جغرافیا و برنامه‌ریزی

آب و هواشناسی

بررسی تغییرات زمانی- مکانی ساعات آفتابی در ایران

غلامعباس فلاح قالهری؛ مهدی اسدی

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 229-246

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی تغییرات مکانی و زمانی خود همبستگی فضایی ساعات آفتابی در ایران انجام‌شده است. بدین منظور، ابتدا اقدام به تشکیل پایگاه داده‌های شبکه‌ای ساعات آفتابی در ایران شده است. سپس از داده‌های پایگاه مزبور یک دوره آماری 30 ساله، در بازه زمانی روزانه از 1/01/1982 تا 31/12/2012 میلادی را مبنای مطالعه حاضر قرار داده، و یاخته‌ای ... بیشتر این پژوهش با هدف شناسایی تغییرات مکانی و زمانی خود همبستگی فضایی ساعات آفتابی در ایران انجام‌شده است. بدین منظور، ابتدا اقدام به تشکیل پایگاه داده‌های شبکه‌ای ساعات آفتابی در ایران شده است. سپس از داده‌های پایگاه مزبور یک دوره آماری 30 ساله، در بازه زمانی روزانه از 1/01/1982 تا 31/12/2012 میلادی را مبنای مطالعه حاضر قرار داده، و یاخته‌ای به ابعاد 15×15 کیلومتر بر منطقه موردمطالعه گسترانیده شده است. به‌منظور دست‌یابی به تغییرات درون سالی ساعات آفتابی در ایران از روش‌های نوین آمار فضایی از قبیل خودهمبستگی فضایی موران جهانی، شاخص انسلین محلی موران و لکه‌های داغ با استفاده از امکانات برنامه‌نویسی محیط بهره برده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تغییرات زمانی و مکانی ساعات آفتابی ایران دارای الگوی خوشه‌ای بالا میباشد. دراین‌بین بر اساس شاخص موران محلی و لکه داغ، مناطق جنوب، جنوبشرق و مرکز به نمایندگی ایستگاه‌های همدید استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان، شیراز، اصفهان و یزد استان دارای الگوی خودهمبستگی فضایی مثبت (الگوی پرآفتاب) و بخش‌های شمال، شمالشرق و شمال غربی به نمایندگی ایستگاه‌های همدید استانهای تبریز، مازندران، مشهد و سمنان دارای خودهمبستگی فضایی منفی (الگوهای کم آفتاب) بوده است. در طی دوره موردمطالعه بخش اعظمی از کشور در بیشتر موارد تقریباً نیمی از کل مساحت کشور هیچ‌گونه الگوی معنا‌داری یا خودهمبستگی فضایی نداشته است.

آب و هواشناسی

تحلیل الگوهای همدیدی منجر به بارش‌های زودرس جنوب و جنوب غرب ایران طی دوره آماری (2015-1979)

حسن لشکری؛ علی اکبر متکان؛ مجید آزادی؛ زینب محمدی

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 247-266

چکیده

بخش اعظم کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود نسبت به گردش عمومی جو دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک است. در این تحقیق با استفاده از آمار بارش روزانه 30 ایستگاه از 8 استان جنوب و جنوب غرب ایران در طی دوره آماری 36 ساله و بر اساس معیارهای انتخابی، شروع بارش‌ها محاسبه گردید. در 10 سال بارش‌ها زودتر از شرایط نرمال اتفاق افتاده است. نقشه‌های ... بیشتر بخش اعظم کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود نسبت به گردش عمومی جو دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک است. در این تحقیق با استفاده از آمار بارش روزانه 30 ایستگاه از 8 استان جنوب و جنوب غرب ایران در طی دوره آماری 36 ساله و بر اساس معیارهای انتخابی، شروع بارش‌ها محاسبه گردید. در 10 سال بارش‌ها زودتر از شرایط نرمال اتفاق افتاده است. نقشه‌های ارتفاعی و فشاری ترازهای دریا تا700 هکتوپاسکال از اول سپتامبر تا روز شروع بارش با استفاده از داده‌های جوی سایت NCEP/NCAR با نرم‌افزار GRADS ترسیم شد. نتایج بررسی‌های چشمی چندین بار این نقشه ها نشان داد که بارش‌های زودرس در جنوب و جنوب غرب ایران در 3 الگوی کلی شکل می‌گیرد. در الگوی نوع(الف) با حرکت شمال سوی پرفشار آفریقا از روی مدیترانه مرکزی و ادغام زبانه شرقی آن با زبانه واچرخند مهاجر (مستقر برروی شمال دریاچه خزر) زمینه لازم برای فرارفت سرد را بر روی شمال آفریقا فراهم نموده و سپس با ادغام زبانه واچرخندی مهاجر با زبانه واچرخندی عربستان شرایط بسیار مناسبی برای فرارفت رطوبت به درون سامانه سودانی فراهم می‌شود. در الگوی نوع (ب)از حدود 30 روز قبل از شروع بارش‌ها واچرخند آزور حرکت شمال سو پیداکرده و از محدوده عرض 50 تا 60 درجه حرکت شرق سو داشته و به تدریج بر روی شمال دریاچه خزر استقرار پیداکرده و برای مدت 10 تا 15 روز در این مکان متوقف می‌شود. با توقف واچرخند بر روی این منطقه کم‌فشار ایسلند به سمت عرض‌های پایین رانده‌شده و زبانه آن بر روی مدیترانه و شمال آفریقا گسترش می‌یابد. در الگوی نوع ج واچرخندهای آفریقا و آزور ادغام‌شده و با حرکت شمال سوی غرب اروپا را در برگرفته و با گسترش نصف‌النهاری فرارفت سرد شدیدی را در دامنه شرقی خود بر روی مدیترانه شرقی و شمال آفریقا ایجاد می‌کنند.

آب و هواشناسی

مقایسه کارآیی مدلهای سری زمانی خطی و غیرخطی در شبیهسازی و پیش‌بینی تبخیر- تعرق مرجع

