشی متمایز به عنوان الگوهای همدید عهدهدار بادهای توفنده استان اردبیل شناسایی شدند. بررسی آرایش توپوگرافی تراز 500 هکتوپاسکال این الگوها گویای غلبهی ناوه و پشته بر این الگوهاست. بدین معنی که این الگوهای عمدتاً شامل ناوه، پشته و یا ترکیبی از ناوه ـ پشته بوده و سایر سامانهها نظیر کمارتفاع بریده، سامانههای بندالی و ..، در این الگوها قابل مشاهده نیستند. هر چند که ممکن است سامانههای یادشده در الگوهای تکی هر یک از 783 روز مشاهده شوند اما غلبه و تأثیر نفوذ بر عهده این سامانهها نیست. از سوی پراکنش زمانی الگوها نشان داد، در تراز 1000 هکتوپاسکال الگوهای تابستانه مشابه الگوهای زمستان ـ بهار ـ پاییز است اما نکته قابل توجه معکوس شدن موقعیت مکانی سامانههای فشار تراز 1000 هکتوپاسکال در دو الگوی تابستانه است به طوری که یک کم فشار به جای پرفشار برروی زاگرس و یک پرفشار به جای کم فشار برری دریایی خزر قرار میگیرد.
آب و هواشناسی
محمدرضا عزیززاده ورزقان؛ خدیجه جوان
دوره 23، شماره 70 ، اسفند 1398، ، صفحه 227-246
چکیده
یکی از مهمترین اثرات تغییر اقلیم، افزایش رخدادهای حدی اقلیمی است. هر گونه تغییر در فراوانی یا شدت رخدادهای حدی، میتواند اثرات عمیقی بر محیط طبیعی و جوامع انسانی داشته باشد؛ بنابراین تجزیه و تحلیل آنها بسیار مهم است. هدف این تحقیق، شناخت روند شاخصهای حدی بارش در حوضه دریاچه ارومیه و بررسی ارتباط آنها با الگوهای پیوند از دور ...
بیشتر
یکی از مهمترین اثرات تغییر اقلیم، افزایش رخدادهای حدی اقلیمی است. هر گونه تغییر در فراوانی یا شدت رخدادهای حدی، میتواند اثرات عمیقی بر محیط طبیعی و جوامع انسانی داشته باشد؛ بنابراین تجزیه و تحلیل آنها بسیار مهم است. هدف این تحقیق، شناخت روند شاخصهای حدی بارش در حوضه دریاچه ارومیه و بررسی ارتباط آنها با الگوهای پیوند از دور میباشد. بدین منظور از دادههای بارش روزانه 7 ایستگاه سینوپتیک حوضه طی دوره 2014-1987 استفاده شد. شاخصهای 11 گانه بارشهای حدی با استفاده از نرم افزار RClimDex استخراج و روند آنها با آزمون ناپارامتری من- کندال بررسی شد و سپس ارتباط این شاخصها با الگوهای پیوند از دور از طریق ضریب همبستگی پیرسون مشخص شد. نتایج تحلیل سریهای زمانی نشان داد که به جز شاخص حداکثر طول دوره خشک (CDD)، تمام شاخصها در حوضه دریاچه ارومیه دارای روند کاهشی هستند. توزیع مکانی روند شاخصهای حدی نیز نشان داد که بیشتر شاخصها دارای روند معنیدار در سطح اطمینان 95 درصد در سطح حوضه هستند. تنها در شاخص حداکثر طول دوره خشک (CDD) هیچ روند معنیداری مشاهده نشد. تحلیل همبستگی شاخصهای حدی بارش و الگوهای پیوند از دور نشان دادکه بارشهای حدی متاثر از شاخصهایENSO، شاخص نوسان جنوبی (SOI)، الگوی آرام شرقی- آرام شمالی (EP-NP)، نوسان مادن- جولیان (MJO) و نوسان دههای اقیانوس آرام (PDO) میباشند.
آب و هواشناسی
علی اکبر رسولی؛ الناز استادی؛ محمدرضا عزیززاده
دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 87-103
چکیده
از پیامدهای تغییر اقلیم در مناطق خشکی نظیر ایران، تغییرات زمانی و مکانی توزیع و تمرکز بارش است که میتواند منابع آبی را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر افزایش تمرکز بارش میتواند موجب وقوع مخاطراتی مانند سیل شود. اهمیت موضوع توزیع و تمرکز بارش پژوهشگران را علاقمند به مطالعه در این زمینه کرده است. شاخص تمرکز (CI) روشی ...
بیشتر
از پیامدهای تغییر اقلیم در مناطق خشکی نظیر ایران، تغییرات زمانی و مکانی توزیع و تمرکز بارش است که میتواند منابع آبی را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر افزایش تمرکز بارش میتواند موجب وقوع مخاطراتی مانند سیل شود. اهمیت موضوع توزیع و تمرکز بارش پژوهشگران را علاقمند به مطالعه در این زمینه کرده است. شاخص تمرکز (CI) روشی است که به منظور مطالعه توزیع و تمرکز بارش استفاده میشود. مطالعه حاضر نیز با هدف محاسبه و تحلیل شاخص تمرکز بارش روزانه 23 ایستگاه شمالغرب ایران طی دوره 1951 تا 2015 انجام گردید. در این پژوهش دامنه مقادیر CI برای محدوده مورد نظر بین 57/0 برای ایستگاه خوی تا 67/0 ایستگاه ماکو و میانگین 61/0 برای تمام ایستگاهها محاسبه شد. از درونیابی مقادیر محاسبه شده، نقشه CI بهدست آمد و نشان داد که قسمت شمالغرب محدوده مورد مطالعه به نمایندگی ایستگاه ماکو از نظر توزیع بارش روزانه در طول سال نسبت به سایر مناطق، بویژه مناطق مرکزی مانند تبریز توزیع یکنواختی ندارد. در مقایسه با میانگین CI کل ایران (64/0) محدوده شمالغرب با میانگین 61/0 از توزیع بارش یکنواختتری در طول سال برخوردار است.
آب و هواشناسی
جابر سلطانی؛ مسعود احمدی نیک؛ احمد احمدی نیک
دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 127-147
چکیده
تبخیر تعرق مرجع یکی از پارامترهای لازم جهت تعیین نیاز آبی گیاه و برنامهریزی آبیاری است. داشتن برآورد دقیق از این پارامتر برای برنامهریزی و مدیریت منابع آبی امری ضروری است. مدلهای تجربی مختلفی بمنظور برآورد تبخیر تعرق ارائه شده است. با توجه به تغییرات مکانی پارامترهای هواشناسی، استفاده از روشهای مبتنی بر سنجش از دور که این ...
