محمدرضا پورمحمدی؛ هادی حکیمی؛ الناز هادی؛ الهام هادی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 تیر 1399
چکیده
بررسی میزان آسیبها و صدمات ناشی از زلزله در شهرها در بسیاری از موارد نشان داده است درصد بالایی از صدمات به طور مستقیم و یا غیرمستقیم به وضعیت نامطلوب برنامه‌ریزی و کاهش خطرات شهری مربوط می‌شده است. در واقع میتوان گفت علل عمده آسیبها و تلفات ناشی از زلزله را علاوه بر بی‌توجهی و سهل‌انگاری در رعایت استانداردهای ایمنی سازهها، ...
بیشتر
بررسی میزان آسیبها و صدمات ناشی از زلزله در شهرها در بسیاری از موارد نشان داده است درصد بالایی از صدمات به طور مستقیم و یا غیرمستقیم به وضعیت نامطلوب برنامه‌ریزی و کاهش خطرات شهری مربوط می‌شده است. در واقع میتوان گفت علل عمده آسیبها و تلفات ناشی از زلزله را علاوه بر بی‌توجهی و سهل‌انگاری در رعایت استانداردهای ایمنی سازهها، در فقدان اصول و طرح‌های شهرسازی مناسب نیز می‌بایست جستجو کرد. قابل ذکر است که یکی از مباحث شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری که میتواند در کاهش اثرات زلزله و افزایش تاب‌آوری شهری مؤثر بیفتد سازگار بودن کاربریهای شهری نسبت به همدیگر میباشد. در این پژوهش با توجه به نحوه همجواری کاربریهای شهری نسبت به یکدیگر و با استفاده از فرایند تحلیل سلسلهمراتبی ( AHP) به ارزیابی سازگاری کاربریهای شهری منطقه 4 شهر تبریز پرداخته شده است. در این پژوهش ابتدا کل کاربریهای شهری محدوده موردمطالعه در 10 کاربری، طبقهبندی شده است و سازگاری هر کاربری نسبت به سایر کاربریها مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با استفاده از مدل AHP به تلفیق لایههای کاربری در محیط GISمبادرت شد و در نهایت نقشه سازگاری کاربریهای شهری منطقه 4 به دست آمد. نتایج تحقیق نشان میدهد 5.9 درصد از کاربریهای شهری منطقه 4 نسبت به همدیگر، در برابر زلزله با هم کاملاً ناسازگار و 43.9 درصد از کاربریهای شهری نسبت به هم کاملاً سازگار میباشند.
سایر زمینه هایی مطالعاتی جغرافیایی و بین رشته ای
علیرضا دربان آستانه؛ مصطفی هرائینی
دوره 23، شماره 68 ، تابستان 1398، ، صفحه 91-111
چکیده
امروزه، تاب‌آوری راهی برای تقویت جوامع محلی با استفاده از ظرفیت‌های آنها نسبت به سوانح طبیعی مطرح میشود. در این راستا، هدف این پژوهش تحلیل و ارزیابی ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی - اقتصادی اجتماعات محلی بخش آفتاب است. روش تحقیق در این بررسی توصیفی- تحلیلی بوده که آمار و اطلاعات آن با استفاده از پرسشنامه به‌دست‌آمده ...