کامران زینال زاده؛ ندا خان محمدی

دوره 22، شماره 63 ، خرداد 1397، ، صفحه 139-160

https://doi.org/4-7

چکیده

برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق مرجع (ETo) نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب و بهینهسازی مصرف آب کشاورزی دارد. یکی از روشهای برآورد ETo استفاده از مدلهای سری زمانی است. در این تحقیق، دقت و کارائی مدل خطی آرما (ARMA) و غیرخطی بیلینییر (BL) در شبیهسازی و پیشبینی ETo در سه ایستگاه سینوپتیک واقع در شمال غرب کشور مورد مقایسه قرار گرفت. بدینمنظور، ... بیشتر برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق مرجع (ETo) نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب و بهینهسازی مصرف آب کشاورزی دارد. یکی از روشهای برآورد ETo استفاده از مدلهای سری زمانی است. در این تحقیق، دقت و کارائی مدل خطی آرما (ARMA) و غیرخطی بیلینییر (BL) در شبیهسازی و پیشبینی ETo در سه ایستگاه سینوپتیک واقع در شمال غرب کشور مورد مقایسه قرار گرفت. بدینمنظور، مقادیر ماهانه EToاز سال 1990 تا 2014 با استفاده از روش فائوپنمنمانتیث 56 محاسبه شد. مقادیر محاسبه شده ETo در طول سالهای 1990 تا 2009 و 2010 تا 2014 به ترتیب برای واسنجی و صحتسنجی مدلها به کار گرفته شد. نتایج شاخصهای آماری در مرحله صحتسنجی (میلیمتر بر روز 691/0RMSE< و 818/0R2>) نشان داد که هر دو مدل خطی و غیرخطی میتوانند سری زمانی ETo را با دقت قابلقبول در ایستگاههای مورد مطالعه شبیهسازی و پیشبینی نمایند. در نهایت، مقادیر ETo با استفاده از کل آمار موجود طی سالهای 2014-1990 توسط هر دو روش مورد مطالعه مدل و با انتخاب مدل برتر برای پنج سال آتی (2019-2015) پیشبینی شد. همچنین، نتایج آزمون دایبلد و ماریانو نشان داد که تفاوت معنیداری بین نتایج دو مدل خطی و غیرخطی در مدلبندی سری زمانی ETo، جز در ایستگاه اردبیل، وجود ندارد. برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق مرجع (ET0) نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب و بهینهسازی مصرف آب کشاورزی دارد. یکی از روشهای برآورد ET0 استفاده از مدلهای سری زمانی است. در این تحقیق، دقت و کارائی مدل خطی آرما (ARMA) و غیرخطی بیلینییر (BL) در شبیهسازی و پیشبینی ET0 در سه ایستگاه سینوپتیک واقع در شمال غرب کشور مورد مقایسه قرار گرفت. بدینمنظور، مقادیر ماهانه ET0از سال 1990 تا 2014 با استفاده از روش فائوپنمنمانتیث 56 محاسبه شد. مقادیر محاسبه شده ET0 در طول سالهای 1990 تا 2009 و 2010 تا 2014 به ترتیب برای واسنجی و صحتسنجی مدلها به کار گرفته شد. نتایج شاخصهای آماری در مرحله صحتسنجی (میلیمتر بر روز 691/0RMSE< و 818/0R2>) نشان داد که هر دو مدل خطی و غیرخطی میتوانند سری زمانی ET0 را با دقت قابلقبول در ایستگاههای مورد مطالعه شبیهسازی و پیشبینی نمایند. در نهایت، مقادیر ET0 با استفاده از کل آمار موجود طی سالهای 2014-1990 توسط هر دو روش مورد مطالعه مدل و با انتخاب مدل برتر برای پنج سال آتی (2019-2015) پیشبینی شد. همچنین، نتایج آزمون دایبلد و ماریانو نشان داد که تفاوت معنیداری بین نتایج دو مدل خطی و غیرخطی در مدلبندی سری زمانی ET0، جز در ایستگاه اردبیل، وجود ندارد.

آب و هواشناسی

تعیین گسترش زمانی- مکانی پرفشار سیبری بر روی ایران و اثر آن بر تغییرات دما و بارش

امان اله فتح نیا؛ حمید رحیمی؛ شعیب آب خرابات

دوره 22، شماره 63 ، خرداد 1397، ، صفحه 183-202

https://doi.org/4-9

چکیده

در این پژوهش گسترش سامانه پرفشار سیبری و اثر آن بر عناصر اقلیمی دما و بارش ایران بررسی شده است. داده‌های بارش، دمای حداقل و میانگین 131 ایستگاه سینوپتیک، فشار سطح زمین دو روز قبل از بارش و سطح 500 هکتوپاسکال روز بارش در دوره 2010-1991 مطالعه شد. نتایج نشان داد فرابار سیبری در ماه دسامبر در شرایط شدت فعالیت، کل ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ... بیشتر در این پژوهش گسترش سامانه پرفشار سیبری و اثر آن بر عناصر اقلیمی دما و بارش ایران بررسی شده است. داده‌های بارش، دمای حداقل و میانگین 131 ایستگاه سینوپتیک، فشار سطح زمین دو روز قبل از بارش و سطح 500 هکتوپاسکال روز بارش در دوره 2010-1991 مطالعه شد. نتایج نشان داد فرابار سیبری در ماه دسامبر در شرایط شدت فعالیت، کل ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیشینه فشار سیبری با حدود 1030 هکتوپاسکال در ماه ژانویه اتفاق می‌افتد. از ماه دسامبر تا ژانویه ناوه تراز 500 هکتوپاسکال در شرق مدیترانه قرار گرفته، اما از این ماه به بعد اندکی به سمت غرب عقب‌نشینی می‌کند. حداقل مطلق دما در شمال شرق ایران به مقدار 15- درجه سانتی‌گراد در ماه ژانویه رخ می‌دهد. در ماه‌های دسامبر و ژانویه کل ایران تحت تسلط شدت پرفشار سیبری قرار می‌گیرد، اما از ماه فوریه تا آوریل به حداقل ممکن می‌رسد. در حالت میانگین، از ماه مارس دمای حداقل در ایران بالای صفر درجه سانتی‌گراد می‌رود. در مجموع حداکثر فشار مرکزی سیبری در دوره مطالعه شده 1050 هکتوپاسکال و در اواخر زمستان به 1025 هکتوپاسکال است. تعداد روزهای بارش در ایران مرکزی در اوایل حضور حداکثری پرفشار سیبری به 17 روز در ماه ژانویه و در ماه فوریه با 7 روز به حداقل ممکن می‌رسد، اما از ماه مارس دوباره افزایش قابل توجهی می‌یابد.

آب و هواشناسی

تحلیل نقش گاز دی اکسید کربن در نوسانات دمای حداکثر فصلی ایران

یوسف قویدل رحیمی؛ منوچهر فرج زاده اصل؛ مسعود صالحیان

دوره 22، شماره 63 ، خرداد 1397، ، صفحه 203-223

https://doi.org/4-10

چکیده

دما به منزله‌ی یکی از مهم‌ترین شاخصهای آب‌وهوایی است که وضعیت کلی هوای یک منطقه را نشان می‌دهد و کمتر دست‌خوش تغییر واقع می‌شود و مستقل از زمان است. تغییر اقلیم و افزایش دما یکی از مسایل مهم زیست ‌محیطی است که در سالهای اخیر مطالعات زیادی در مورد آنها انجام شده است با توجه به موقعیت ایران در کمربند خشک نیمکره شمالی ... بیشتر دما به منزله‌ی یکی از مهم‌ترین شاخصهای آب‌وهوایی است که وضعیت کلی هوای یک منطقه را نشان می‌دهد و کمتر دست‌خوش تغییر واقع می‌شود و مستقل از زمان است. تغییر اقلیم و افزایش دما یکی از مسایل مهم زیست ‌محیطی است که در سالهای اخیر مطالعات زیادی در مورد آنها انجام شده است با توجه به موقعیت ایران در کمربند خشک نیمکره شمالی و خطراتی که در پی تغییر اقلیم کشور ما را تهدید میکند شناخت تاثیر گازهای گلخانهای و بویژه دی اکسید کربن اهمیت بالایی دارد. در این تحقیق دادههای دمای حداکثر فصلی 17 ایستگاه سینوپتیک کشور با داده گاز دی اکسید کربن در طول دوره آماری 1975 تا 2010 با استفاده از روش همبستگی پیرسون مورد تحلیل آماری قرار گرفت. همچنین نمودار تغییرات دما و دی اکسید کربن ایستگاههای با بیشترین ضریب همبستگی ترسیم و سپس نقشههای توزیع فضایی ضرایب همبستگی ترسیم و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که فصل زمستان با 14 ایستگاه دارای همبستگی در سطح معناداری، فصل تابستان با 10 ایستگاه و فصل بهار با 2 ایستگاه به ترتیب بیشترین تاثیر را از دی اکسید کربن پذیرفته اند. همچنین ارتباطی بین دمای حداکثر فصل پاییز و دی اکسید کربن مشاهده نشده است. نتایج تحلیل فضایی نیز حاکی از آن است که مناطق مرکزی و جنوب شرق کشور بیشترین تاثیر را از این گاز داشته اند و دمای این مناطق روند افزایشی را بویژه در زمستان و تابستان داشته اشت.