بیشتر
تبخیر تعرق مرجع یکی از پارامترهای لازم جهت تعیین نیاز آبی گیاه و برنامهریزی آبیاری است. داشتن برآورد دقیق از این پارامتر برای برنامهریزی و مدیریت منابع آبی امری ضروری است. مدلهای تجربی مختلفی بمنظور برآورد تبخیر تعرق ارائه شده است. با توجه به تغییرات مکانی پارامترهای هواشناسی، استفاده از روشهای مبتنی بر سنجش از دور که این تغییرات را در نظر میگیرد بسیار مطلوب است. از مدلهایی که میتواند دقت بالایی در برآورد تبخیر تعرق با استفاده از اطلاعات تصاویر ماهوارهای داشته باشد، میتوان به مدل موجک اشاره کرد. در این راستا هدف طرح حاضر، ارزیابی دقت مدل موجک جهت برآورد تبخیر تعرق مرجع با استفاده از تصاویر ماهوارهای (سنجنده مودیس) شامل دمای سطح زمین و مقدار بخار آب موجود در جو در ایستگاههای مطالعاتی میباشد. در این تحقیق، دادههای سینوپتیک و تصاویر ماهوارهای ایستگاههای انار، کرمان، رفسنجان و شهربابک جهت توسعه و ارزیابی مدل موجک مورد استفاده قرار گرفت. در سناریوی اول میانگین دمای سطح زمین، در سناریوی دوم مقدار بخار آب موجود در جو و در سناریوی سوم از هر دو پارامتر بطور همزمان بعنوان ورودی مدل استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد علیرغم دقت بالای مدل در سناریوهای مختلف، مدل موجک با استفاده همزمان از هر دو پارامتر بخار و دما (سناریوی سوم) با ضریب تبیین 90 درصد نسبت به سایر مدلها دارای دقت بالاتری بود.
آب و هواشناسی
اسماعیل عباسی؛ مهدی خزایی
دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 175-190
چکیده
یکی از مخربترین پدیدههای هواشناسی که گستره فضایی و بازه زمانی آن کاملا متغییر است و در مقیاسهای مختلف خودنمایی میکند توفانهای تندری است. پدیدهای که مقیاس مکانی آن زمانی که در دل چرخندهای حارهای و مناطق همرفتی کمربند همگرایی بین حارهای قرار میگیرد بسیار گسترده بوده و از سویی بسیار حیرتآور، ...
بیشتر
یکی از مخربترین پدیدههای هواشناسی که گستره فضایی و بازه زمانی آن کاملا متغییر است و در مقیاسهای مختلف خودنمایی میکند توفانهای تندری است. پدیدهای که مقیاس مکانی آن زمانی که در دل چرخندهای حارهای و مناطق همرفتی کمربند همگرایی بین حارهای قرار میگیرد بسیار گسترده بوده و از سویی بسیار حیرتآور، زیبا و در عین زیبایی طی شرایطی خاص فوقالعاده مخرب میگردد. هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل چنین توفانهای مخرب در یک دوره زمانی 25 ساله (1986-2010) در ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه میباشد. دادههای مورد استفاده در این تحقیق شامل دادههای بارش روزانه و کدهای مربوط به پدیدههای هواشناسی، پارامترهای دمای خشک، نقطه شبنم، رطوبت نسبی، جهت و سرعت باد جهت محاسبه شاخصهای ناپایداری و پارامترهای ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه، سرعت قائم، مولفههای باد مداری و نصف النهاری میباشد. نتایج نشان داد که طی دوره آماری مورد بررسی سه توفان تندری بسیار شدید در منطقه مورد مطالعه رخ داده است. بررسی شاخصهای ناپایداری حاکی از قرار گرفتن این شاخصها در طبقه شدید و مناسب جهت رخداد پدیده توفان تندری میباشد؛ همینطور وضعیت دینامیک جو همزمان با رخداد این پدیده نشان از حضور یک ناوه بسیار عمیق در غرب منطقه مورد مطالعه و قرارگیری خروجی هسته رودباد ترازهای 500 و 850 میلیبار بر روی منطقه مورد مطالعه را دارد که در پی این اتفاق پدیده توفان تندری با شدت زیاد همراه با شکلگیری ابرهای کومولوس و رعد و برق و نهایتا بارشهای سنگین منطقه مورد مطالعه را تحت تاثیر اثرات مخرب خود قرار داده است؛ این درحالیست که این وضعیت برای دو مورد شناسایی شده یعنی پدیده روز 04 فوریه 2007 و 12 دسامبر 1991 نسبت به دیگر موارد شناسایی شده یعنی پدیده روز 17 آوریل 1991 شرایط جوی ناپایدارتری را از نظر الگوهای گردشی متوسط مقیاس تجربه نموده است.
آب و هواشناسی
حسین عساکره؛ مختار فتاحیان
دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 191-211
چکیده
به منظور بررسی تغییرات زمانی- مکانی پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران، از دادههای دوباره تحلیل شده میانگین ماهانه NCEP/NCAR با تفکیک افقی 5/2 درجه قوسی استفاده شد. بدین منظور از دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه مداری - نصفالنهاری باد در یک دوره 52 ساله، برای تعیین جایگاه مرز شمالی پشته، در محدوده 80 درجه غربی تا 120 درجه شرقی ...
بیشتر
به منظور بررسی تغییرات زمانی- مکانی پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران، از دادههای دوباره تحلیل شده میانگین ماهانه NCEP/NCAR با تفکیک افقی 5/2 درجه قوسی استفاده شد. بدین منظور از دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه مداری - نصفالنهاری باد در یک دوره 52 ساله، برای تعیین جایگاه مرز شمالی پشته، در محدوده 80 درجه غربی تا 120 درجه شرقی بهره گرفته شده است. بازه زمانی مورد استفاده شامل اردیبهشت )زمان احراز پشته) 1341 تا مهر 1391 بوده است. در این مقاله تلاش شد، تا رفتار طولانی مدت (تغییرات) پشته بر روی پهنه اقلیمی آن ارزیابی گردد. بنابراین تحلیل روند ارتفاع ژئوپتانسیل جو در مقیاس سالانه، به منظور مطالعه تغییرات ارتفاعی پشته بر روی ایران با استفاده از روش رگرسیون خطی ساده انجام گرفت. همچنین دورههای بازگشت پشته پرفشار جنب حاره، نیز براساس تحلیل طیفی و از روش تحلیل همسازها (هارمونیک) تخمین زده شد. نتایج نشان داد، سه تراز در دسترس که حاکمیت پشته در آن قابل تشخیص و نیز دادههای آن در دسترس است، ترازهای 700 ، 600 و500 هکتوپاسکال است. یافتهها نشان داد ارتفاع پشته پرفشار جنب حاره طی دوره، روندی افزایشی داشته است. این روند تغییرات در بخشهای غرب و شمال غرب کشور از نمود بیشتری برخوردار بوده است. در یافتههای حاصل وجود چرخههای 4-3 ساله، 6-4 ساله و 11-8 ساله در سری زمانی دادههای سالانه احراز پشته قابل مشاهده است. وجود چرخههای 4-3 ساله در بسیاری از مطالعات مختلف مشاهده شده و گویای ارتباط قوی و همبسته تغییرات رفتار سلول پرفشار جنب حاره با فعالیتهای نوسانهای جنوبی – ال نینو (ENSO) میباشد
آب و هواشناسی
مصطفی کریمی؛ فرامرز خوش اخلاق؛ علی اکبر شمسی پور؛ فهیمه نوروزی
دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 233-255
چکیده
الگوهای گردشی بزرگ مقیاس، شرایط اقلیمی به ویژه بارش یک ناحیه را کنترل میکنند. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین الگوهای گردشی پر ارتفاع جنبحارهای عربستان در تراز میانی با بارشهای ایران است. به این منظور با استفاده از دادههای دوباره تحلیل ارتفاع ژئوپتانسیل مرکز پیشبینیهای میانمدت اروپا (ECMWF) در ترازهای 700 و 500 ...