بیشتر
امروزه، تاب‌آوری راهی برای تقویت جوامع محلی با استفاده از ظرفیت‌های آنها نسبت به سوانح طبیعی مطرح میشود. در این راستا، هدف این پژوهش تحلیل و ارزیابی ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری اجتماعی - اقتصادی اجتماعات محلی بخش آفتاب است. روش تحقیق در این بررسی توصیفی- تحلیلی بوده که آمار و اطلاعات آن با استفاده از پرسشنامه به‌دست‌آمده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 7811 خانوار ساکن در دو دهستان خلازیر و آفتاب است که با استفاده از فرمول کوکران، نمونه‌ای به حجم 216 نفر از بین آنها با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب گردید. در این پژوهش به‌منظور وزن دهی شاخص‌ها از تکنیک دلفی و به‌منظور تحلیل دادهها در راستای سطح‌بندی سکونتگاه‌های روستایی از تکنیک پرامیتی استفاده گردیده است. بر اساس یافته‌های تحقیق تنها شاخص شرایط شغلی و درآمدی با میانگین 3.41 بالاتر از حد متوسط سطح تاب‌آوری قرار دارد. و ویژگی‌های جمعیتی، آگاهی و دانش نسبت به بلایای طبیعی در شرایط متوسطی از سطح تاب‌آوری هستند و شاخصهای پیوند و همکاری‌های اجتماعی و ظرفیت جبران خسارات مالی در پایینتر از سطح متوسط تاب‌آوری قرارگرفته‌اند. نتایج پرامیتی نشان داد روستاهای نعمت‌آباد، صالح‌آباد و مرتضی گرد در رتبه‌های اول تا سوم هستند. همچنین نتایج تحلیل کریجینگ نشان داد وضعیت تاب‌آوری اجتماعی اقتصادی در منطقه موردمطالعه در نواحی مرکز و شمال بخش در وضعیت نامناسب و در مناطق جنوبی و شمال غربی در وضعیت بهتری قرار دارند.
برنامه ریزی شهری
کیومرث حبیبی؛ محمد عزتی؛ کمال ترابی؛ بختیار عزت پناه
چکیده
باتوجه به تراکم بالای جمعیتی و ساختمانی، سازههای کم‌دوام، عرض کم معابر و درجه محصوریت بالا در شهرها، انجام مطالعات و برنامه‌ریزی‌های دقیق در راستای به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از این رویداد طبیعی ضروری است. برای این منظور یکی از مهمترین اقدامات میتواند شناسایی عوامل مؤثر در کاهش آسیبپذیری شهرها در برابر زلزله باشد. شناخت ...
بیشتر
باتوجه به تراکم بالای جمعیتی و ساختمانی، سازههای کم‌دوام، عرض کم معابر و درجه محصوریت بالا در شهرها، انجام مطالعات و برنامه‌ریزی‌های دقیق در راستای به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از این رویداد طبیعی ضروری است. برای این منظور یکی از مهمترین اقدامات میتواند شناسایی عوامل مؤثر در کاهش آسیبپذیری شهرها در برابر زلزله باشد. شناخت و بررسی آسیبپذیری شهرها بهویژه محدوده‌هایی که بهصورت اسکان غیررسمی و بافت فرسوده میباشد، اهمیت زیادی دارد. میتوان با مشخص کردن پهنههای آسیبپذیر در برابر زلزله و با آگاهی از خسارتهای ناشی از آنها، شهرها را بهگونه‌ای طراحی و برنامه‌ریزی کرد که به هنگام وقوع زلزله کمترین آسیب به آنها وارد شود. دراین پژوهش شاخصهای کاربری زمین، عرض خیابان، تعداد طبقات، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، دانه‌بندی قطعات، سطح اشغال، تراکم ساختمانی، کیفیت ابنیه، نوع سازه، قدمت ابنیه، دسترسی به فضاهای باز و دوری و نزدیکی به گسلهای اصلی انتخاب و با استفاده از مدل MIHWP و بهکارگیری قابلیتهای نرمافزار Arc GIS در محاسبه، تجمیع و روی هم‌گذاری دادهها و لایه نقشههای شاخصهای منتخب، آسیبپذیری منطقه 10 شهر تبریز در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که قطعاتی که دارای خیابانهای کم عرض، تعداد طبقات و درجه محصوریت بالا، مساحت کمتر، سطح اشغال، تراکمهای ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، نوع سازه کم‌دوام، قدمت ابنیه قدیمی، فاصله زیاد تا فضای‌های باز و فاصله نزدیکی به گسلهای اصلی بودهاند، دارای امتیاز آسیبپذیری بالایی بوده و در نتیجه آسیبپذیر نشان داده شدهاند. همچنین در محدوده منطقه، با حرکت از سمت شمال غرب به طرف مرکز و شمال شرق به میزان آسیبپذیری شهر افزوده میشود.
سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور
هادی نیری؛ کمال خالق پناه؛ محمدرضا کرمی؛ خه بات احمدی
چکیده
فاجعه زلزله برای توسعه جامعه یک تهدید بزرگ محسوب میشود و متغیرهای محیطی بر میزان آسیبپذیری ناشی از آن تأثیر میگذارند. هدف این مقاله پهنهبندی میزان آسیبپذیری ناشی از زلزله در شهر سنندج بر اساس متغیرهای تأثیرگذار است. در این راستا، نقشه نهایی پهنهبندی آسیبپذیری طبیعی منطقه و معیارهای کالبدی (کیفیت سازهها، تراکم، ...
بیشتر
فاجعه زلزله برای توسعه جامعه یک تهدید بزرگ محسوب میشود و متغیرهای محیطی بر میزان آسیبپذیری ناشی از آن تأثیر میگذارند. هدف این مقاله پهنهبندی میزان آسیبپذیری ناشی از زلزله در شهر سنندج بر اساس متغیرهای تأثیرگذار است. در این راستا، نقشه نهایی پهنهبندی آسیبپذیری طبیعی منطقه و معیارهای کالبدی (کیفیت سازهها، تراکم، کاربری، کیفیت بر اساس مصالح مصرفی، فاصله از معابر اصلی و فرعی، فاصله از مراکز درمانی، آتشنشانی و فرودگاه) و معیارهای اجتماعی تأثیرگذار مورداستفاده قرار گرفتند. معیارهای اجتماعی موردبررسی واقع‌شده است. متغیرها که مجموعاً 15 معیار هست در سیستم اطلاعات جغرافیایی به لایههای اطلاعاتی تبدیل شدند سپس با استفاده از دو مدل تحلیل سلسله مراتبی و تاپسیس همپوشانی انجام گرفت. در نهایت، میزان آسیبپذیری در پنج گروه از آسیبپذیری بسیار کم تا بسیار زیاد طبقهبندی شد. با مقایسه نتایج دو مدل، مشخص گردید که پهنههای آسیبپذیری، تقریباً مشابه همدیگر هستند با این تفاوت که بر اساس مدل تحلیل سلسله مراتبی، مناطق دارای آسیبپذیری بسیار زیاد، دارای درصد و پراکندگی کمتری نسبت به مدل تاپسیس است. همچنین، مطابق با مدل تحلیل سلسله مراتبی بیشترین پراکندگی در نواحی با آسیبپذیری بسیار کم رخ‌داده است. درحالی‌که طبق مدل تاپسیس نواحی با آسیبپذیری متوسط بیشترین وسعت را دارا است. مطابق با هر دو مدل مذکور مشخص شد نواحی دارای بیشترین آسیبپذیری در شمال شهر قرارگرفته‌اند.
محمدرضا پورمحمدی؛ محمدرضا کرمی
دوره 18، شماره 50 ، زمستان 1393، ، صفحه 55-88
چکیده
بررسی میزان آسیبپذیری یکی از مهمترین چالش‌های پیش رو شهرهای بزرگ در ایران است. حساسیت این موضوع زمانی که شهر علاوه بر فرسودگی و وجود مناطق حاشیهنشین، در معرض بلایای طبیعی همچون زلزله و سیل نیز باشد دو چندان می‌گردد. پهنهبندی خطر زلزله و مدلسازی آن با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته در ارتباط با میزان آسیبپذیری ...
بیشتر
بررسی میزان آسیبپذیری یکی از مهمترین چالش‌های پیش رو شهرهای بزرگ در ایران است. حساسیت این موضوع زمانی که شهر علاوه بر فرسودگی و وجود مناطق حاشیهنشین، در معرض بلایای طبیعی همچون زلزله و سیل نیز باشد دو چندان می‌گردد. پهنهبندی خطر زلزله و مدلسازی آن با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته در ارتباط با میزان آسیبپذیری شهرها ضرورتی انکارناپذیر است. در شهر تبریز وجود تنوع بافت‌های شهری، نزدیکی به خطوط گسل و عدم توجه و بازنگری دقیق آن، آسیبپذیری این گونه بافتها را در کنار بافت‌های حاشیه شین تشدید میکند. این مقاله به بررسی مناطق یک و پنج شهر تبریز با در نظر گرفتن ماهیت زلزله و بررسی آن در ارتباط با چهار عامل تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، کیفیت ابنیه و نوع مصالح میپردازد. همچنین رابطه بین میزان آسیبپذیری ناشی از زلزله بهکمک تکنیک GIS با ترکیب دو مدل برآورد تراکم کرنل (KDE) و مدل تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) جهت تعیین دقیقتر مناطق آسیبپذیر با تأکید بر کاربری مسکونی، بررسی و مدلسازی شده است.