آب و هواشناسی

طبقه‏ بندی تبخیر سالانه ایستگاه‏های تبخیرسنجی ایران با استفاده از محاسبات نرم(خوشه‏ بندی فازی و شبکه ‏عصبی‏ کوهنن) بر اساس پارامترهای اقلیمی

رضا مکاریان؛ حسین صدقی؛ سمیرا نعمتی؛ حسین بابا زاده

دوره 22، شماره 63 ، خرداد 1397، ، صفحه 283-304

https://doi.org/4-14

چکیده

تبخیر را می‏توان نقطه آغازین چرخه هیدرولوژیک آب به شمار آورد، که برآیند مجموعه عوامل اقلیمی و جغرافیایی منطقه هیدرولوژیک می‏باشد و مستقیماً بر منابع آب اثر بخش است. این پدیده از یک سیستم پیچیده و غیرخطی پیروی می‏کند، که تخمین دقیق آن بسیار دشوار است. از این رو استفاده از مدل‏های ریاضی مانند سیستم استنتاج فازی و شبکه عصبی کوهنن ... بیشتر تبخیر را می‏توان نقطه آغازین چرخه هیدرولوژیک آب به شمار آورد، که برآیند مجموعه عوامل اقلیمی و جغرافیایی منطقه هیدرولوژیک می‏باشد و مستقیماً بر منابع آب اثر بخش است. این پدیده از یک سیستم پیچیده و غیرخطی پیروی می‏کند، که تخمین دقیق آن بسیار دشوار است. از این رو استفاده از مدل‏های ریاضی مانند سیستم استنتاج فازی و شبکه عصبی کوهنن با درک رفتار های غیر خطی سیستم برای حل این مشکل مناسب است. طبقه‏بندی پایگاه اطلاعات بزرگ نظیر ایستگاه‏های تبخیرسنجی موجب می‏گردد حجم زیادی از اطلاعات با اختصاص به چند دسته متجانس کوچکتر براحتی در روش‏های مختلف مدل‏سازی مورد استفاده قرار گیرد. خوشه‏بندی در این پ‍‍ژوهش با استفاده از داده‏های اقلیمی منجر به قرار گرفتن ایستگاه‏های تبخیرسنجی در 7 خوشه گردیده‏است و بین مقادیرحداکثر شاخصRS‏‏ و حداقل واریانس محاسباتی خوشه‏ها همخوانی وجود دارد، بطوریکه نسبت به ضریب تعیین RS و واریانس خوشه‏ها روش شبکه عصبی کوهنن نسبت به روش فازی نتایج بهتری را نشان می‏دهد. تبخیر را می‏توان نقطه آغازین چرخه هیدرولوژیک آب به شمار آورد، که برآیند مجموعه عوامل اقلیمی و جغرافیایی منطقه هیدرولوژیک می‏باشد و مستقیماً بر منابع آب اثر بخش است. این پدیده از یک سیستم پیچیده و غیرخطی پیروی می‏کند، که تخمین دقیق آن بسیار دشوار است. از این رو استفاده از مدل‏های ریاضی مانند سیستم استنتاج فازی و شبکه عصبی کوهنن با درک رفتار های غیر خطی سیستم برای حل این مشکل مناسب است. طبقه‏بندی پایگاه اطلاعات بزرگ نظیر ایستگاه‏های تبخیرسنجی موجب می‏گردد حجم زیادی از اطلاعات با اختصاص به چند دسته متجانس کوچکتر براحتی در روش‏های مختلف مدل‏سازی مورد استفاده قرار گیرد. خوشه‏بندی در این پ‍‍ژوهش با استفاده از داده‏های اقلیمی منجر به قرار گرفتن ایستگاه‏های تبخیرسنجی در 7 خوشه گردیده‏است و بین مقادیرحداکثر شاخصRS‏‏ و حداقل واریانس محاسباتی خوشه‏ها همخوانی وجود دارد، بطوریکه نسبت به ضریب تعیین RS و واریانس خوشه‏ها روش شبکه عصبی کوهنن نسبت به روش فازی نتایج بهتری را نشان می‏دهد.

آب و هواشناسی

چشم‌انداز تغییرات دماهای حداکثر ارومیه با استفاده از ریزگردانی آماری خروجی مدل CanESM2

محمود هوشیار؛ بهروز سبحانی؛ سید اسعد حسینی

دوره 22، شماره 63 ، خرداد 1397، ، صفحه 305-325

https://doi.org/4-15

چکیده

افزایش دما و گرمایش جهانی از بزرگترین چالشهایی است که بشر در قرن بیست و یکم با آن مواجه است. تغییرات در پارامترهای اقلیمی به ویژه دما و بارش به عنوان مهمترین پارامترهای اقلیمی میتواند فرایندهای هیدرولوژیکی، کشاورزی، محیط زیست، بهداشت، صنعت و اقتصاد را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین چشم انداز تغییرات آن، کمک ... بیشتر افزایش دما و گرمایش جهانی از بزرگترین چالشهایی است که بشر در قرن بیست و یکم با آن مواجه است. تغییرات در پارامترهای اقلیمی به ویژه دما و بارش به عنوان مهمترین پارامترهای اقلیمی میتواند فرایندهای هیدرولوژیکی، کشاورزی، محیط زیست، بهداشت، صنعت و اقتصاد را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین چشم انداز تغییرات آن، کمک فراوانی به چالش‌های مدیران و برنامهریزان محیطی خواهد نمود. لذا در این پژوهش به منظور بررسی روند تغییرات دماهای حداکثر در طول دوره آماری پایه (2005-1961) و همچنین چشم انداز تغییرات آتی دماهای حداکثر در یک دورهی 30 ساله (2051-2021) در ایستگاه سینوپتیک ارومیه با کاربست مدل ریزمقیاس گردانی SDSM پرداخته شد. بدین منظور ابتدا با استفاده آزمون ناپارامتری من- کندال و تخمینگر شیب سن، روند تغییرات این پارامتر بررسی شد. سپس میزان کار آیی مدل SDSM با استفاده از دادههای مشاهداتی و مدل شده مرکز ملی پیشبینی محیطی (NCEP) و شاخصهای MSE، RMSE، MAE و همچنین ضریب تعیین و همبستگی مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از اطمینان از دقت مدل، با استفاده از مدل گردش عمومی CanESM2 تحت سه سناریوی RCP2.6 و RCP4.5 و RCP8.5 چشم انداز آتی دماهای حداکثر و حدی در دوره (2051-2021) بررسی گردید. نتایج نشان داد که در طول دوره آماری پایه، دما دارای روند افزایشی است اما معنیداری روند مورد تأیید قرار نگرفت. نتایج حاصل ارزیابی مدل SDSM نیز نشان داد که مدل مذکور توانایی لازم جهت مدلسازی دمای حداکثر را دارد. بر اساس نتایج بدست آمده از دادههای مدل CanESM2 میزان دماهای حداکثر افزایش خواهد یافت که این میزان برابر با 7/۰ درجه سلسیوس نسبت به دورهی پایه میباشد. از نظر فصلی نیز بیشترین و کمترین تغییرات مربوط به تابستان با 6/1 درجه سلسیوس و فصل زمستان با 1/0 درجه سلسیوس میباشد.