بیشتر
الگوهای گردشی بزرگ مقیاس، شرایط اقلیمی به ویژه بارش یک ناحیه را کنترل میکنند. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین الگوهای گردشی پر ارتفاع جنبحارهای عربستان در تراز میانی با بارشهای ایران است. به این منظور با استفاده از دادههای دوباره تحلیل ارتفاع ژئوپتانسیل مرکز پیشبینیهای میانمدت اروپا (ECMWF) در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال با تفکیک مکانی 1*1 درجه قوسی و تحلیل خوشهای مبتنی بر فاصله همبستگی، الگوهای گردشی در محدوده 30 تا 80 درجه طول شرقی و 5 تا 30 درجه عرض شمالی و در دوره زمانی 11 سال (2010-2000) استخراج گردید. بر اساس نتایج حاصله میتوان الگوها را از نظر زمان وقوع به الگوهای دوره سرد، دوره گرم و دوره گذار تقسیم بندی نمود. در دوره سرد، پر ارتفاع عربستان در عرضهای پایین و بر روی دریای عرب و خلیج عدن قرار گرفته و بیشتر نواحی ایران بارش داشته که مقادیر بیشینه بارش مربوط به الگوی دوم است. در الگوهای دوره گذار، پر ارتفاع عربستان با جریان ساعتگرد جنوبغربی درجلوی ناوه شرق مدیترانه در وقوع بارش در شمالغرب کشور موثر بوده است. در الگوهای دوره گرم پرارتفاع عربستان باعث ایجاد شرایط واچرخندی بر روی کشور شده و به عنوان یک مانع برای ورود سامانههای بارشی بوده است.
آب و هواشناسی
کریم امینی نیا؛ علی محمودی
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 23-45
چکیده
یکی از کارهایی که در زمینه اقلیم شناسی همدید انجام میشود تیپ بندی هواست. دراین پژوهش به منظور شناسایی تیپهای هوایایستگاه اهر ، دادههای روزانه مربوط به 16 پارامتر جوی طی دوره آماری 1/1/1365 تا 10/10/1391 استفاده شده است. برایاین کار یک تحلیل خوشهای با روش ادغام وارد بر روی ماتریس استاندارد شده با آرایه P( 16 ×9227)، انجام گرفت ...
بیشتر
یکی از کارهایی که در زمینه اقلیم شناسی همدید انجام میشود تیپ بندی هواست. دراین پژوهش به منظور شناسایی تیپهای هوایایستگاه اهر ، دادههای روزانه مربوط به 16 پارامتر جوی طی دوره آماری 1/1/1365 تا 10/10/1391 استفاده شده است. برایاین کار یک تحلیل خوشهای با روش ادغام وارد بر روی ماتریس استاندارد شده با آرایه P( 16 ×9227)، انجام گرفت که دراین آرایه روزها در سطرها ومتغیرها در ستونها قرار دارند و در نهایت 5 تیپ هوا برای شهر اهر شناسایی شد که عبارتند از: 1- تیپ گرم، نیمه خشک و بدون بارش2- تیپ معتدل، نیمه مرطوب و کمبارش3- تیپ خیلی سرد و یخبندان، نیمه مرطوب و بدون بارش4- تیپ معتدل سرد، نیمه مرطوب و کمبارش5- تیپ سرد، بسیار مرطوب و پربارش. نتایج مطالعه نشان داد تیپ معتدل، نیمه مرطوب و کمبارش بیشترین فراوانی را در شهر اهر و تیپ گرم، نیمه خشک و بدون بارش کمترین درصد حاکمیت را دارا میباشند. همچنین بررسی تغییرات زمانی تیپهای شناسایی شده حاکی از سیر نزولی تیپ هوای سرد، مرطوب و پربارش بوده و این در حالی است که تیپهای هوای متمایل به گرم ، روند عکس (افزایشی) را نشان میدهد. همچنین تیپهای هوایی که در دوره سرد سال و در شش ماه دوم سال فعال هستند با 8/58 درصد بیشترین درصد حاکمیت را به خود اختصاص دادهاند.
آب و هواشناسی
غلام حسن جعفری؛ هژیر محمدی
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 47-69
چکیده
غییرات سطوح اساس از مهمترین عوامل ناتعادلی فرمها و فرایندهای در حوضههای آبریز است. حوضه آبریز قزلاوزن از زیرحوضههای دریای خزر، در طی کواترنری بهشدت تحت تأثیر نوسانات سطح اساس بوده است. برای بررسی ژئومورفولوژیکی این اثرات در سراب قزلاوزن، با استفاده از نرمافزار GIS و نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی آبراههها و لیتولوژی ...