کریم حسین زاده دلیر؛ محمدحسین خدابخش چاخرلو
دوره 18، شماره 50 ، زمستان 1393، ، صفحه 153-174
چکیده
همواره زلزلههای بزرگ باعث خسارات بزرگی در زندگی انسان میشوند. یکی از این خسارتها، آسیبپذیری شبکههای ارتباطی است که امکان نجات دادن آسیبدیدگان زلزله، بهویژه در 72 ساعت اولیه را با مشکل جدی مواجه میسازد. امروزه با گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ، وضعیت خطرناکی در صورت بروز زلزله بهوجود میآید. زیرا ...
بیشتر
همواره زلزلههای بزرگ باعث خسارات بزرگی در زندگی انسان میشوند. یکی از این خسارتها، آسیبپذیری شبکههای ارتباطی است که امکان نجات دادن آسیبدیدگان زلزله، بهویژه در 72 ساعت اولیه را با مشکل جدی مواجه میسازد. امروزه با گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ، وضعیت خطرناکی در صورت بروز زلزله بهوجود میآید. زیرا سلسلهمراتب شبکههای ارتباطی معمولاً رعایت نشده، عرض راهها کم بوده و مراکز درمانی دور از دسترس شهروندان قرار میگیرد. بروز زلزلهای با شدت بالا در این شهرها منجر به از بین رفتن کارایی شبکههای ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارتهای مالی عمده خواهد بود. در شهر تبریز محدوده مناطق 1 و 5 در مجموع دارای وسعتی معادل 3327 هکتار است. مساحت منطقه یک بالغ بر 2844 هکتار و وسعت منطقه پنج نیز 483 هکتار میباشد. براساس برآوردهای موجود، جمعیت این دو منطقه مجموعاً بالغ بر 458939 نفر است. در تحقیق حاضر با استفاده از 12 شاخص «کاربری زمین، عرض راهها، ارتفاع ساختمانها، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، سطح اشغال ساختمانها، کیفیت ابنیه، مصالح ابنیه، قدمت ابنیه، دسترسی به مراکز درمانی، دوری و نزدیکی به گسلهای اصلی» که از طریق مدلهای مختلف تلفیق اطلاعات و نقشهها در محیط GIS که براساس مدل تحلیل سلسلهمراتبی معکوس ترکیب شدهاند، آسیبپذیری شبکههای ارتباطی مناطق یک و پنج در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد خیابانهایی که دارای تراکمهای ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، فاصله زیاد تا مراکز امدادی، درمانی و درجه محصوریت بیشتری بودهاند، آسیبپذیرتر بوده و در نتیجه دارای امتیاز منفی بیشتری هستند. همچنین بزرگراهها و خیابانهای با عرض بیشتر و تراکم ساختمانی و جمعیتی پایینتر، دارای آسیبپذیری کمتری بودهاند. با حرکت از سمت شرق به غرب به میزان آسیبپذیری خیابانها افزوده میشود. این آسیبپذیری مسیرها در مرکز مناطق به اوج خود میرسد. به این ترتیب شبکههای ارتباطی موجود در مرکز، هنگام بروز زلزله از ایفای نقش خود عاجز خواهند بود.
علی شماعی؛ نجمه حیدرزاده؛ بابک لطفی مقدم
دوره 17، شماره 43 ، بهار 1392، ، صفحه 93-122
چکیده
ایران از جمله کشورهای زلزلهخیز جهان است. نود درصد خاک ایران بر روی کمربند زلزله واقع است. کلانشهر تهران بر اساس نقشههای پهنهبندی زلزله، جزو مناطق پرخطر محسوب میشود. منطقه یک شهرداری تهران بر روی یکی از اصلیترین گسلهای شهر تهران به نام گسل شمال تهران واقع است. از آنجایی که شناسایی عوامل آسیبرسان در کاهش مخاطرات ...