آب و هواشناسی

بررسی روند تغییرات میانگین حداقل دمای ماهانه دوره سرد سال در شمال غرب ایران

سعید جهانبخش؛ غلام حسن محمدی؛ شهناز راشدی؛ عاطفه حسینی صدر

دوره 21، شماره 62 ، اسفند 1396، ، صفحه 79-96

https://doi.org/3-8

چکیده

در پژوهش حاضر با هدف تحلیل روند میانگین حداقل دما در شمال غرب ایران، از آزمون ناپارامتریک من-کندال استفاده شد. برای این منظور از دادههای ماهانهی حداقل دما در ماههای ژانویه، فوریه، مارس، آوریل و همچنین نوامبر و دسامبر در 35 ایستگاه سینوپتیک طی دوره آماری 24ساله (1987-2010) استفاده شد. به منظور پهنه بندی پراکندگی میانگین حداقل دما ... بیشتر در پژوهش حاضر با هدف تحلیل روند میانگین حداقل دما در شمال غرب ایران، از آزمون ناپارامتریک من-کندال استفاده شد. برای این منظور از دادههای ماهانهی حداقل دما در ماههای ژانویه، فوریه، مارس، آوریل و همچنین نوامبر و دسامبر در 35 ایستگاه سینوپتیک طی دوره آماری 24ساله (1987-2010) استفاده شد. به منظور پهنه بندی پراکندگی میانگین حداقل دما از روش درونیابی کریجینگ استفاده شد. طبق نتایج پژوهش، میانگین حداقل دما در اغلب مناطق شمال غرب رو به افزایش است به طوری که در ماههای فوریه، مارس و دسامبر به ترتیب در 22، 19 و 17 ایستگاه از 35 ایستگاه مورد مطالعه، روند افزایشی مشاهده گردید. این در حالیست که تنها در ماه آوریل آن هم در 6 ایستگاه هواشناسی روند کاهشی داشته و روند آن در ماههای نوامبر و ژانویه از ثبات نسبی برخوردار است. از لحاظ پراکندگی مکانی، میانگین حداقل دما در بخشهای کوهستانی شمال غرب و جنوب شرق کمتر و بر عکس در قسمتهای پست و هموار شمال شرق و جنوب غرب بیشتر از میانگین منطقه است. همچنین مشخص گردید میانگین منطقهای حداقل دما و روند آن در شمال غرب ایران در ماههای مختلف سال رفتار یکسانی نداشته است به طوری که میانگین آن در ماه ژانویه کاهش یافته و در ماه آوریل افزایش پیدا کرده و در ماههای نوامبر و دسامبر روند دما ثابت و بدون تغییر بوده است.

آب و هواشناسی

برآورد رواناب حوضه بار اریه با استفاده از مدل‌های WetSpa و شبکه عصبی مصنوعی

حسین رحمتی؛ صمد امامقلی زاده؛ حسین انصاری

دوره 21، شماره 62 ، اسفند 1396، ، صفحه 117-137

https://doi.org/3-2

چکیده

برآورد صحیح رواناب حوضه نقش بسیار مهمی در مدیریت آن دارد. تا به حال محققین زیادی از مدل‌های یکپارچه، توزیعی و هم‌چنین از روش‌های هوشمند مصنوعی به‌منظور برآورد رواناب حوضه استفاده نمودند. در تحقیق حاضر برای برآورد آبدهی حوضه بار اریه با مساحتی معادل با 112 کیلومتر مربع و متوسط بارش سالانه 72/306 میلی‌متر از دو مدل توزیعی WetSpa و مدل هوشمند ... بیشتر

آب و هواشناسی

رفتارشناسی باد در ایستگاه‌های کوهستانی البرز غربی تحت تاثیر واداشت‌های محیطی

قاسم عزیزی؛ نیما فریدمجتهدی؛ فائزه شعبان زاده؛ سمانه نگاه؛ حسن عابد

دوره 21، شماره 62 ، اسفند 1396، ، صفحه 203-222

https://doi.org/3-6

چکیده

در این مقاله سعی شده اثر واداشت‌های محیطی شامل توپوگرافی، تندی و جهت شیب، شکل و روند ناهمواری در شکل‌گیری رژیم باد واقع در رشته‌کوه البرز (البرز غربی) مورد توجه قرار گیرد. رژیم بادهای کوهستانی بر شرایط آب‌وهوایی مناطق کوهستانی اثر بسیار زیادی دارد. پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های ساعتی تندی و جهت باد و برازش و تحلیل شرایط توپوگرافیک ... بیشتر در این مقاله سعی شده اثر واداشت‌های محیطی شامل توپوگرافی، تندی و جهت شیب، شکل و روند ناهمواری در شکل‌گیری رژیم باد واقع در رشته‌کوه البرز (البرز غربی) مورد توجه قرار گیرد. رژیم بادهای کوهستانی بر شرایط آب‌وهوایی مناطق کوهستانی اثر بسیار زیادی دارد. پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های ساعتی تندی و جهت باد و برازش و تحلیل شرایط توپوگرافیک با مبانی نظری انجام شده‌است. به طوری‌که آشکار شد، ایستگاه همدید ماسوله، یکی‌از بهترین نمونه‌ ایستگاه‌های کوهستانی ایران جهت مطالعه در زمینه‌ آب‌وهواشناسی کوهستان محسوب می‌شود. موقعیت قرارگیری مناسب این ایستگاه در میانۀ دامنه، منطقه را تحت تاثیر سازوکار باد دامنه‌ای (باد فراشیب-فروشیب یا نسیم کوه-دره) قرار داده‌است. موقعیت ایستگاه دیلمان در دامنة جنوبی رشته‌کوه البرز در یک موقعیت فروافتاده، تاثیر مهمی بر کاهش تندی باد در این ایستگاه داشته‌است. سازوکار رخ‌داد باد در این ایستگاه از نوع باد کوهستانی امتداد دره است. باد نائب غالب دیلمان، شمال-شمال‌غربی است که با‌توجه‌به رفتار روزانه و فصلی و موقعیت قرارگیری دریای کاسپین و کوهستان نشان از تحت‌تاثیر قرارگرفتن منطقه از سامانة نسیم دریا- خشکی(کوهستان) دارد. رفتار ایستگاه کوهستانی جیرنده نمونه‌ای منحصر‌به‌فرد از تلفیق تاثیر عمیق اما غیرمحسوس شکل و روند کشیدگی کوهستان بر پدیده‌های جوی کوهستان است. قرارگیری در دامنة جنوبی البرز، شرایط مساعد جهت رخ‌داد باد دامنه‌ای در این منطقه فراهم کرده‌است با‌این‌حال، کشیدگی درة سیاه‌رود توتکابن که درة وسیع و منشعب شده از درة سفیدرود است شرایط را برای نفوذ باد برخواسته به شکل نسیم دریا-خشکی (باد منجیل) فراهم کرده‌است. همین مسئله سبب اضمحلال اثر باد‌های محلی شبانه‌روزی کوهستانی در جیرنده شده‌است.