بیشتر
غییرات سطوح اساس از مهمترین عوامل ناتعادلی فرمها و فرایندهای در حوضههای آبریز است. حوضه آبریز قزلاوزن از زیرحوضههای دریای خزر، در طی کواترنری بهشدت تحت تأثیر نوسانات سطح اساس بوده است. برای بررسی ژئومورفولوژیکی این اثرات در سراب قزلاوزن، با استفاده از نرمافزار GIS و نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی آبراههها و لیتولوژی رقومی گردید و با توجه به شواهد تغییرات سطح اساس (اسارت و انحراف رودخانهها و آبراهههای شعاعی همگرا) محدودهی ژئونرون بیجار شناسایی شد. با استفاده از تئوری هندسه فراکتال و روش رتبهبندی هورتن- استرالر، نسبت انشعاب، طول آبراههها و بعد فرکتالی زیرحوضه ها محاسبه گردید. آثار تغییرات سطوح اساس محلی، بهصورت سطوح تراکمی در 6 زیرحوضه انگوران چای، حسنآباد یاسوکند، یول کشتی، قروه و دهگلان، گرماب و سجاسرود شناسایی و تجزیهوتحلیل شد. در اطراف چاله بیجار 3 تراس دریاچهای در ارتفاع 1561، 1540 و 1515 متری مشاهده گردید درحالیکه در مرکز چاله فرایند کاوشی غلبه دارد. عدد 12/2 بعد آشوبناکی (فرکتالی) حوضهی آبریز بیجار، دال بر شرایط تقریباً متعادل شبکهی آبراههای در کل حوضه است که نشاندهنده متوقف شدن فرسایش قهقرایی در سرشاخههای رتبهی یک است. در دو زیرحوضه یول کشتی و قروه دهگلان با بعد فرکتالی کمتر از 2 دال بر ضریب انشعاب بیشتر نسبت به مساحت حوضه است؛ در سر آب زیرحوضههای انگوران چای، سجاسرود و گرماب سرشاخهها قادر به شکلگیری و عقبنشینی هستند. زیرحوضه حسنآباد یاسوکند با بیشترین عدد فرکتالی در بین زیرحوضهها (25/3) به بیشترین حد تعادل خود رسیده و کمترین فرسایش قهقرایی در سرشاخههای آن مسلط است. بررسی رابطهی بین بعد فراکتال نسبت انشعاب با مساحت حوضههای موردمطالعه دال بر یک رابطهی معکوس و منفی است.
آب و هواشناسی
علی محمد خورشیددوست؛ حمید میرهاشمی؛ موسی نظری
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 71-90
چکیده
به سبب تأثیر متقابل عناصر هواشناختی در محاسبه قدرت تبخیر جو، تخمین آن یک کار پیچیده و غیر خطی است. لذا برای تخمین آن باید از مدلهای پیشرفته ریاضی استفاده نمود. در این مطالعه جهت برآورد قدرت تبخیر جو در سطح ایستگاه تبریز از شبکههای عصبی مصنوعی بر پایه دو الگوریتم آموزشی لونبرگ ـ مارکوئت و الگوریتم ژنتیک، رگرسیون خطی چند متغیره و ...
بیشتر
به سبب تأثیر متقابل عناصر هواشناختی در محاسبه قدرت تبخیر جو، تخمین آن یک کار پیچیده و غیر خطی است. لذا برای تخمین آن باید از مدلهای پیشرفته ریاضی استفاده نمود. در این مطالعه جهت برآورد قدرت تبخیر جو در سطح ایستگاه تبریز از شبکههای عصبی مصنوعی بر پایه دو الگوریتم آموزشی لونبرگ ـ مارکوئت و الگوریتم ژنتیک، رگرسیون خطی چند متغیره و معادله پنمن ـ فائو استفاده شده است. بر این اساس در مدل شبکه عصبی با اتخاذ یک و دو لایه پنهان و دو تابع فعالسازی تانسیگمویید و لوگسیگمویید، 56 مدل شبکه عصبی تولید شد. ارزیابی و مقایسه نتایج این مدلها براساس معیارهای چون ضریب تعیین و مجذور میانگین مربعات خطا نشان داد که دقت مدلها بستگی به نوع تابع محرک، نوع الگوریتم آموزشی، تعداد لایههای پنهان و تعداد نرونهای اتخاذ شده دارد. از سوی نتایج نشان داد که در مدلهای تک لایه، دقت وزندهی الگوریتم ژنتیک برای هر دو تابع فعالساز بیش از الگوریتم لونبرگ ـ مارکوئت است. از سویی در مدلهای با دو لایه پنهان دقت وزندهی الگوریتم آموزشی لونبرگ مارکوئت بیش از الگوریتم ژنتیک بوده؛ به طوری که دقیقترین مدل شبکه با آرایش 5-7-7-1 با مجذور میانگین مربعات خطای 227/0 میلیمتر بر اساس الگوریتم آموزشی لونبرگ مارکوئت و دو لایه پنهان و تابع فعالسازی تان سیگمویید تولید شده بود. همچنین مجذور میانگین مربعات خطای مدل رگرسیون خطی چند متغیره و معادله پنمن ـ فائو به ترتیب به مقدار 79/0 و 34/1 بدست آمد. بنابراین مدل شبکه عصبی در قیاس با دو مدل مذکور دارای کارایی بهتر، ضریب دقت بیشتر و مقدار خطای کمتری جهت پیش بینی مقدار تبخیر ایستگاه تبریز است.
آب و هواشناسی
سمیه سلطانی گردفرامرزی؛ سهیلا زارع؛ مهدی تازه
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 157-177
چکیده
عامل فرسایندگی باران مهم ترین عامل تاثیرگذار بر فرسایش خاک است که جهت کمی نمودن آن شاخص های مختلفی توسعه داده شده است. انتخاب شاخص مناسب با توجه به شرایط اکولوژیکی منطقه ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، انتخاب بهترین روش زمین آمار جهت تهیه نقشه فرسایندگی باران در استان فارس می باشد. بدین منظور شاخص فورنیه برای 42 ایستگاه در استان ...
بیشتر
عامل فرسایندگی باران مهم ترین عامل تاثیرگذار بر فرسایش خاک است که جهت کمی نمودن آن شاخص های مختلفی توسعه داده شده است. انتخاب شاخص مناسب با توجه به شرایط اکولوژیکی منطقه ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، انتخاب بهترین روش زمین آمار جهت تهیه نقشه فرسایندگی باران در استان فارس می باشد. بدین منظور شاخص فورنیه برای 42 ایستگاه در استان فارس و اطراف آن محاسبه گردید و با روشهای درون یابی IDW،GPI وLPI ، مدلهای مختلف روش RBF، کریجینگ ساده و معمولی، بهترین روش میانیابی تعیین و نقشه پهنه بندی شاخص مذکور تهیه گردید. در نهایت، از بین روش های قطعی و زمین آماری، روش تابع پایه شعاعی (RBF) با مدل نواری ضخامت کم نسبت به سایر روشهای میان یابی، به عنوان بهترین روش برای پهنه بندی شاخص فرسایندگی استان فارس تعیین گردید. همچنین نتایج نشان داد که شهرستان نورآباد در شمال غرب استان با متوسط شاخص فورنیه 63/31 میلیمتر و شهرستان ایزدخواست با 67/8 میلیمتر به ترتیب بیشترین و کمترین میزان فرسایندگی باران را در بین شهرستانهای استان دارند. روند موجود حاکی از آن است که مقدار شاخص فرسایندگی باران از شرق به غرب افزایش یافته بطوریکه 46 درصد از کل سطح استان دارای فرسایندگی کم و سه درصد از سطح استان دارای فرسایندگی خیلی زیاد بوده که به ترتیب بیشترین و کمترین سطح را به خود اختصاص دادهاند.