بیشتر
ایران از جمله کشورهای زلزلهخیز جهان است. نود درصد خاک ایران بر روی کمربند زلزله واقع است. کلانشهر تهران بر اساس نقشههای پهنهبندی زلزله، جزو مناطق پرخطر محسوب میشود. منطقه یک شهرداری تهران بر روی یکی از اصلیترین گسلهای شهر تهران به نام گسل شمال تهران واقع است. از آنجایی که شناسایی عوامل آسیبرسان در کاهش مخاطرات ناشی از زلزله نقش به سزایی دارد، لذا سنجش عوامل آسیبزا به منظور کنترل این عوامل و کاهش خسارات جانی و مالی میتواند در کاهش آسیبها نقش بسزایی داشته باشد.
هدف اصلی این پژوهش شناسایی مهمترین عوامل تشدیدکننده آسیبرسان ناشی از زلزله در منطقه یک شهرداری تهران و همچنین شناسایی آسیبپذیرترین نواحی در سه گروه نواحی با آسیبپذیری زیاد، متوسط و آسیبپذیری کم میباشد. دادهها و اطلاعات جمعآوری شده در این پژوهش، دادههای فضایی، آماری و توصیفی است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی با بهرهگیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است. نتایج حاصله مشخص میسازد مهمترین عوامل تشدیدکننده آسیبها در منطقه یک به ترتیب اولویت؛ فاصله از گسل، شیب زمین، همجواری با کاربریهای ناسازگار، عمر بنا، تراکم زیاد جمعیت، عدم دسترسی به فضاهای باز شهری و مساحت نامناسب قطعات زمین کاربریها میباشد. همچنین آسیبپذیرترین نواحی در این منطقه به ترتیب اولویت نواحی؛ هشت، شش، ده و چهار میباشند
رضا ولی زاده
دوره 16، شماره 38 ، زمستان 1390، ، صفحه 179-202
چکیده
هدف پژوهش حاضر شناسایی وضعیت آسیبپذیری لرزهای ساختمانهای شهر کرمان میباشد. این تحقیق از نوع پیمایشی و بر اساس شاخصهای کیفی و کمی بافت کالبدی شهر کرمان میباشد. جامعه آماری این تحقیق ساختمانهای شهر کرمان میباشند که به صورت نمونهبرداری احتمالی انتخاب شدهاند. شهر کرمان دارای یک هسته مرکزی بسیار قدیمی و عمدتاً ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر شناسایی وضعیت آسیبپذیری لرزهای ساختمانهای شهر کرمان میباشد. این تحقیق از نوع پیمایشی و بر اساس شاخصهای کیفی و کمی بافت کالبدی شهر کرمان میباشد. جامعه آماری این تحقیق ساختمانهای شهر کرمان میباشند که به صورت نمونهبرداری احتمالی انتخاب شدهاند. شهر کرمان دارای یک هسته مرکزی بسیار قدیمی و عمدتاً از ساختمانهای خشتی و گلی است که بالاترین میزان آسیبپذیری را دارند. در حواشی این هسته مرکزی کمربندی را میتوان جدا کرد که ساختمانهای آن آجری قدیمی با سقف عمدتاً قوسی میباشند. سومین واحد شـهر ساختمانهای آجری و تیرآهنی بدون شناژ میباشـند. واحد چهار شهر ساختمانهای آجری تیر آهنی شناژدار میباشند که در بخشهایی از شهر وجود داشته که آسیبپذیر آنها نسبتاً کم مـیباشد. واحد پنج و شش بخشهائی از شـهر که کاملاً تازه ساز بوده را شامل مـیشوند که از نوع اسکلت فلزی و بتنآرمه میباشند، در مـجموع مقاومت این واحد بیش از سایـر واحدهای شـهر است و در برگیرنـدة محلههائی نظیر شهرک باهنر و شهرک الغدیر است. نتایج نشان میدهد که: شهر کرمان در یکی از فعالترین واحدهای لرزه زمینساختی ایران واقع شده 83 درصد از سازههای شهر کرمان در اثر رخداد احتمالی زلزله بیش از 6 ریشتر ناشی از جنبا شدن گسل تراستی کوهبنان در 15 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمان دچار تخریب بیش از 50 درصد شده که بیش از 53 درصد جمعیت شهر در معرض آسیب زیاد قرار خواهند گرفت.