آب و هواشناسی

تحلیل طیفی سری‌های زمانی توفان‌های تندری شمال‌غرب ایران

مسعود جلالی؛ وهاب کمریان

دوره 21، شماره 61 ، آذر 1396، ، صفحه 165-182

https://doi.org/2-11

چکیده

بادهای شدید تحت عنوان توفان نامگذاری شدهاند که به شکلهای متفاوت و با سرعت زیاد برای مدتی کوتاه میوزند و معمولاً با هوای ناپایدار همراه هستند. اگر هوای پایدار رطوبت داشته باشد توفان تندری و اگر خشک باشد توفان گردوخاک ایجاد میشود. هدف از این مطالعه بررسی و تحلیل نوسانهای زمانی توفانهای تندری در شمالغرب ایران ... بیشتر بادهای شدید تحت عنوان توفان نامگذاری شدهاند که به شکلهای متفاوت و با سرعت زیاد برای مدتی کوتاه میوزند و معمولاً با هوای ناپایدار همراه هستند. اگر هوای پایدار رطوبت داشته باشد توفان تندری و اگر خشک باشد توفان گردوخاک ایجاد میشود. هدف از این مطالعه بررسی و تحلیل نوسانهای زمانی توفانهای تندری در شمالغرب ایران (استانهای اردبیل، آذربایجانشرقی و آذربایجانغربی) با استفاده از تحلیل طیفی (تحلیل همسازهها) میباشد. بدین منظور دادههای روزانه 16 ایستگاه همدید (در قالب دادههای هوای حاضر)، از سازمان هواشناسی کشور طی دوره آماری 1988-2009 استفاده شد. در ادامه کدهای مربوط به توفانهای تندری شامل کد 17، 29، 91 تا 99 استخراج گردید. سپس بهمنظور بررسی و تحلیل چرخههای توفانهای تندری شمال غرب ایران از امکانات برنامه‌نویسی در محیط نرم‌افزارMatlab و برای انجام عملیات ترسیمی از نرم‌افزار Surfer بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که فراوانی چرخه‌های 2 ساله بیشتر از بقیه حاکمیت دارد؛ بنابراین از نظر فراوانی تعداد چرخه‌های معنی‌دار، 2 چرخه با فراوانی 5 ایستگاه بیشترین نسبت را بهخود اختصاص داده است. ایستگاههای ماکو و خوی و نواحی مرکزی شامل ایستگاههای تبریز، مراغه، مهاباد و تکاب، چرخه‌های 6-2 ساله را بهخود اختصاص دادهاند و از حیث احتمال بیشترین احتمال وقوع در این نواحی قرار گرفته است.

آب و هواشناسی

تحلیل آماری سینوپتیکی امواج سرمایی خسارت بار شمال‌غرب ایران

یعقوب رضازاده؛ بهلول علیجانی

دوره 21، شماره 61 ، آذر 1396، ، صفحه 182-202

https://doi.org/2-12

چکیده

سرما و یخبندان در منطقهی شمالغرب کشور، همهساله خسارتهای جبرانناپذیری بر بخشهای حملونقل، تصادفهای جادهای، باغها و محصولهای کشاورزی وارد نموده و زندگی عادی مردم را در شهر و روستاها فلج مینماید. بهمنظور تبیین و تحلیل همدید امواج فراگیر سرما در شمالغرب ایران ابتدا روزهای بسیار سرد 18 ایستگاه ... بیشتر سرما و یخبندان در منطقهی شمالغرب کشور، همهساله خسارتهای جبرانناپذیری بر بخشهای حملونقل، تصادفهای جادهای، باغها و محصولهای کشاورزی وارد نموده و زندگی عادی مردم را در شهر و روستاها فلج مینماید. بهمنظور تبیین و تحلیل همدید امواج فراگیر سرما در شمالغرب ایران ابتدا روزهای بسیار سرد 18 ایستگاه مورد مطالعه در دوره آماری 23ساله استخراج شد. سپس از بین این آمار 43 موج شدید و فراگیر انتخاب گردید. برای تحلیل سینوپتیکی امواج سرما در نهایت دو موج نماینده بهمن 1370 و دیماه 1386 تعیین شدند. نقشههای فشار سطح زمین و سطح 500 هکتوپاسکال این یخبندانها از سایت NCEP استخراج شده و تحلیل گردید. نتایج تحقیق نشان داد که علت بیشتر یخبندانهای شدید سطح بالا ناشی از استقرار یک فرود عمیق در غرب ایران بوده که هوای سرد مناطق قطبی را به ایران هدایت میکند. استقرار فراز مانع در شرق این فرود سبب ایستایی نسبی این فرود شده و تداوم سرما را در منطقه تشدید میکند. در سطح زمین هم اکثرا پرفشارهای مهاجر غربی و گسترش زبانه پرفشار سیبری بر شدت سرمای هوای سطح 500 هکتوپاسکال میافزاید. بر این اساس میتوان حداقل از 5 روز قبل با استقرار این سیستمها در همسایگیهای منطقه مورد مطالعه شرایط سرمایی را پیشبینی کرده ومدیران و کشاورزان را برای مقابله با سرما آماده نمود.

آب و هواشناسی

بررسی پدیده تغییر اقلیم با رویکرد تصمیم‌گیری چندمعیاره

مصطفی کریمی احمدآباد؛ الهه قاسمی

دوره 21، شماره 61 ، آذر 1396، ، صفحه 341-361

https://doi.org/2-20

چکیده

در مطالعات ارزیابی پدیده تغییر اقلیم غالباً از خروجی مدلهای جفت شده اتمسفری– اقیانوسی گردش عمومی جو (AOGCM) بهره گرفته می‌شود که بهدلیل بزرگ مقیاس بودن برونداد این مدلها، فرآیند ریزمقیاسسازی ضروری است. تاکنون روشهای متعددی در این زمینه ارائه شده است که هریک از عملکرد متفاوتی برخودار میباشند. در این مطالعه سعی ... بیشتر

آب و هواشناسی

مطالعه تأثیر نوسانات سطح آب زیرزمینی بر پدیده‌ فرونشست در منطقه قلعه (آذربایجان شرقی، تسوج)

دکتر علی محمدخورشیددوست؛ رباب رزمی؛ نسیم معالی اهری؛ کریم عباس‌زاده

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 81-101

https://doi.org/02

چکیده

فرونشینی پدیدهای طبیعی است که رخداد آن می‌تواند بر الگوی جریان آب‌های سطحی و زیرزمینی و کیفیت منابع آبی تاثیر منفی داشته باشد. همچنین باعث تحمیل خسارت بر تأسیسات زیربنایی و علت تبعات اقتصادی و اجتماعی گردد. در مقاله حاضر از داده‌‌های سطوح پیزومتری طی 11 سال دوره آماری موجود در منطقه قلعه در تسوج در بخش شمال شرقی دریاچه ارومیه ... بیشتر

آب و هواشناسی

تحلیل آماری نوسانات ادواری پارامترهای اقلیمی در چند ایستگاه منتخب استان کردستان

محمد رحیمی؛ محمدرضا یزدانی؛ مسلم اسدی؛ نفیسه پگاه فر؛ محمد طالب حیدری

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 108-118

https://doi.org/03

چکیده

هدف این تحقیق، مطالعه انحراف احتمالی از حالت نرمال برای برخی پارامترهای اقلیمی در استان کردستان میباشد. محاسبات و تحلیلها بر اساس متغیرهای دما، بارش، رطوبت و حداکثر سرعت باد انجام شده است. مقطع زمانی مورد مطالعه در این تـحقیق یک دوره 30 ساله است که بین سالهای 1983 تا 2012 واقع میگردد و ایستگاههای سنندج، سقز، قروه، مریوان، ... بیشتر