آب و هواشناسی
بهروز ساری صراف؛ شعیب آب خرابات
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 179-193
چکیده
در این تحقیق با بررسی 2448 روز طی ماههای می، ژوئن، ژولای، آگوست و سپتامبر 2015-2011 بصورت 4 دیدهبانی در روز، در 241 روز تشکیل رودباد تراز پایین بر روی خلیجفارس شناسایی گردید. مطالعه این روزها حاکی از آنست که رودباد تراز پایین خلیج فارس در ماه می و بویژه از نیمه دوم این ماه، با گسترش کمفشار گنگ در جنوب آسیا و تشکیل زبانهای از آن بر روی ...
بیشتر
در این تحقیق با بررسی 2448 روز طی ماههای می، ژوئن، ژولای، آگوست و سپتامبر 2015-2011 بصورت 4 دیدهبانی در روز، در 241 روز تشکیل رودباد تراز پایین بر روی خلیجفارس شناسایی گردید. مطالعه این روزها حاکی از آنست که رودباد تراز پایین خلیج فارس در ماه می و بویژه از نیمه دوم این ماه، با گسترش کمفشار گنگ در جنوب آسیا و تشکیل زبانهای از آن بر روی فلات ایران و تقابل آن با پرفشار آزور، بر روی خلیج فارس و مناطق اطراف آن شکل میگیرد. با تقویت و گسترش بیشتر کمفشار گنگ و بدنبال آن کمفشار شکل گرفته بر روی فلات ایران در ماههای ژوئن، ژولای و نیمه اول آگوست، رودباد تراز پایین خلیج فارس نیز به اوج شدت و گستردگی خود میرسد. از نیمه دوم آگوست و بویژه در ماه سپتامبر از قدرت و فراوانی این کمفشار بر روی فلات ایران کاسته میشود و فراوانی و شدت رودباد تراز پایین خلیج فارس نیز کاهش مییابد، بطوریکه در نیمه دوم سپتامبر به ندرت میتوان شاهد شکلگیری آن بود. بیشترین سرعت شبانه روزی این رودباد نیز در ساعت Z 18 (60%) و سپس در ساعت Z 00 (33%) رخ میدهد. همزمان با شکلگیری این رودباد، مراکزی از همگرایی رطوبت بر روی فلات ایران تشکیل میشود که رودباد تراز پایین خلیج فارس در شکلگیری آنها نقشی ندارد. بلکه نفوذ کمفشار گنگ به فلات ایران است که شرایط همگرایی و تشکیل هستههایی از همگرایی رطوبت بر روی فلات ایران را ایجاد میکند.
آب و هواشناسی
سعید جهانبخش؛ یعقوب دین پژوه؛ محمدحسین عالی نژاد
دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 91-107
چکیده
با توجه به اهمیت بارش برف در تأمین آب مناطق مختلف بویژه در نواحی کوهستانی، برآورد دقیق آب معادل برف و همچنین تغییرات سطح پوشش آن میتواند در بخشهای کشاورزی، انرژی، مدیریت مخزن و هشدار سیل مؤثر باشد. در این مطالعه، رواناب ناشی از ذوب برف در حوضه شهرچای تحت شرایط تغییراقلیم، بررسی شد. برای این منظور ...
بیشتر
با توجه به اهمیت بارش برف در تأمین آب مناطق مختلف بویژه در نواحی کوهستانی، برآورد دقیق آب معادل برف و همچنین تغییرات سطح پوشش آن میتواند در بخشهای کشاورزی، انرژی، مدیریت مخزن و هشدار سیل مؤثر باشد. در این مطالعه، رواناب ناشی از ذوب برف در حوضه شهرچای تحت شرایط تغییراقلیم، بررسی شد. برای این منظور نخست، سطح پوشش برف برای سال آبی 92-91 با استفاده از تصاویر روزانه ماهواره ترا- مودیس در محیط نرمافزار ENVI استخراج گردید. سپس در نرمافزار GIS مشخصات فیزیوگرافی حوضه بدست آمد. در مرحله بعد با وارد کردن دادههای پوشش برف، متغیرهای هواشناختی و پارامترهای لازم به مدلSRM ، رواناب ناشی از ذوب برف شبیهسازی شد. سپس خروجی 6 مدل گردش عمومی جو تحت سه سناریوی A2, A1B و B1 با مدل آماری LARS-WG ریزمقیاس شدند، سپس از طریق مقایسه خروجی مدلها در دوره آتی با دوره پایه بصورت ماهانه توسط شاخصهای آماری بهترین مدل و سناریو برای تولید دادههای دمای هوا و بارش در دوره آماری 2030-2011 انتخاب شد. در نتیجه برای تولید بارش از مدل HADCM3 تحت سناریوی A1B و برای تولید دما نیز از مدل MPEH5 و تحت سناریوی A2 استفاده شد. برای برآورد میزان تغییر رواناب ناشی از ذوب برف در شرایط تغییراقلیم میزان تغییرات دادههای دما و بارش ماهانه تحت مدل و سناریوهای منتخب در دوره آتی با دوره پایه در طول دوره شبیهسازی به مدل SRM وارد شد. نتایج نشان داد که رواناب ناشی از ذوب برف در اواخر فصل بهار کاهش مییابد. همچنین دبی اوج در مقایسه با دوره پایه زودتر ظاهر شده و مقدار آن نسبت به دوره پایه بیشتر پیش بینی شد.
آب و هواشناسی
عبدالرضا کاشکی؛ سید محمد حسینی؛ فرحناز خرم ابادی
دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 263-286
چکیده
گرمایش جهانی، یکی از مشکلات کنونی و آتی بشر است که میتواند بر فعالیتهای کشاورزی، حملونقل، منابع آب، تولید انرژی، معماری، نیازهای گرمایشی و سرمایشی، فنولوژی گیاه و ... اثرگذار باشد. در این پژوهش، برای واکاوی زمانی- مکانی نیاز درجهروز سرمایشی از دادههای روزانه دمای کمینه و دمای بیشینه 16 ایستگاه همدید ...
بیشتر
گرمایش جهانی، یکی از مشکلات کنونی و آتی بشر است که میتواند بر فعالیتهای کشاورزی، حملونقل، منابع آب، تولید انرژی، معماری، نیازهای گرمایشی و سرمایشی، فنولوژی گیاه و ... اثرگذار باشد. در این پژوهش، برای واکاوی زمانی- مکانی نیاز درجهروز سرمایشی از دادههای روزانه دمای کمینه و دمای بیشینه 16 ایستگاه همدید شمالشرق کشور در بازهی زمانی20 ساله(1996- 2015) استفاده شده است. نخست ماتریس دادهها در نرمافزار متلب با آرایه S به ابعاد(16*7035) تشکیل گردید که در آن سطرها، بیانگر زمان (روز) و ستونها، بیانگر مکان(ایستگاهها) هستند و در نهایت، درجهروز سرمایشی در هر ماه محاسبه و نقشههای پهنهبندی مکانی در ArcGIS ترسیم شد. نتایج نشان داد که همبستگی معنیدار و معکوس میان ارتفاع و عرض جغرافیایی با نیازهای درجهروز سرمایشی در همه ماههای گرم سال برقرار است بهگونهای که با افزایش این دو عامل اقلیمی، نیاز به سرمایش در ایستگاههای شمالی منطقهی خراسان کاسته شده و با کاهش این دو در نواحی جنوبی خراسان بر میزان نیاز سرمایشی و مصرف انرژی جهت خنکشدن و آسایش فیزیولوژیکی انسان افزوده میشود. همچنین برحسب نیاز درجهروز سرمایشی، ناحیه خراسان را میتوان به شش گروه اقلیمی تقسیم کرد. بیشترین نیاز سرمایشی با بیش از 500 درجهروز در مناطق جنوبی و کمارتفاع منطقه به ویژه در ماههای ژوئن و ژوئیه(خرداد و تیر) و گروه اقلیمی بسیارگرم واقع شده است. بالاترین پهنه نیاز درجهروز سرمایشی در ماه آوریل و مه با 5/27 درصد مربوط به گروه اقلیمی نیمه گرم؛ در ژوئن با 5/24 درصد؛ ژوئیه با 7/23 درصد؛ اوت با 4/22 درصد و در سپتامبر با 5/22 درصد به گروه اقلیمیگرم و به میانهی خراسان تعلق دارد. همچنین بررسی روند نیازهای سرمایشی حاکی از این است که در دورهی گرم سال این روند در ایستگاههای مورد بررسی دارای نوسانهای متعدد است. فقط در ایستگاه قائن برخلاف سایر ایستگاهها در همه ماهها، آهنگ کاهشی در نیازهای سرمایشی مشاهده میشود.
آب و هواشناسی
فریده حبیبی؛ محبوبه فیروزآبادی؛ فاطمه زارعی
دوره 22، شماره 66 ، بهمن 1397، ، صفحه 141-162
چکیده
در این تحقیق سامانه بارشی قوی رخداده در روزهای 14 و 15ام مارس 2014 در مناطق جنوبی ایران بررسی شدهاست. بدینمنظور گزارشهای سینوپ و متار ایستگاههای نیمه جنوبی ایران، الگوهای جوی شامل فشار در سطح متوسط دریا، رطوبت، دما و فرارفت آن در ترازهای 500، 850 و1000، گرایش ارتفاع 24 ساعته در تراز 500، باد در ترازهای 200 و 1000 و همچنین جریانات ...
بیشتر
در این تحقیق سامانه بارشی قوی رخداده در روزهای 14 و 15ام مارس 2014 در مناطق جنوبی ایران بررسی شدهاست. بدینمنظور گزارشهای سینوپ و متار ایستگاههای نیمه جنوبی ایران، الگوهای جوی شامل فشار در سطح متوسط دریا، رطوبت، دما و فرارفت آن در ترازهای 500، 850 و1000، گرایش ارتفاع 24 ساعته در تراز 500، باد در ترازهای 200 و 1000 و همچنین جریانات جتی در تراز 200 هکتوپاسکال بررسی شدهاست. این سامانه بارشی با سامانه بارشی مارس 1996 که دومین بیشینه بارش را در طی 58 سال گذشته در این منطقه داشتهاست، مقایسه شده است. بررسیها نشان داد که مهمترین علت بارشها، مربوط به ناپایداری پتانسیلی ناشی از سامانه کمفشار دینامیکی که به صورت یک ناوه کمفشار از ترکمنستان به سمت تنگه هرمز کشیده شده بود، میباشد. همچنین، نصفالنهاریشدن تدریجی جهت جریان جت جنبحارهای قوی در شمالغرب آفریقا و کشیدهشدن شاخهای از آن بر فراز خلیج فارس نیز به تشدید ناپایداری در این مناطق در روزهای ذکر شده کمک کرده است. بیشینه بارش 24 ساعته بهترتیب از بندرعباس، رودان و کهنوج با 110 ، 5/78 و 69 میلیمتر گزارش شدهاست. موقعیت هر سه ایستگاه در ناحیه شرقی سامانه بارشی قرار دارد، جایی که فرارفت قوی رطوبت از سمت تنگههرمز به آن سو بوده است. قرار گرفتن سمت چپ خروجی جت بر فراز استان هرمزگان نیز سبب جریان صعودی هوا در منطقه شده است. مجموع همه این عوامل سبب وقوع بارش بیشینه در این استان شده است.
آب و هواشناسی
فیروز مجرد؛ بهمن فرهادی؛ ژیلا الفتی
دوره 22، شماره 66 ، بهمن 1397، ، صفحه 251-271
چکیده
گندم یکی از مهمترین محصولات استراتژیک کشاورزی است که در تأمین غذای ساکنین کشورمان اهمیت زیادی دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی کارایی مدل شبیهسازی گیاهی آکواکراپ در تعیین میزان عملکرد و تاریخ شروع کاشت گندم دیم و آبی در استان کرمانشاه است. به این منظور عملکرد گندم تحت شرایط کاشت دیم و آبی با استفاده از دادههای ...
بیشتر
گندم یکی از مهمترین محصولات استراتژیک کشاورزی است که در تأمین غذای ساکنین کشورمان اهمیت زیادی دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی کارایی مدل شبیهسازی گیاهی آکواکراپ در تعیین میزان عملکرد و تاریخ شروع کاشت گندم دیم و آبی در استان کرمانشاه است. به این منظور عملکرد گندم تحت شرایط کاشت دیم و آبی با استفاده از دادههای اقلیمی روزانه (شامل بارش، دماهای حداقل و حداکثر، تبخیروتعرق پتانسیل، سرعت باد و ساعات آفتابی) و همچنین سایر اطلاعات محیطی در پنج ایستگاه سینوپتیک استان در یک دورۀ 22 ساله (2013-1992) توسط مدل آکواکراپ شبیهسازی شد. از بین تاریخهای ورودی به مدل، تاریخی که بیشترین عملکرد محصول را داشت، بهعنوان بهترین تاریخ کاشت برای مناطق مورد نظر انتخاب گردید. نتایج تحقیق نشان داد، از نظر عملکرد، دشت روانسر برای کاشت گندم دیم و دشت سرپلذهاب برای کاشت گندم آبی مستعدتر است. عملکرد گندم نسبت به تغییر تاریخ کاشت حساسیت زیادی نشان داد. تاریخهای کاشت گندم دیم در ایستگاههای منطقه بین 18 مهر تا 29 آبان، و گندم آبی بین 18 مهر تا 19 آبان پیشنهاد گردید که با تاریخهای واقعی کاشت در منطقه مطابقت خوبی دارد. بهطورکلی، مدل آکواکراپ عملکرد و طول دورۀ کاشت گندم دیم و آبی را در شرایط آبوهوایی استان کرمانشاه بهخوبی شبیهسازی کرد و از اینرو میتواند بهعنوان یک ابزار مهم برای بررسی پتانسیل عملکرد گندم در این استان و استانهای با اقلیم مشابه مورد استفاده قرار گیرد.
آب و هواشناسی
محسن آرمش؛ محمود خسروی؛ محمد سلیقه
دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 45-62
چکیده
این مطالعه به منظور بررسی تغییرپذیری بارشهای تابستانه ایستگاههای منتخب جنوبشرق ایران انجام شد و ارتباط این بارشها با شاخص IOD بررسی گردید. بدین منظور از آمار هفتگی بارش ماههای ژوئن تا سپتامبر ایستگاههای زاهدان، کرمان، بندرعباس، ایرانشهر و بم و همچنین دادههای هفتگی شاخص IOD استفاده شد. روش انجام مطالعه آزمون همبستگی ...
بیشتر
این مطالعه به منظور بررسی تغییرپذیری بارشهای تابستانه ایستگاههای منتخب جنوبشرق ایران انجام شد و ارتباط این بارشها با شاخص IOD بررسی گردید. بدین منظور از آمار هفتگی بارش ماههای ژوئن تا سپتامبر ایستگاههای زاهدان، کرمان، بندرعباس، ایرانشهر و بم و همچنین دادههای هفتگی شاخص IOD استفاده شد. روش انجام مطالعه آزمون همبستگی و تبدیل موجک گسسته میباشد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که شاخص دوقطبی با بارش تابستانه ایرانشهر، بندرعباس و زاهدان ارتباط مثبت و معناداری در سطح 99 و 95 درصد دارد ولی با بارش تابستانه کرمان و بم حتی ارتباط نزدیک به سطح معناداری را نشان نداد. همچنین افزایش تعداد سطح تجزیه دادههای بارش در تبدیل موجک به بیش از 4 سطح سبب کاهش همبستگی بین تقریب بارش ایستگاهها و شاخص IOD شد. تجزیه دادهها با تبدیل موجک گسسته نشان داد که مهمترین چرخه در شاخص IOD با تکرار 11 ساله رخ داده است. زاهدان و ایرانشهر چرخههای تناوبی نسبتاً مشابهی را نشان دادند. در بندرعباس و بم چرخه 11 ساله و در کرمان چرخه غالب 7 ساله آشکار شد. از نظر نواحی تحت تأثیر شاخص IOD به نظر میرسد که نواحی ساحلی جنوبشرق و نواحی که تحت تأثیر کمفشارهای پاکستان و خلیجفارس هستند بیشتر تحت تأثیر شاخص IOD باشند.
آب و هواشناسی
خدیجه جوان؛ علی اکبر رسولی؛ مهدی عرفانیان؛ بهروز ساری صراف
دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 83-100
چکیده
بارندگی یکی از مهمترین عناصر تعیینکننده اقلیمی میباشد و اندازهگیری و برآورد دقیق مقدار آن اهمیت زیادی دارد. هدف این تحقیق، ارزیابی کارایی الگوریتم 3B42 ماهواره TRMM و ارائه مدل نمایی و مدل مفهومی ابر برای برآورد مقدار بارندگی شش ساعته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و اعتبارسنجی این دادهها با استفاده از دادههای ایستگاههای ...
بیشتر
بارندگی یکی از مهمترین عناصر تعیینکننده اقلیمی میباشد و اندازهگیری و برآورد دقیق مقدار آن اهمیت زیادی دارد. هدف این تحقیق، ارزیابی کارایی الگوریتم 3B42 ماهواره TRMM و ارائه مدل نمایی و مدل مفهومی ابر برای برآورد مقدار بارندگی شش ساعته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و اعتبارسنجی این دادهها با استفاده از دادههای ایستگاههای زمینی و همچنین مقایسه این روشها در حوضه جهت انتخاب مناسبترین مدل میباشد. در این تحقیق از دادههای ساعتی بارش، دما، فشار هوا و دمای نقطه شبنم 16 ایستگاه سینوپتیک واقع در حوضه دریاچه ارومیه با طول دوره آماری 2007 تا 2011، دادههای نرخ بارندگی سه ساعته 3B42-V6 ماهواره TRMM با تفکیک مکانی 25/0 درجه و تصاویر باند مادون قرمز حرارتی ماهواره متئوست 7 در فواصل زمانی شش ساعته استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر مطابقت قابل قبول دادههای بارش برآورد شده با مقادیر ثبت شده ایستگاههای زمینی میباشد. نتایج مقایسه این روشها جهت انتخاب مدل بهینه، نشان میدهد که مدل نمایی، بالاترین میزان ضریب تعیین (برابر 61/0) را دارد و علاوه بر همبستگی بالا، به دلیل داشتن مقادیر کم شاخصهای RMSE و MAE، دارای کارایی قابل قبولی در برآورد بارندگی این حوضه میباشد. بنابراین این مدل را میتوان به عنوان مناسبترین مدل برآورد بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه معرفی نمود.
آب و هواشناسی
دکتر علی محمدخورشیددوست؛ فریبا اسفندیاری؛ سید اسعد حسینی؛ پروانه دولتخواه
دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 141-162
چکیده
یکی از روشهای نوین در زمینه پیشبینی فرآیندهای هیدرولوژیکی و ژئومورفولوژیکی شبکههای عصبی مصنوعی از مؤلفههای هوش مصنوعی است که در جهت پیادهسازی ویژگیهای شگفت انگیز مغز انسان در یک سیستم مصنوعی میکوشند و ابزاری قدرتمند در زمینهی مدلسازی و پیشبینی پارامترهای ژئومورفولوژیاند که ...
بیشتر
یکی از روشهای نوین در زمینه پیشبینی فرآیندهای هیدرولوژیکی و ژئومورفولوژیکی شبکههای عصبی مصنوعی از مؤلفههای هوش مصنوعی است که در جهت پیادهسازی ویژگیهای شگفت انگیز مغز انسان در یک سیستم مصنوعی میکوشند و ابزاری قدرتمند در زمینهی مدلسازی و پیشبینی پارامترهای ژئومورفولوژیاند که در این پژوهش جهت برآورد میزان رسوب حوضه رود ارس استفاده شده است. بدین منظور از آمار دبی، رسوب و بارش ماهانه ایستگاه هیدرومتری بران واقع در حوضه آبریز دره رود از زیر حوضههای مهم حوضه رود ارس در دشت مغان در طول دوره آماری 34 ساله (سال آبی 54-53 تا 87-86) استفاده گردید. بدین صورت که میزان دبی و بارش به عنوان ورودیهای شبکه عصبی مصنوعی و میزان رسوب به عنوان خروجی شبکه در نظر گرفته شدند. به منظور پیادهسازی مدل از امکانات و توابع موجود در محیط برنامه نویسی نرم افزارهای MATLAB/2010 و SPSS/21 بهره گرفته شد. سپس به ارزیابی عملکرد مدل، از طریق معیارهای آماری از جمله ضریب تعیین، مجذور میانگین مربعات خطا، میانگین مربعات خطا، میانگین مطلق خطا، ضریب همبستگی و همچنین میانگین درصد نسبی خطا پرداخته شد. نتایج به دست آمده ضمن تأیید توانایی مدل شبکه عصبی مصنوعی نشان داد که انطباق خوبی بین مقادیر پیشبینی شده و مشاهداتی وجود دارد بهطوری که میانگین خطای این مدل با دادههای مشاهداتی برابر 9/0 درصد و ضریب همبستگی 99/0 است که در سطح 01/0 نیز معنیدار گشته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مدل شبکه عصبی مصنوعی از دقت بالایی در برآورد میزان رسوب در حوضه مورد بررسی برخوردار است. نتایج حاصل میتواند در مدیریت و برنامهریزی حوضههای آبخیز و مدیریت منابع آبی و طبیعی بویژه در بخشهای کشاورزی، صنعت، شرب و همچنین پیشبینی وضعیت رسوبگذاری در مخزن سدها مفید باشد.
آب و هواشناسی
بتول زینالی؛ صیاد اصغری
دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 205-222
چکیده
این تحقیق در پی آن است که با بررسی توفان گرد و غباری 10 اوت 2008 شرق ایران با استفاده از تصاویر ماهوارهای مودیس ضمن معرفی شاخصی مناسب جهت آشکارسازی توفانهای گرد وغباری ایران، منابع و مسیرهای متأثر از این پدیده را در شرق ایران شناسایی کند. بدین منظور از دادههای ساعتی گرد و غبار، تصاویر ماهوارهای مودیس و همچنین از شاخصهای ...
بیشتر
این تحقیق در پی آن است که با بررسی توفان گرد و غباری 10 اوت 2008 شرق ایران با استفاده از تصاویر ماهوارهای مودیس ضمن معرفی شاخصی مناسب جهت آشکارسازی توفانهای گرد وغباری ایران، منابع و مسیرهای متأثر از این پدیده را در شرق ایران شناسایی کند. بدین منظور از دادههای ساعتی گرد و غبار، تصاویر ماهوارهای مودیس و همچنین از شاخصهای NDDI، BTDI، BTD، LRDI و تکنیک ترکیب رنگی کاذب برای شناسایی توفان گرد و غباری استفاده شده است. در نهایت با استفاده از مطلوبترین شاخص توفانهای مذکور پایش گردید. نتایج نشان داد که شاخص رقومی LRDI و تکنیک بصری ترکیب رنگی کاذب از قدرت تفکیک بهتری نسبت به شاخصهای دیگر برای آشکار سازی گرد و غبار برخوردار هستند. نتایج حاصل از پایش توفان گرد و غباری شرق ایران نشان داد که منبع تغذیه توفانهای شرق شامل: بستر خشک دریاچه هامون، بیابانهای ریگستان، مارگو و خاش در بین مرز ایران، افغانستان و پاکستان و بیابان های مرکزی ایران می باشد. نتایج این تحقیق می تواند در شناسایی منابع ایجاد گرد و غبار و مسیرهایی که از این پدیده متأثر می شوند توسط سازمان ها و موسسات ذیربط برای برنامه ریزی های ملی و بین المللی مورد استفاده قرار گیرد.
آب و هواشناسی
مصطفی کریمی احمدآباد؛ عادل نبی زاده
دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 265-285
چکیده
امروزه پیشبینی بلندمدت متغیرهای اقلیمی برای اطلاع از میزان تغییرات و درنتیجه درنظر گرفتن تمهیدات لازم برای تعدیل اثرات سوء ناشی از تغییر اقلیم مورد توجه اقلیم شناسان و پژوهشگران قرار گرفته است، در این تحقیق اثرات احتمالی تغییر اقلیم بر پارامترهای بارش روزانه، حداقل و حداکثر دما و ساعات آفتابی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه (ایستگاههای ...
بیشتر
امروزه پیشبینی بلندمدت متغیرهای اقلیمی برای اطلاع از میزان تغییرات و درنتیجه درنظر گرفتن تمهیدات لازم برای تعدیل اثرات سوء ناشی از تغییر اقلیم مورد توجه اقلیم شناسان و پژوهشگران قرار گرفته است، در این تحقیق اثرات احتمالی تغییر اقلیم بر پارامترهای بارش روزانه، حداقل و حداکثر دما و ساعات آفتابی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه (ایستگاههای سینوپتیک ارومیه، تبریز و سقز) که دارای آمار بلند مدت بودند در دوره 2009- 1980 مورد بررسی قرار گرفت. پیشبینیها تحت سناریوی منطقهای A2 با استفاده از مدل گردش عمومی جو HadCM3 برای دوره زمانی 2040-2011 انجام شد، برای ریز مقیاس نمایی از مدلLars-WG استفاده گردید. نتایج حاکی از کاهش بارش میباشد. بیشترین کاهش مربوط به ماه آوریل به میزان 5/7 درصد و بیشترین افزایش آن مربوط به ماه فوریه به میزان 28/5 درصد خواهد بود. درمجموع کاهش 03/4 درصدی بارش سالانه درکل حوضه آبریز دریاچه ارومیه پیش بینی میشود. میانگین دمای حداقل، افزایش 64/0 تا 35/1 درجه سانتیگرادی درکل حوضه خواهد داشت و بیشترین افزایش دمای حداکثر درماه نوامبر به میزان 27/1 و کمترین افزایش آن در ماه ژانویه به میزان 33/0 درجه خواهد بود. میانگین ساعات آفتابی حوضه دردوره محاسباتی تغییرات اندک و نامحسوسی خواهد داشت.