آب و هواشناسی

ارزیابی تأثیر تغییر اقلیم بر تراز آب زیرزمینی حوضه آبریز تسوج

مجید رضائی بنفشه؛ طاهره جلالی عنصرودی

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 143-160

https://doi.org/05

چکیده

با توجه به نقش مهم پارامترهای اقلیمی از جمله تابش، دما، بارش و در نهایت تبخیر در مدیریت منابع آب، هدف تحقیق حاضر، بررسی تغییر اقلیم در حوضه آبریز تسوج تحت سناریوهای A2، A1B و B1 و نحوه واکنش تراز آب زیرزمینی به این تغییرات در دوره 2030-2013 می‌باشد. برای انجام این پژوهش از آمار ایستگاه‌های تبخیر‌سنجی چرچر و شرفخانه و ایستگاه سینوپتیک خوی ... بیشتر

آب و هواشناسی

تحلیل و پیش‌بینی روزهای خشک با استفاده از مدل شبکه عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: ایستگاه تهران)

حسین عساکره؛ فریبا صیادی

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 161-167

https://doi.org/06

چکیده

شبکه‌های عصبی مصنوعی بهعنوان یکی از تکنیک‌های غیرخطی در مطالعات اقلیمی و هیدرولوژی اهمیت فراوانی بهخود اختصاص دادهاند. تغییراقلیم و بهدنبال آن گرمایش جهانی از پدیده‌های اقلیمی به شمار می‌رود. شمار روزهای خشک و تداوم آن خشکسالی را بهدنبال دارد. در این پژوهش از داده‌های بارش روزانه طی سال‌های (1976-2008) و شبکه عصبی ... بیشتر شبکه‌های عصبی مصنوعی بهعنوان یکی از تکنیک‌های غیرخطی در مطالعات اقلیمی و هیدرولوژی اهمیت فراوانی بهخود اختصاص دادهاند. تغییراقلیم و بهدنبال آن گرمایش جهانی از پدیده‌های اقلیمی به شمار می‌رود. شمار روزهای خشک و تداوم آن خشکسالی را بهدنبال دارد. در این پژوهش از داده‌های بارش روزانه طی سال‌های (1976-2008) و شبکه عصبی مصنوعی در نرم‌افزار MATLAB بهمنظور پیش‌بینی شمار روزهای خشک ایستگاه تهران استفاده شده است. شبکه بهکار رفته از نوع Feed-forward با الگوریتم کاهش شیب و مارکوارت لونبرگ در مرحله آموزش و یادگیری می‌باشد. ساختارهای گوناگونی در لایه ورودی و پنهان در مرحله آموزش مورد آزمایش قرار گرفت. در نهایت شبکه با 4 ورودی و 5 نرون در لایه پنهان و 1 نرون در لایه خروجی به مطلوب‌ترین ساختار (1-5-4) جهت پیش‌بینی بهینه با بیش‌ترین همبستگی پاسخ داد. نتایج نشان داد که در ایستگاه مذکور، روزهای خشک پیش‌بینی شده توسط شبکه در مقایسه با طول دوره آماری مورد بررسی دارای روند افزایشی بوده است که با محاسبه احتمال وقوع روزهای خشک، طی سال‌های (2018-2009) با استفاده از زنجیره مارکوف، موارد فوق تأیید گردیده است. ضریب همبستگی مقادیر پیش‌بینی روزهای خشک بدون ترکیب با الگوریتم ژنتیک 86 درصد است. بعد از آموزش شبکه با ترکیب الگوریتم ژنتیک با لایه‌های مختلف این مقدار به 88درصد رسید که می‌توان گفت در صورت ترکیب شبکه با الگوریتم مذکور نتایج قابل قبول ارائه میدهد.

آب و هواشناسی

پیش‌بینی احتمال تکرار دوره‌های خشکسالی و اثر آن بر پوشش گیاهی در استان گلستان

امان اله فتح نیا؛ سعید رجایی؛ فرزانه برزو

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 179-196

https://doi.org/07

چکیده

در این پژوهش با استفاده از داده‌های ایستگاه گرگان بین سالهای 2010-1980 روند بارش بررسی شد. بهمنظور استخراج روند بارش از آزمون‌های میانگین متحرک و من-کندال استفاده شد. همچنین بهوسیله شاخص SPI دوره‌های خشکسالی استخراج و احتمال رویداد هر یک از حالات مختلف ترسالی و خشکسالی با زنجیره مارکوف محاسبه شد. در ادامه به‌وسیله تصاویر NOAA-AVHRR ... بیشتر در این پژوهش با استفاده از داده‌های ایستگاه گرگان بین سالهای 2010-1980 روند بارش بررسی شد. بهمنظور استخراج روند بارش از آزمون‌های میانگین متحرک و من-کندال استفاده شد. همچنین بهوسیله شاخص SPI دوره‌های خشکسالی استخراج و احتمال رویداد هر یک از حالات مختلف ترسالی و خشکسالی با زنجیره مارکوف محاسبه شد. در ادامه به‌وسیله تصاویر NOAA-AVHRR نوسانات پوشش گیاهی تحت تأثیر روند بارش بررسی و به‌وسیله زنجیره مارکوف احتمال گذر هر یک از طبقات بررسی شد. نتایج نشان داد در میان سال‌های 2007-2001 و 1994-1990 دوره ترسالی و سال‌های 1986-1982 و 2010-2005 دوره خشکسالی رخ داده است. تحلیل شاخص خشکسالی روند بارش در این زمان را تأیید کرده و نشان داد سال‌های 2005-2001 شرایط مرطوب و از سال 2005 شرایط خشکی حاکم بوده است. با توجه به ماتریس احتمالاتی مارکوف احتمال گذر خشکسالی شدید به خشکسالی شدید 6/0 و احتمال گذر از خشکسالی شدید به خشکسالی متوسط 13/0می‌باشد. با همین روند پوشش گیاهی نیمه متراکم از سال 1985 به مقدار 494479 هکتار تا سال 2000 به 380120 هکتار کاهش داشته است که کمترین مقدار در طی سالهای مورد مطالعه میباشد. از سال 2000 تا 2005 تراکم و مساحت پوشش گیاهی افزایش یافته، ولی تحت تأثیر خشکسالی اخیراٌ کاهش نشان می‌دهد و با احتمال 48/0 طبقه بدون پوشش گیاهی در شرایط خود باقی می‌ماند. احتمال تبدیل مربوط به پوشش گیاهی ضعیف به زمین فاقد پوشش به مقدار 41/0 می‌باشد. بر این اساس احتمالاً 214060 هکتار به زمین فاقد پوشش گیاهی تبدیل شود.

آب و هواشناسی

شناسایی الگوهای همدید بارش‌های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر

مسعود جلالی؛ علی شاهبایی؛ وهاب کمریان

دوره 21، شماره 59 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 23-39

https://doi.org/6

چکیده

در تحقیق حاضر تلاش شد در چارچوب روش محیطی به گردشی، الگوهای همدید ایجادکننده‌ بارش‌های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر شناسایی شود. بدین منظور با استفاده از آمار بارش روزانه 40 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی منطقه برای دوره‌ 20 ساله 1991 تا 2010 و به وسیله‌ روش صدک، 29 روز دارای بارش بیش از 15 میلی‌متر که حداقل در 30 درصد ایستگاه‌های ... بیشتر در تحقیق حاضر تلاش شد در چارچوب روش محیطی به گردشی، الگوهای همدید ایجادکننده‌ بارش‌های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر شناسایی شود. بدین منظور با استفاده از آمار بارش روزانه 40 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی منطقه برای دوره‌ 20 ساله 1991 تا 2010 و به وسیله‌ روش صدک، 29 روز دارای بارش بیش از 15 میلی‌متر که حداقل در 30 درصد ایستگاه‌های منطقه رخ داده بودند بهعنوان روز دارای بارش شدید شناسایی شدند. با استفاده از روش‌های تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای 3 الگوی همدید بهعنوان عوامل ایجاد بارش در این 29 روز بهدست آمد که الگوی اول 3/48 درصد، الگوی دوم 30 درصد و الگوی سوم 7/21 درصد از روزهای بارش شدید منطقه مورد مطالعه را بهخود اختصاص داده‌اند. بهمنظور تحلیل همدید این الگوها از نقشه‌های فشار تراز دریا (Slp)، تراز 500 هکتوپاسکال، اُمگا (حرکات قائم جو)، تاوایی و جریانات رطوبتی تراز 850 هکتوپاسکال مربوط به دو روز قبل از هر بارش تا روز بارش استفاده شد و در نهایت مشخص شد عامل اصلی وقوع بارش‌های تابستانه در سواحل دریای خزر نفوذ سامانه‌ پرفشار و در پی آن شکل‌گیری جریانات خنک و مرطوب شمالی در سواحل جنوبی دریای خزر و همچنین وقوع همرفت گسترده در منطقه می‌باشد. هر سه الگو بر وقوع این شرایط تأکید دارند و تفاوت آن‌ها در محل استقرار سامانه‌ پرفشار و در نتیجه تعداد روزهای بارشی و شدت بارش می‌باشد.

آب و هواشناسی

پیش‌بینی تاریخ‌های شروع و پایان یخبندان‌های سبک و سنگین استان کرمانشاه بر اساس برونداد مدل‌های اقلیمی Bcm2 و Hadcm3 با بهره‌گیری از ریزگردان LARS–

برومند صلاحی؛ مهدی عالی جهان؛ سعیده عینی؛ جعفر درخشی

دوره 21، شماره 59 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 175-195

https://doi.org/13

چکیده

هدف از این پژوهش، پیشبینی یخبندانهای متوسط و شدید سه ایستگاه کرمانشاه، سرپل ذهاب و کـنگاور با استفاده از خروجی مدل ریزگردان لارس در دو دهه آینده میباشد. دادههای ورودی مدلهای مورد استفاده در این پژوهش شامل متغیرهای بارش، دمای کمینه، دمای بیشینه و تابش در مقیاس روزانه طی دوره زمانی 2012- 1992 میباشند. در پژوهش حاضر با استفاده ... بیشتر هدف از این پژوهش، پیشبینی یخبندانهای متوسط و شدید سه ایستگاه کرمانشاه، سرپل ذهاب و کـنگاور با استفاده از خروجی مدل ریزگردان لارس در دو دهه آینده میباشد. دادههای ورودی مدلهای مورد استفاده در این پژوهش شامل متغیرهای بارش، دمای کمینه، دمای بیشینه و تابش در مقیاس روزانه طی دوره زمانی 2012- 1992 میباشند. در پژوهش حاضر با استفاده از خروجی دو مدل اقلیمی HADCM3 و BCM2 تحت سناریوی A1B، وقوع آغاز و پایان یخبندانهای زودرس و دیررس متوسط و شدید در سه بازه زمانی 2030- 2011، 2065- 2046 و 2099- 2080 مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج حاصل از پردازش مدل LARS-WG بهوسیله دو طرحواره Bcm2 و Hadcm3 نشانگر گرمتر شدن این ایستگاهها در سالهای آینده میباشد. شروع یخبندانهای متوسط ایستگاههای مذکور با گذشت زمان به سمت فروردین ماه میل میکند. در بین ایستگاههای مورد بررسی، رفتار ایستگاههای کنگاور و کرمانشاه شباهت زیادی به هم داشته اما ایستگاه سرپل ذهاب به دلیل ماهیت گرمسیری خود، رفتاری متفاوت از دو ایستگاه در سالهای آینده از خود نشان داد. شروع یخبندانهای شدید این ایستگاهها با گذر زمان به تأخیر افتاده و به سمت بهار پیشروی میکند و از آن طرف، زمان خاتمه آخرین یخبندانهای شدید نیز با گذشت زمان و نزدیک شدن به پایان دوره پیش بینی شده، به سمت ابتدای زمستان و حتی تا بهمن ماه در ایستگاه سرپل ذهاب نیز میرسد. با توجه به نتایج حاصل از پردازش مدلهای مذکور، در سالهای آتی از تـعداد روزهای یخبندان متوسط و شـدید این ایستگاهها کاسته شـده و رونـد دمایی این ایستگاهها رو به افزایش خواهد گذاشت.

آب و هواشناسی

تجزیه و تحلیل دوره‌های بازگشت یخبندان و توزیع زمانی آن‌ در مراغه

سعید جهانبخش اصل؛ شهناز راشدی؛ مهدی اصلاحی

دوره 20، شماره 58 ، بهمن 1395، ، صفحه 83-100

https://doi.org/2

چکیده

یخبندان یکی از پدیدههای آب و هوایی است که تقریباً همه ساله در مناطقی از استان آذربایجان شرقی از جمله شهر مراغه اتفاق افتاده و باعث بروز خسارات فراوانی در بخشهای اقتصادی از جمله کشاورزی، فعالیتهای صنعتی، حمل و نقل و خطرات جادهای میشود. این پژوهش با هدف بررسی و تجزیه و تحلیل دورههای بازگشت یخبندان و توزیع زمانی آن در ... بیشتر یخبندان یکی از پدیدههای آب و هوایی است که تقریباً همه ساله در مناطقی از استان آذربایجان شرقی از جمله شهر مراغه اتفاق افتاده و باعث بروز خسارات فراوانی در بخشهای اقتصادی از جمله کشاورزی، فعالیتهای صنعتی، حمل و نقل و خطرات جادهای میشود. این پژوهش با هدف بررسی و تجزیه و تحلیل دورههای بازگشت یخبندان و توزیع زمانی آن در ایستگاه سینوپتیک مراغه در طی دوره آماری 48 ساله (1391-1343) براساس دادههای حداقل دمای روزانه انجام گرفته است. در این مطالعه با استفاده از روشهای توزیع گامبل، لگ لجستیک سه پارامتری و لگ لجستیک به تجزیه و تحلیل احتمال رخداد شاخصهای یخبندان (تاریخ آغاز، تاریخ خاتمه، طول فصل یخبندان و طول فصل رشد) پـرداخته شده است. نتـایج حاصل از محاسبه دورههای بازگشت یـخبندانهای پاییزه و بـهاره نشان میدهند که اولین یخبندان پاییزه در منطقه از 10 آبان ماه شروع میشود و آخرین یخبندان بهاره 17 فروردین ماه به پایان میرسد. همچنین تحلیل روند یخبندانهای آغاز و خاتمه نشان میدهند که یخبندانهای پاییزهروند صعودی دارند یعنی تاریخ یخبندانهای پاییزه به سمت جلو کشیده شدهاند، و یخبندانهای بهاره روندی نزولی نشان میدهند یعنی تاریخیخبندانهای بهاره به سمت عقبکشیدهشده است بنابراین طول فصل سرما با توجه به گرمایش جهانی کوتاهتر شده است.

آب و هواشناسی

ناحیه‌بندی اقلیمی آب قابل بارش جو ایران‌زمین

حسین عساکره؛ مهدی دوستکامیان

دوره 20، شماره 58 ، بهمن 1395، ، صفحه 181-202

https://doi.org/2

چکیده

هدف از این مطالعه پهنه‌بندی آب قابل بارش جو ایران‌زمین میباشد. بدین منظور دادههای فشار و نمویژه طی دوره 1950-2010 از پایگاه داده‌های NCEP/NCAR وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس‌شناسی ایالات‌متحده استخراج و مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. به‌منظور تجزیه تحلیل داده‌ها و ترسیم نمودارها از نرم‌افزارهایSurfer, Spss, Matlab بهره گرفته ... بیشتر

آب و هواشناسی

پیش‌بینی زمانی و مکانی سطح آب زیرزمینی با استفاده از روش‌های هوش مصنوعی و زمین آمار (مطالعه موردی: آبخوان دشت دوزدوزان)

عطاالله ندیری؛ کیوان نادری؛ اصغر اصغری مقدم؛ محمدحسن حبیبی

دوره 20، شماره 58 ، بهمن 1395، ، صفحه 281-301

https://doi.org/2

چکیده

نبود منابع آب سطحی دائمی در بسیاری از نقاط کشور باعث اضافه برداشت آب از منابع محدود زیرزمینی شده است. در دشت دوزدوزان که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار دارد، بهدلیل عدم جریان سطحی دائمی برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی باعث ایجاد متوسط افت 76 سانتیمتر در سال شده است. هدف از این تحقیق پیشبینی سطح آب زیرزمینی در این دشت ... بیشتر نبود منابع آب سطحی دائمی در بسیاری از نقاط کشور باعث اضافه برداشت آب از منابع محدود زیرزمینی شده است. در دشت دوزدوزان که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار دارد، بهدلیل عدم جریان سطحی دائمی برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی باعث ایجاد متوسط افت 76 سانتیمتر در سال شده است. هدف از این تحقیق پیشبینی سطح آب زیرزمینی در این دشت با استفاده از روشهای هوش مصنوعی و زمین آمار میباشد. در ابتدا با استفاده از روش خوشهبندی مرتبهای (HCA) پیزومترها دستهبندی شدند. با انجام آنالیز حساسیت، دادههای ماهانه سطح آب، بارش و تبخیر هرکدام با یک تأخیر زمانی طی دوره 10 ساله (91-82) بهعنوان ورودیهای مدل انتخاب شدند. پس از نرمالسازی دادهها مدلسازی با شبکههای عصبی (ANNs) انجام شد. به منظور بررسی بیشتر شبیهسازی با مدل فازی ساگنو (SFL) نیز انجام شد. برای مقایسه نتایج دو مدل شاخصهای آماری جذر میانگین مربعات خطا و ضریب تبیین بهکار گرفته شدند. با توجه به برتری مدل ANNs، مدل کریجینگ و کوکریجینگ عصبی برای پیشبینی مکانی سطح ایستابی انتخاب شدند و پیش بینی مکانی با هر دو مدل انجام شد. نتایج نشان داد که مدل کوکریجینگ با در نظر گرفتن پارامتر ثانویه توپوگرافی نسبت به مدل کریجینگ پیشبینی دقیقتری داشته است. براساس نتایج بهدست آمده با افزایش بازه زمانی پیش بینی خطای مدل ترکیبی (کوکریجینگ عصبی) افزایش مییابد که بیشتر بهدلیل افزایش خطای مدل شبکه عصبی مصنوعی با افزاییش بازه زمانی پیشبینی میباشد و خطای مدل زمین آمار ( کوکریجینگ) نامحسوس بهنظر میرسد.

آب و هواشناسی

اثر تغییر اقلیم بر شدت و مدت خشکسالی در ایستگاه‌های خشک و نیمه‌خشک (بندرعباس و شهرکرد) تحت مدل HADCM3

اسداله خورانی؛ زهرا جمالی

دوره 20، شماره 57 ، آذر 1395، ، صفحه 115-131

https://doi.org/2

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی و مقایسه شدت خشکسالی در شرایط تغییراقلیم در دو ایستگاه بندرعباس (خشک) و شهرکرد (نیمهخشک) است. به این منظور داده‌های روزانه بارش، ساعت آفتابی، دمای کمینه و بیشینه مورد استفاده قرار گرفته است. این داده‌ها به روش آماری و با مدل LARS-WG تحت سه سناریوی A1B, A2 وB1 ریزگردانی شده‌اند. سپس پارامترهای اقلیمی مذکور برای ... بیشتر

آب و هواشناسی

ارزیابی همگنی سری‌های زمانی دمای بیشینه و کمینه سالانه و فصلی (مطالعه موردی ناحیه خزر)

علی محمد خورشیددوست؛ علی اکبر رسولی؛ علی سلاجقه؛ مجتبی نساجی زواره

دوره 20، شماره 57 ، آذر 1395، ، صفحه 133-149

https://doi.org/2-1

چکیده

تحلیل دقیق سریهای زمانی دما یکی از بحثهای مهم در بررسی تغییرپذیری اقلیم و تغییر اقلیم میباشد. برای این منظور سریهای زمانی مورد استفاده باید همگن باشند. سریهای دمای حداکثر و حداقل سالانه و فصلی 5 ایستگاه همدید در ناحیه خزر که دارای آمار طولانی مدت میباشند مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحلیل از دو روش مستقیم و غیرمستقیم ... بیشتر تحلیل دقیق سریهای زمانی دما یکی از بحثهای مهم در بررسی تغییرپذیری اقلیم و تغییر اقلیم میباشد. برای این منظور سریهای زمانی مورد استفاده باید همگن باشند. سریهای دمای حداکثر و حداقل سالانه و فصلی 5 ایستگاه همدید در ناحیه خزر که دارای آمار طولانی مدت میباشند مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحلیل از دو روش مستقیم و غیرمستقیم استفاده گردید. در روش مستقیم از شناسه تاریخی ایستگاه استفاده گردید. در روش غیرمستقیم از دو روش آزمون همگنی نرمال استاندارد مطلق و نسبی استفاده گردید. نتایج نشان میدهد ناهمگنی از روش آماری با شناسه تاریخی ایستگاه مطابقت دارد. در بین روشهای آماری آزمون همگنی نرمال استاندارد نسبی مناسبتر از روش همگنی نرمال استاندارد مطلق است. ارزیابی همگنی بین سریهای زمانی سالانه و فصلی دمای حداقل و حداکثر نشان میدهد که سریهای زمانی دمای حداقل ناهمگنی بیشتری نسبت به سریهای زمانی دمای حداکثر دارند. مقایسه نتایج همگنی بین سریهای زمانی دمای بیشینه و کمینه فصول سرد و گرم نشان میدهد که سریهای زمانی دمای فصول سرد نسبت به عوامل ایجاد ناهمگنی پایدارتر میباشند. در تعدادی از ایستگاهها، جابجایی ایستگاه در سریهای زمانی دمای حداکثر سالانه و فصلی باعث ایجاد ناهمگنی نشده است.

دوره 28 (1403)

دوره 27 (1402)

دوره 26 (1401)

دوره 25 (1400)

دوره 24 (1399)

دوره 23 (1398)

دوره 22 (1397)

دوره 21 (1396)

دوره 20 (1395)

دوره 19 (1394)

دوره 18 (1393)

دوره 17 (1392)

دوره 16 (1391)

موضوعات = آب و هواشناسی

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده