جغرافیا و برنامه‌ریزی

آب و هواشناسی

ارزیابی مدل موجک جهت برآورد تبخیر تعرق با استفاده از اطلاعات تصاویر ماهواره‌ای (ایستگاه‌های انار، کرمان، رفسنجان و شهربابک)

جابر سلطانی؛ مسعود احمدی نیک؛ احمد احمدی نیک

دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 127-147

چکیده

  تبخیر تعرق مرجع یکی از پارامترهای لازم جهت تعیین نیاز آبی گیاه و برنامه­ریزی آبیاری است. داشتن برآورد دقیق از این پارامتر برای برنامه­ریزی و مدیریت منابع آبی امری ضروری است. مدل‌های تجربی مختلفی بمنظور برآورد تبخیر تعرق ارائه شده است. با توجه به تغییرات مکانی پارامترهای هواشناسی، استفاده از روش­های مبتنی بر سنجش از دور که این ...  بیشتر تبخیر تعرق مرجع یکی از پارامترهای لازم جهت تعیین نیاز آبی گیاه و برنامه­ریزی آبیاری است. داشتن برآورد دقیق از این پارامتر برای برنامه­ریزی و مدیریت منابع آبی امری ضروری است. مدل‌های تجربی مختلفی بمنظور برآورد تبخیر تعرق ارائه شده است. با توجه به تغییرات مکانی پارامترهای هواشناسی، استفاده از روش­های مبتنی بر سنجش از دور که این تغییرات را در نظر می‌گیرد بسیار مطلوب است. از مدل­هایی که می­تواند دقت بالایی در برآورد تبخیر تعرق با استفاده از اطلاعات تصاویر ماهواره­ای داشته باشد، می­توان به مدل موجک اشاره کرد. در این راستا هدف طرح حاضر، ارزیابی دقت مدل موجک جهت برآورد تبخیر تعرق مرجع با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (سنجنده مودیس) شامل دمای سطح زمین و مقدار بخار آب موجود در جو در ایستگاه‌های مطالعاتی می‌باشد. در این تحقیق، داده­های سینوپتیک و تصاویر ماهواره­ای ایستگاه‌های انار، کرمان، رفسنجان و شهربابک جهت توسعه و ارزیابی مدل موجک مورد استفاده قرار گرفت. در سناریوی اول میانگین دمای سطح زمین، در سناریوی دوم مقدار بخار آب موجود در جو و در سناریوی سوم از هر دو پارامتر بطور همزمان بعنوان ورودی مدل استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد علیرغم دقت بالای مدل در سناریوهای مختلف، مدل موجک با استفاده همزمان از هر دو پارامتر بخار و دما (سناریوی سوم) با ضریب تبیین 90 درصد نسبت به سایر مدل­ها دارای دقت بالاتری بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 698.64 K

بررسی روند تاریخ آغاز و خاتمه آستانه¬های بارش 1/0 و 5 میلی¬متر در ایستگاه-های منتخب ایران

غلامعلی مظفری

دوره 16، شماره 39 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 129-150

چکیده

  فرایند گرم شدن کره زمین در طی قرن گذشته علاوه بر اثراتی که بر میزان هریک از عناصر جوی داشته بر زمان رخداد هر یک از عناصر جوی در طول سال زراعی نیز می­تواند تأثیرگذار باشد. به منظور بررسی تغییرات احتمالی در سری­های زمانی تاریخ گذر آغاز و خاتمه آستانه­های بارش 1/0 و 5 میلی­متر در سطح کشور و تشخیص نوع و جهت روند آنها، از داده­های بارش ...  بیشتر فرایند گرم شدن کره زمین در طی قرن گذشته علاوه بر اثراتی که بر میزان هریک از عناصر جوی داشته بر زمان رخداد هر یک از عناصر جوی در طول سال زراعی نیز می­تواند تأثیرگذار باشد. به منظور بررسی تغییرات احتمالی در سری­های زمانی تاریخ گذر آغاز و خاتمه آستانه­های بارش 1/0 و 5 میلی­متر در سطح کشور و تشخیص نوع و جهت روند آنها، از داده­های بارش روزانه 29 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک کشور با دوره مشترک 45 ساله (2006-1962) استفاده به عمل آمد. تاریخ آغاز و خاتمه آستانه­های بارش 1/0 و 5 میلی­متر بیشتر، بر اساس سال زراعی به صورت کدبندی ژولیوسی استخراج گردید. همگنی سری­ها به وسیله آزمون ران-تست تعیین و به روش خود همبستگی بازسازی داده­های مـفقود انجام پذیرفت. از آزمون رتبـه­ای من-­کنـدال تصادفی بودن داده­ها آزمایش و سری­هایی که درسطح اطمینان 95 درصد دارای تغییر یا روند بودند شناسایی گردید، از آزمون گرافیکی من-کندال و میانگین متحرک 5 ساله، نوع و زمان آغاز روند مشخص و میزان تغییرات بر حسب روز محاسبه گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در تاریخ آغاز و خاتمه آستانه­های بارش برخی از ایستگاه­ها روند وجود دارد، در برخی از ایستگاه­ها تاریخ آغاز بارش به سمت جلو و در برخی از ایستگاه­ها به طرف عقب جابجا گردیده است و طول دوره بارش نیز در برخی از ایستگاه­ها کاهش یافته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 882.02 K

آب و هواشناسی

بررسی بارش های همرفتی بهاری شمال غرب ایران با استفاده از شاخص های ناپایداری(مطالعه موردی ایستگاه تبریز)

محمد سلیقه؛ محمدحسین ناصرزاده؛ علی غفاری

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 129-147

چکیده

      مکانیزم­های صعود بارندگی در نواحی مختلف از الگوهای متفاوتی تبعیت می­کنند. شناخت این الگوها می­تواند سطح برنامه­ریزی محیطی را ارتقاء بخشد. شاخص­های ارزیابی پایداری که به شاخص­های ناپایداری معروف­اند، روابطی هستند که به کمک آن­ها می­توان میزان ناپایداری همرفتی مناطق مختلف جورا در جهت مطالعه و پیش بینی ...  بیشتر     مکانیزم­های صعود بارندگی در نواحی مختلف از الگوهای متفاوتی تبعیت می­کنند. شناخت این الگوها می­تواند سطح برنامه­ریزی محیطی را ارتقاء بخشد. شاخص­های ارزیابی پایداری که به شاخص­های ناپایداری معروف­اند، روابطی هستند که به کمک آن­ها می­توان میزان ناپایداری همرفتی مناطق مختلف جورا در جهت مطالعه و پیش بینی بارش­ها بررسی کرد، ­این شاخص­ها در پیش­بینی فعالیت­های همرفتی به کار می­روند و عمدتاً به کمک نمودارهای ترمودینامیک و داده­های رادیو سوند بررسی می­شوند. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ویژگی­های زمانی بارش­های بیش از پنج میلی­متر و تعیین سهم بارش­های همرفتی بهاری ایستگاه تبریز براساس داده­های جوبالا می­باشد. بدین منظور داده­های ساعتی بارش ایستگاه تبریز طی دوره آماری سی وپنج  ساله( 1358 – 1392شمسی )(1980- 2014میلادی)، از آرشیو سازمان هواشناسی دریافت و با گزینش داده­های بارش بیش از 5 میلی­متر براساس کدهای هواشناسی60 تا 65 برای بارش باران و نیز کدهای 91 تا 99 برای بارش­های سنگین، فراوانی زمانی آنها بررسی گردید. پس از گزینش نمونه­های مورد بررسی، نمودارهای اسکیوتی روزهای بارش به همراه شاخص­های ناپایداری از قبیل(CAPE PW--  LI- TT - SI-  KI)تجزیه و تحلیل شدند. پردازش این داده­ها در مقیاس فصلی بیانگر وقوع مکرر آنها است. حداکثر رخداد این بارش ها درماه آوریل با فراوانی131مورد و حداقل آنها درماه ژوئن با 35 مورد دیده شد. نتایج حاصل از ترسیم نمودارهای اسکیوتی و محاسبه شاخص­های ناپایداری نشان می­دهد، نقش عامل همرفت در وقوع بارش­های بهاری قابل توجه می­باشد، زیرا هنگامی می­توان عامل همرفت را عامل اصلی بارش محسوب کرد که نه تنها میزان همرفت شدت کافی داشته باشد، بلکه ناپایداری لازم برای ایجاد بارش رانیز فراهم بسازد. در مجموع، پس از بررسی 263 نمونه بارش فصل بهار مشخص شد که عامل همرفت، مهمترین نقش را در رخداد بارش ماه­های  می ­و ژوئن داشته است و به طبع آن مخاطرات سیلاب منطقه را تهدید می­نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 808.39 K

ژئومورفولوژی

شبیه سازی فرسایش کرانه ای رودخانه و مخاطرات آن با استفاده از مدل BSTEM(مطالعه موردی: رودخانه گلالی قروه)

محمد مهدی حسین زاده؛ سمیه خالقی؛ میلاد رستمی

دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 129-149

چکیده

      تغییرات کانال رودخانه، فرسایش کناره­ای و رسوب گذاری کناره ای، فرآیند­های طبیعی رودخانه­های آبرفتی هستند که باعث تخریب زمین­های کشاورزی اطراف و خسارت به تأسیسات انسانی اطراف رودخانه می شود. هدف این مقاله برآورد میزان پسروی و فرسایش کرانه­ای در رودخانه گلالی (در بخش خروجی رودخانه از کوهستان در مابین دو ...  بیشتر     تغییرات کانال رودخانه، فرسایش کناره­ای و رسوب گذاری کناره ای، فرآیند­های طبیعی رودخانه­های آبرفتی هستند که باعث تخریب زمین­های کشاورزی اطراف و خسارت به تأسیسات انسانی اطراف رودخانه می شود. هدف این مقاله برآورد میزان پسروی و فرسایش کرانه­ای در رودخانه گلالی (در بخش خروجی رودخانه از کوهستان در مابین دو روستای گلالی و شیروانه) به منظور ارزیابی تغییرات فعلی (موجود) و بالقوه در فراوانی شکست کرانه (فاکتور ایمنی یا FS) و بار رسوبی حاصل از کرانه رود در دو سناریوی متفاوت 12 و 24  ساعته در سه در بازه مورد مطالعه  با استفاده از مدل  BSTEM می باشد. در این رودخانه هر ساله فرسایش کرانه­ای قابل توجهی بواسطه وقوع سیلاب­های بزرگ رخ می دهد و چون در پایین دست این قسمت سد­های آبخیز داری احداث شده است برآورد فرسایش و میزان رسوب مهم است. نتایج تحلیل مدل نشان می دهد که کل مساحت فرسایش یافته در سناریو اول در بازه­های مختلف به ترتیب در بازه اول 244/0، در بازه دوم 372/0 و در بازه سوم054/0 متر مربع بوده است و در سناریو دوم کل مساحت فرسایش یافته در بازه اول 272/0، در بازه دوم 1/0 و در بازه سوم 054/0 بوده است. از نظر پایداری کرانه و ضریب ایمنی (FS) نیز در سناریو اول در هر سه مقطع ناپایدار بوده و ضریب ایمنی کمتر از یک محاسبه گردیده است اما در سناریو دوم و به دلیل تداوم بارش ضریب ایمنی افزایش یافته که در بازه 1و 2 نزدیک به یک و در بازه 3 پایدار شده یعنی به بالای 1 رسیده است. بنابراین که در نتیجه دخالت حفاظت­های انجام گرفته بر روی کرانه­های فرسایش پذیر، حجم کلی رسوبات فرسایش یافته از کرانه را می توان کاهش داد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.07 M

ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری

ارزیابی و سنجش میزان تاب‌آوری روستاهای هدف گردشگری(مورد مطالعه: ناحیه اردیبل)

کیومرث خداپناه

دوره 26، شماره 80 ، مرداد 1401، ، صفحه 131-117

https://doi.org/10.22034/gp.2021.45990.2838

چکیده

  امروزه گردشگری یکی از منابع مهم تولید، درآمد، اشتغال و ایجاد زیر ساخت ها برای نیل به توسعه پایدار بشمار می آید. گردشگری روستایی گرایشی نوین در گردشگری است، که از دهه 50 به بعد مطرح گردیده است. پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان تاب آوری روستاهای هدف گردشگری در کانون‌های گردشگری ناحیه اردبیل انجام شده است، از لحاظ هدف کاربردی و بر اساس ماهیت ...  بیشتر امروزه گردشگری یکی از منابع مهم تولید، درآمد، اشتغال و ایجاد زیر ساخت ها برای نیل به توسعه پایدار بشمار می آید. گردشگری روستایی گرایشی نوین در گردشگری است، که از دهه 50 به بعد مطرح گردیده است. پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان تاب آوری روستاهای هدف گردشگری در کانون‌های گردشگری ناحیه اردبیل انجام شده است، از لحاظ هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی- تحلیلی است، جامعه آماری تحقیق را 11روستای هدف گردشگری ناحیه اردبیل با 4278 نفر جمعیت تشکیل می‌دهد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 366 نفر برآورد گردد که به تناسب تعداد سرپرست خانوار موجود در هر روستا توزیع گردید. جهت بررسی تاب آوری روستاهای مورد مطالعه از چهار بعد در قالب 10 شاخص و 33 نماگر بر اساس مطالعات سایر محققین بهره گرفته شد. روایی صوری پرسشنامه توسط متخصصین مورد بررسی قرار گرفت و پایایی کل آن بر اساس آلفای کرونباخ 81/0 برآورد گردید، نتایج حاصل از یافته‌های میدانی نشان می‌دهد که ابعاد تاب‌آوری از دیدگاه روستائیان دارای میانگین‌های متفاوتی‌ است، بیشترین میانگین مربوط به بعد اجتماعی(42/3) و کمترین میانگین مربوط به بعد اقتصادی(85/1) است. همچنین سطح ‌بندی11روستای مورد مطالعه بر اساس تکنیک تصمیم‌گیری میرکا نشان می‌دهد هر یک از روستاها در سطوح متفاوتی از تاب‌آوری قرار داشتند که عوامل مختلفی بر تاب‌آوری آنها تأثیر داشته است به گونه‌ای که در بالاترین سطح روستای آلوارس و در پایین‌ترین سطح روستای کورعباسلو قرار داشت و سایر روستاها نیز در طیفی بین این دو روستا قرار داشتند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.22 M
• چکیده تفصیلی

برنامه ریزی شهری

بررسی تأثیر مالکیت مسکن در استقلال تصمیم‌گیری و نقش‌آفرینی زنان در شهر (مورد: سنندج)

شهریور روستایی؛ سونیا کرمی

دوره 21، شماره 59 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 133-151

https://doi.org/11

چکیده

  مسکن بزرگ­ترین سرمایه خانواده‌ها به خصوص در کشورهای جهان سوم را تشکیل می‌دهد. از آنجایی که هر منبع اقتصادی با خود قدرت اجتماعی و سیاسی را به­همراه می‌آورد، داشتن مسکن و مالکیت آن نیز مزایای زیادی را به­همراه دارد. این مزایا زمانی پررنگ‌تر می‌شود که به گروهی از افراد جامعه تعلق بگیرد که زمانی از آن مزایا بی‌بهره بوده‌اند و ...  بیشتر مسکن بزرگ­ترین سرمایه خانواده‌ها به خصوص در کشورهای جهان سوم را تشکیل می‌دهد. از آنجایی که هر منبع اقتصادی با خود قدرت اجتماعی و سیاسی را به­همراه می‌آورد، داشتن مسکن و مالکیت آن نیز مزایای زیادی را به­همراه دارد. این مزایا زمانی پررنگ‌تر می‌شود که به گروهی از افراد جامعه تعلق بگیرد که زمانی از آن مزایا بی‌بهره بوده‌اند و این گروه همان زنان هستند که درصد مالکیت مسکن برای آن‌ها نرخ بسیار پایینی را به نسبت مردان نشان می‌دهد. بر این اساس، این تحقیق به بررسی تأثیر مالکیت مسکن بر استقلال تصمیم‌گیری و نقش‌آفرینی زنان در شهر می‌پردازد. پژوهش به­لحاظ ماهیت از نوع توصیفی- تحلیلی و به­لحاظ هدف از نوع کاربردی می‌باشد. روش تحقیق، پیمایشی بوده و 300 نفر به شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب گشته‌اند. روش آماری مورد استفاده شامل آزمون همبستگی کندال و تحلیل مسیر می‌باشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که تأثیر مالکیت مسکن بر نقش‌آفرینی زنان بیش‌تر از تأثیر آن بر استقلال تصمیم‌گیری آنان بوده است، همین­طور مالکیت مسکن به­طور غیرمستقیم بر نقش‌آفرینی زنان تأثیر می‌گذارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 261.35 K

پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه گویجه بل اهر با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

سیداسدالله حجازی

دوره 18، شماره 50 ، بهمن 1393، ، صفحه 135-152

چکیده

  هدف از پژوهش حاضر ارزیابی حساسیت اراضی حوضه­ گویجه­بل در وقوع زمین­لغزش با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) می­باشد. مهم­ترین دلیل انتخاب این حوضه برای پژوهش، مشاهده­ زمین­لغزش­های موجود در منطقه توسط پژوهشگر و نگرش حفاظت زیست­ محیطی نگارند­گان است. این حوضه یکی از زیرحوضه­های اهرچای ...  بیشتر هدف از پژوهش حاضر ارزیابی حساسیت اراضی حوضه­ گویجه­بل در وقوع زمین­لغزش با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) می­باشد. مهم­ترین دلیل انتخاب این حوضه برای پژوهش، مشاهده­ زمین­لغزش­های موجود در منطقه توسط پژوهشگر و نگرش حفاظت زیست­ محیطی نگارند­گان است. این حوضه یکی از زیرحوضه­های اهرچای به وسعت 7406 هکتار با موقعیت جغرافیایی ً26/21، َ47، ْ46 تا ً64/53، َ56، ْ46 طول شرقی و ً13/42، َ21، ْ38 تا ً04/39، َ27، ْ38 عرض شمالی می­باشد. معیارهایی که جهت تحلیل حساسیت زمین­لغزش­ها در حوضه­ مورد بررسی انتخاب گردید شامل 9 پارامتر (شیب، جهت، ارتفاع، سنگ­شناسی، گسل، شبکه­ ارتباطی، کاربری اراضی، بارش و آبراهه­های اصلی) است که از نقشه­های پایه و مطالعات میدانی و تصویر ماهواره­ای اسپات استخراج و با استفاده از تکنیک­های مکانی تحت GIS در 5 طبقه نسبت به تأثیر هر واحد در وقوع زمین­لغزش ارزش­گذاری اولیه شد. سپس با استفاده از برنامه­ الحاقی ماریونی (اکستنشن AHP) مقایسه­ دوبه­دو بر روی لایه­ها انجام و نقشه­ نهایی حساسیت اراضی در وقوع لغزش استخراج گردید. نتایج حاصل از تحلیل حساسیت زمین­لغزش­ها در حوضه گویجه­بل نشان داد که تأثیرگذارترین عامل در وقوع زمین­لغزش با توجه به بیش­ترین وزن معیار سنگ­شناسی با وزنی برابر با 3113/0 و معیار ارتفاع با حداقل وزن (0178/0) با تأثیر کمترین مقدار در وقوع زمین­لغزش در حوضه­ گویجه­بل هستند. هم­چنین تحلیل خطر زمـین­لغزش در حوضه­ مورد مطالعه نـشان می­دهد که اراضی در معرض خطر با استطاعت لغزش بسیار بالا بالغ بر 1222 هکتار مساحت می­باشد که این میزان در حدود 5/16 درصد از کل منطقه را شامل می­شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.93 M

برنامه ریزی روستایی

تحلیل نگرش و انتظارات روستائیان از فضاهای عمومی در راستای ارتقای کیفیت سرزندگی مطالعه موردی: دهستان دهدشت غربی- شهرستان کهگیلویه

احمد رومیانی؛ طاهره صادقلو؛ سروش صناعی مقدم

دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 135-156

چکیده

  فضاهای عمومی روستاها، فضاهایی هستند که به عموم مردم تعلق داشته و نیاز ذاتی مردم محلی در برقراری روابط اجتماعی چهره به چهره را در درون اجتماعات محلی افزایش داده است. این فضاها سبب شده است که خیابانها، میادین و گره­گاههای روستایی جایگاه با ارزشی در برنامه­ریزی و طراحی روستاها به دنبال داشته باشند، و زمینه برای افزایش کیفیت سرزندگی ...  بیشتر فضاهای عمومی روستاها، فضاهایی هستند که به عموم مردم تعلق داشته و نیاز ذاتی مردم محلی در برقراری روابط اجتماعی چهره به چهره را در درون اجتماعات محلی افزایش داده است. این فضاها سبب شده است که خیابانها، میادین و گره­گاههای روستایی جایگاه با ارزشی در برنامه­ریزی و طراحی روستاها به دنبال داشته باشند، و زمینه برای افزایش کیفیت سرزندگی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی در مناطق روستایی فراهم کنند. هدف از این پژوهش تحلیل نیازهای روستائیان از فضاهای عمومی در راستای ارتقای کیفیت سرزندگی در محدوده مورد مطالعه می­باشد. روش تحقیق به شیوه توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات میدانی و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری تحقیق شامل دهستان دهدشت غربی از توابع شهرستان کهگیلویه می­باشد که­1460 خانوار ­برآورد شده است، که براساس فرمول کوکران و با خطای 06/0­، تعداد 226پرسشنامه به صورت تصادفی بین سرپرستان خانوارها توزیع و تکمیل شده است تا نیازهای خود را نسبت به افزایش کیفیت سرزندگی مورد سنجش قرار دهند. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون­های آماری(­فریدمن و رگرسیون و t نمونه­ای) بهره گرفته شده است. نتایج آزمون فریدمن نشان داد که شاخص­های آسایش، لذت و محافظت هر کدام به ترتیب 26/7، 90/4 و 78/3 بیشترین اولویت­بندی­ها رو به خود اختصاص داده­اند. آزمون رگرسیون نشان داد که بیشترین میزان همبستگی بین شاخص­های سرزندگی زیست محیطی و سرزندگی اجتماعی با میزان (382/0) و(275/0) می‌باشد و این شاخص­ها نیز تاثیر مثبتی بر روی بقیه شاخص‌های تحقیق به دنبال داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1001.29 K

ارزیابی فقر شهری در محلات اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه با استفاده از مدل تحلیل عاملی (نمونه موردی محله دولت آباد و شاطرآباد سال 1385)

شهریور روستایی؛ محسن احدنژاد؛ اکبر اصغری زمانی؛ علیرضا زنگنه؛ شهرام سعیدی

دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 137-166

چکیده

  چکیده اسکان غیررسمی، که به­موجب شهرنشینی شتابان در جهان معاصر به­وجود آمده است، نتیجه نابرابری­های اقتصادی-اجتماعی است که در سطح مناطق شکل گرفته، که شهرها و خصوصاً کلان شهرهای کشور را با مشکلات فراوانی مواجه ساخته است. شهر کرمانشاه به­عنوان یکی از کلان شهرهای کشور با پدیده اسکان غیررسمی مواجه است. از جمله سکونتگاه­­های ...  بیشتر چکیده اسکان غیررسمی، که به­موجب شهرنشینی شتابان در جهان معاصر به­وجود آمده است، نتیجه نابرابری­های اقتصادی-اجتماعی است که در سطح مناطق شکل گرفته، که شهرها و خصوصاً کلان شهرهای کشور را با مشکلات فراوانی مواجه ساخته است. شهر کرمانشاه به­عنوان یکی از کلان شهرهای کشور با پدیده اسکان غیررسمی مواجه است. از جمله سکونتگاه­­های اسکان غیررسمی در شهر کرمانشاه محله دولت­آباد و محله شاطرآباد است که در این مقاله به ارزیابی، اسکان غیررسمی در این محلات پرداخته پرداخته شده است. هدف از این پژوهش، ارزیابی اسکان غیر رسمی در شهر کرمانشاه است. که به این منظور از روش تحلیلی-کمی با رویکرد کاربردی برای انجام پژوهش استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش محله دولت­آباد در حاشیه غربی و محله شاطرآباد در ضلع شرقی شهر کرمانشاه می­باشد و برای این منظور از اطلاعات بلوک­های آماری سال 1385 و از 30 شاخص که با روش­های آماری به 3 عامل ترکیبی تبدیل شده و نتایج با بهره­گیری از مدل تحلیل عاملی و با کمک نرم­افزارهای Arc/Gis و Arc/View ارزیابی شده، استفاده گردیده است. نتایج به­دست آمده، در محله دولت­آباد حاکی از آن است که تعداد 20 بلوک معادل 1/11% درصد در وضعیت مناسب، 31 بلوک معادل 2/17% درصد نسبتاً مناسب، 57 بلوک معادل 7/31% درصد متوسط، 50 بلوک معادل 8/27% درصد نسبتاً نامناسب  و 16 بلوک معادل 9/8% درصد نامناسب بوده­اند. نتایج تجزیه و تحلیل برای محله شاطرآباد نمایانگر این است که تعداد 12 بلوک معادل 5/4 درصد نامناسب، 74 بلوک معادل 28 درصد نسبتاً نامناسب، 92 بلوک معادل 8/34 درصد متوسط، 60 بلوک معادل 7/22 درصد نسبتاً مناسب  و 13 بلوک معادل 9/4 درصد مناسب شناخته شده­اند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که بلوک‌های شهر کرمانشاه مکانی برای تبلور تمایزات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی است. این سکونتگاه­ها جلوه­ فقر به­شمار می­روند که از لحاظ پویایی روند متفاوتی را طی می­کنند. وجود نواحی نابرابر در فضای شهر کرمانشاه به جدایی گزینی فضایی، اجتماعی و اقتصادی منجر گردیده است. که ذکر این نکته لازم است که نتایج حاصله صرفاً با تکیه بر­ شاخص­های مورد استفاده در این مقاله می­باشد و در صورت عدم مشکلات آماری و به کار­گیری شاخص­های بیشتر این احتمال وجود دارد که نتایج تحت تأثیر قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 989.07 K

پتانسیل¬یابی منابع آب زیرزمینی با استفاده از مدل AHP و تکنیک GIS (مطالعه موردی: حوضه آبخیز شاهرود- بسطام)

داریوش رحیمی؛ سیدحجت موسوی

دوره 17، شماره 44 ، شهریور 1392، ، صفحه 139-159

چکیده

  روند روبه‌رشد شهرستان شاهرود در سال­های اخیر، راهبرد مدیریت منابع آب در این منطقه را بیش از پیش ایجاب می­کند. یکی از راهکارهای مدیریتی منابع آب، شناسایی مناطق آبی با پتانسیل‌های مختلف و بهره‌برداری از آنها با توجه با ظرفیت­شان می‌باشد. هدف از این پژوهش پهنه‌بندی مناطق پتانسیل آبی در حوضه آبخیز شاهرود- بسطام با استفاده ...  بیشتر روند روبه‌رشد شهرستان شاهرود در سال­های اخیر، راهبرد مدیریت منابع آب در این منطقه را بیش از پیش ایجاب می­کند. یکی از راهکارهای مدیریتی منابع آب، شناسایی مناطق آبی با پتانسیل‌های مختلف و بهره‌برداری از آنها با توجه با ظرفیت­شان می‌باشد. هدف از این پژوهش پهنه‌بندی مناطق پتانسیل آبی در حوضه آبخیز شاهرود- بسطام با استفاده از عوامل موثر در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، از طریق مدل AHP و تکنیک GIS است. جهت نیل به اهداف از معیارهای زمین­شناسی، اقلیمی، ژئومورلوژی و هیدرولوژی بهره­گیری شد و در مجموع پنج منطقه پتانسیلی بالا، خوب، متوسط، کم و بدون پتانسیل شناسایی گردید. در پایان برای اطمینان از نتیجه نهایی، لایه پتانسیلی منطقه مطالعاتی به سه روش Raster Calculator Weighed Overlay, و Weighted Sum تهیه شده است. نتایج نشان می­دهد که در بین پنج منطقه پتانسیلی معرفی شده حداکثر مساحت پهنه پتانسیل بالا در روش نخست و حداقل مساحت آن در روش دوم مشخص شده است. اما روش سومی حدفاصل بین دو روش قبلی بوده و نتایج آن از اطمینان بالاتری برخوردار است. پهنه پتانسیل بالا بیشتر منطبق بر رسوبات آبرفتی درشت دانه دوران چهارم و مخروطه ­افکنه­های پایکوهی است. پهنه بدون پتانسیل یکی منطبق بر حداکثر ارتفاعات و دیگری منطبق بر مناطق کم ارتفاع رسی و مارنی می­باشد. نتایج حاصل از این پژوهش می­تواند در طرح­­های مدیریت محیط منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از بهره­کشی بیش از توان آنها سازنده باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.41 M

بررسی نقش بادشکن بر روی برخی خصوصیات زراعی گندم در محمدآباد اصفهان

جواد خوشحال؛ عباسعلی ولی؛ حسن پورخسروانی

دوره 16، شماره 42 ، اسفند 1391، ، صفحه 139-153

چکیده

  با توجه به اینکه تولید محصول و قابلیت‌های کشاورزی هر منطقه به ویژگی­های اقلیمی آن بستگی دارد لذا مطالعه پارامترهای اقلیمی موثر بر کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این تحقیق به منظور بررسی اثرات باد بر روی شرایط زراعی و میزان بهینه­سازی شرایط زراعی توسط بادشکن غیرزنده نفوذ ناپذیر بر روی گندم رقم روشن در محمدآباد جرقویه ...  بیشتر با توجه به اینکه تولید محصول و قابلیت‌های کشاورزی هر منطقه به ویژگی­های اقلیمی آن بستگی دارد لذا مطالعه پارامترهای اقلیمی موثر بر کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این تحقیق به منظور بررسی اثرات باد بر روی شرایط زراعی و میزان بهینه­سازی شرایط زراعی توسط بادشکن غیرزنده نفوذ ناپذیر بر روی گندم رقم روشن در محمدآباد جرقویه اصفهان در طراحی گردیده است. برای بررسی تغییرات ناشی از بادشکن پارامترهای زراعی گندم (رقم روشن) شامل: وزن هزار دانه، تعداد دانه در هر سنبله، تعداد سنبله در مترمربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و درصد خوابیدگی در قالب یک طرح کامل تصادفی در تیمارهای فاصله از بادشکن بر حسب ارتفاع بادشکن مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس حاکی از اختلاف معنی­دار در سطح احتمال یک درصد برای پارامترهای وزن هزار دانه، عملکرد و درصد خوابیدگی و در سطح احتمال 5 درصد برای پارامترهای عملکرد بیولوژیک و تعداد دانه در سنبله است. مقایسه میانگین وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد خوابیدگی در سطوح مختلف تیمارها حاکی از وجود اختلاف معنی­دار در میانگین­های هر پارامتر در هر تیمار می­باشد. نتایج مقایسه میانگین وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه بیانگر یک روند مشابه  نسبت به فاصله از بادشکن می­باشند به­طوری که با افزایش فاصله از بادشکن تا  5 برابر ارتفاع آن همه پارامترها مزبور افزایش می­یابند به نحوی که اختلاف معنی­دار بین آنها با شاهد در این فاصله  مشهود می­باشد و در این نقطه مقادیر این پارامترها به بیشترین حد خود می­رسند و سپس با افزایش فاصله مقادیر آنها کاهش می­یابد و در 15 برابر ارتفاع بادشکن مقادیر این پارامترها با شاهد فاقد اختلاف معنی­دار می­شود. از آنجا که پارامتر درصد خوابیدگی بر عکس عملکرد زراعی گیاه عمل کرده است بنابراین، این پارامتر نیز متأثر از فاصله از بادشکن می­باشد. ولی پارامترهای تعداد سنبله در مترمربع و عملکرد بیولوژیکی متأثر از فاصله از بادشکن نمی­باشند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 581.39 K

پهنه بندی خطر وقوع لغزش با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی: حوضه آبخیز گُلجه

موسی عابدینی؛ حسن ستایشی نِساز

دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، ، صفحه 139-165

چکیده

  پهنه­بندی خطر وقوع زمین لغزش از جمله روش­هایی است که با استفاده از آن می­توان مناطق بحرانی را تعیین کرده و از نقشه­های پهنه­بندی شده در راستای برنامه­ریزی محیطی جهت تقلیل خسارات ناشی از آن بهره گرفت. در تحقیق حاضر به بررسی پهنه­بندی خطر وقوع زمین لغزش در حوضه گُلجه پرداخته شده است. با توجه به قرارگیری چندآبادی، مزارع و ...  بیشتر پهنه­بندی خطر وقوع زمین لغزش از جمله روش­هایی است که با استفاده از آن می­توان مناطق بحرانی را تعیین کرده و از نقشه­های پهنه­بندی شده در راستای برنامه­ریزی محیطی جهت تقلیل خسارات ناشی از آن بهره گرفت. در تحقیق حاضر به بررسی پهنه­بندی خطر وقوع زمین لغزش در حوضه گُلجه پرداخته شده است. با توجه به قرارگیری چندآبادی، مزارع و باغات در این محدوده که در شیب و بستر نامناسب قرار دارند و مورد تهدید مخاطرات طبیعی از جمله زمین لغزش می­باشند. لذا پرداختن به پهنه­بندی زمین لغزش هدف اصلی این پژوهش محسوب می­شود. مهم­ترین عوامل موثر در وقوع زمین لغزش­های حوضه مورد تحقیق، به ترتیب: زمین­شناسی، شیب، کاربری اراضی، ارتفاع، فاصله از رودخانه، جهت شیب، بارش و گسل شناسائی شدند. مواد و روش مورد استفاده، مدل تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) در محیط GIS می­باشد به این صورت که پس از تهیه لایه­ها و وزن­دار نمودن آن­ها در محیط ArcGIS، نقشه نهایی تهیه شد. نتایج نهایی به­دست آمده از تحقیق حاضر نشان داده که وزن معیارهای نُه گانه مذکور به­ترتیب: 4092/0، 2485/0، 1439/0، 0786/0، 0479/0، 0309/0، 023/0، 0181/0 است که عامل زمین­شناسی بیشترین وزن (نقش) و عامل گسل کمترین وزن را داشته­اند. در نهایت نقشه زمین لغزش در چهار گروه با خطر بسیار زیاد، با خطر زیاد، با خطر متوسط و کم خطر تهیه شد. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.62 M

آب و هواشناسی

مقایسه کارآیی مدلهای سری زمانی خطی و غیرخطی در شبیهسازی و پیش‌بینی تبخیر- تعرق مرجع

کامران زینال زاده؛ ندا خان محمدی

دوره 22، شماره 63 ، خرداد 1397، ، صفحه 139-160

https://doi.org/4-7

چکیده

  برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق مرجع (ETo) نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب و بهینه­سازی مصرف آب کشاورزی دارد. یکی از روش­های برآورد ETo استفاده از مدل­های سری زمانی است. در این تحقیق، دقت و کارائی مدل خطی آرما (ARMA) و غیرخطی بیلینییر (BL) در شبیه­سازی و پیش­بینی ETo در سه ایستگاه سینوپتیک واقع در شمال غرب کشور مورد مقایسه قرار گرفت. بدین­منظور، ...  بیشتر برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق مرجع (ETo) نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب و بهینه­سازی مصرف آب کشاورزی دارد. یکی از روش­های برآورد ETo استفاده از مدل­های سری زمانی است. در این تحقیق، دقت و کارائی مدل خطی آرما (ARMA) و غیرخطی بیلینییر (BL) در شبیه­سازی و پیش­بینی ETo در سه ایستگاه سینوپتیک واقع در شمال غرب کشور مورد مقایسه قرار گرفت. بدین­منظور، مقادیر ماهانه EToاز سال 1990 تا 2014 با استفاده از روش ­فائو­پنمن­مانتیث 56 محاسبه شد. مقادیر محاسبه شده ETo در طول سال­های 1990 تا 2009 و 2010 تا 2014 به ترتیب برای واسنجی و صحت­سنجی مدل­ها به کار گرفته شد. نتایج شاخص­های آماری در مرحله صحت­سنجی (میلیمتر بر روز 691/0RMSE< و 818/0R2>) نشان داد که هر دو مدل خطی و غیرخطی می­توانند سری زمانی ETo را با دقت قابل­قبول در ایستگاه­های مورد مطالعه شبیه­سازی و پیش­بینی نمایند. در نهایت، مقادیر ETo با استفاده از کل آمار موجود طی سال­های 2014-1990 توسط هر دو روش مورد مطالعه مدل و با انتخاب مدل برتر برای پنج سال آتی (2019-2015) پیش­بینی شد. همچنین، نتایج آزمون دایبلد و ماریانو نشان داد که تفاوت معنی­داری بین نتایج دو مدل خطی و غیرخطی در مدل­بندی سری زمانی ETo، جز در ایستگاه اردبیل، وجود ندارد. برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق مرجع (ET0) نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب و بهینه­سازی مصرف آب کشاورزی دارد. یکی از روش­های برآورد ET0 استفاده از مدل­های سری زمانی است. در این تحقیق، دقت و کارائی مدل خطی آرما (ARMA) و غیرخطی بیلینییر (BL) در شبیه­سازی و پیش­بینی ET0 در سه ایستگاه سینوپتیک واقع در شمال غرب کشور مورد مقایسه قرار گرفت. بدین­منظور، مقادیر ماهانه ET0از سال 1990 تا 2014 با استفاده از روش ­فائو­پنمن­مانتیث 56 محاسبه شد. مقادیر محاسبه شده ET0 در طول سال­های 1990 تا 2009 و 2010 تا 2014 به ترتیب برای واسنجی و صحت­سنجی مدل­ها به کار گرفته شد. نتایج شاخص­های آماری در مرحله صحت­سنجی (میلیمتر بر روز 691/0RMSE< و 818/0R2>) نشان داد که هر دو مدل خطی و غیرخطی می­توانند سری زمانی ET0 را با دقت قابل­قبول در ایستگاه­های مورد مطالعه شبیه­سازی و پیش­بینی نمایند. در نهایت، مقادیر ET0 با استفاده از کل آمار موجود طی سال­های 2014-1990 توسط هر دو روش مورد مطالعه مدل و با انتخاب مدل برتر برای پنج سال آتی (2019-2015) پیش­بینی شد. همچنین، نتایج آزمون دایبلد و ماریانو نشان داد که تفاوت معنی­داری بین نتایج دو مدل خطی و غیرخطی در مدل­بندی سری زمانی ET0، جز در ایستگاه اردبیل، وجود ندارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 882.27 K

تلفیق شاخص¬های توسعه¬یافتگی انسانی و نقش آن در پایداری مصالح ساختمانی استان¬های ایران

اصغر ضرابی؛ راحله صنیعی

دوره 16، شماره 40 ، شهریور 1391، ، صفحه 141-159

چکیده

  موضوع آسیب­پذیری شهرها در برابر زلزله همیشه مورد تحقیق کارشناسان این امر بوده است. این پژوهش دارای ابعاد گوناگونی می­باشد از جمله پایداری و ناپایداری مصالح ساختمانی و ارتباط آن با عوامل و شاخص­های انسانی. این بحث عمدتاً بخش نامرئی برنامه­ریزی شهری محسوب می­شود و  برنامه­ریزی بدون در نظر گرفتن آن منجر به شکست خواهد شد. ...  بیشتر موضوع آسیب­پذیری شهرها در برابر زلزله همیشه مورد تحقیق کارشناسان این امر بوده است. این پژوهش دارای ابعاد گوناگونی می­باشد از جمله پایداری و ناپایداری مصالح ساختمانی و ارتباط آن با عوامل و شاخص­های انسانی. این بحث عمدتاً بخش نامرئی برنامه­ریزی شهری محسوب می­شود و  برنامه­ریزی بدون در نظر گرفتن آن منجر به شکست خواهد شد. هدف این پژوهش، تعیین شاخص­های انسانی مؤثر بر پایداری و ناپایداری مصالح ساختمانی مناطق شهری استان­های کشور است. از این رو در این پژوهش با رویکرد روش­های کمی ـ تحلیلی به مطالعه این عوامل پرداخته شده است. ابتدا با استفاده از روش SDI توسعه­یافتگی مصالح ساختمانی استان­ها محاسبه گردید که در آن استان­ها به چهاردسته تقسیم می­شوند و استان­های مازندران، ایلام، اصفهان، گیلان، مرکزی، کهکیلویه و بویراحمد، تهران در وضعیت توسعه­یافته جای می­گیرند. در گام بعدی با استفاده از روش تحلیل عاملی 90 نماگر به 11 عامل تأثیر­گذار تقلیل یافت. سپس با استفاده از روش رگرسیون آشکار گردید که عوامل اول، چهارم، هفتم و نهم بیشترین تأثیر را در توسعه­یافتگی مصالح داشته­اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 380.75 K

آب و هواشناسی

ارزیابی توان محیطی استان آذربایجان غربی برای کشت کلزا بر اساس روش AHP و مدل TOPSIS

علی محمدخورشیددوست؛ بهروز سبحانی؛ کامل آزرم؛ جمال امینی

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 141-161

چکیده

  کلزا با اختصاص 15 درصد کل تولید روغن گیاهی در جهان بعد از سویا و نخل روغنی، مقام سوم را در بین دانه­های روغنی به­خود اختصاص داده است. اقلیم، توپوگرافی، خاک و استعداد اراضی از مهم­ترین مولفه­های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق سعی شده است با ارزیابی تناسب اراضی بر ...  بیشتر کلزا با اختصاص 15 درصد کل تولید روغن گیاهی در جهان بعد از سویا و نخل روغنی، مقام سوم را در بین دانه­های روغنی به­خود اختصاص داده است. اقلیم، توپوگرافی، خاک و استعداد اراضی از مهم­ترین مولفه­های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق سعی شده است با ارزیابی تناسب اراضی بر اساس این معیارها، اراضی مستعد کـشت کلزا در سطح استان آذربایجان ­غربی شناسایی شـود. در تحقیق حاضر از داده­های اقلیمی از قبیل دما، بارش، درجه روز، رطوبت نسبی، تعداد روز یخبندان، و ساعات آفتابی، ایستگاه­های سینوپتیک و باران­سنجی سطح استان از بدو تاسیس تا سال 1388 مربوط به هر یک از مراحل فنولوژیکی رشد کلزا و داده­های منابع زمینی از قبیل لایه­های توپوگرافی، قابلیت اراضی، عمق خاک و کاربری اراضی، استفاده شده، و مطالعه و بررسی هر یک از آن­ها در رابطه با نیازهای اقلیمی و اکولوژیکی کلزا صورت گرفت. سپس با استفاده از روش واسطه­یابی کریجینگ در نرم­افزار Arc GIS 9.3 هر یک از نقشه­های عناصر اقلیمی تهیه و لایه­های اطلاعاتی طبقه­بندی شدند. به منظور اولویت­بندی و ارزیابی معیارها و لایه­های اطلاعاتی در رابطه با هم و تعیین وزن آنها از روش AHP استفاده شد. سپس ترکیب و تحلیل فضایی اطلاعات با استفاده از مدل TOPSIS در محیط GIS صورت گرفت و لایه نهایی ارزیابی توان محیطی برای کشت کلزا تهیه شد. بر اساس نتایج به دست آمده، اراضی استان از نظر پتانسیل اقلیمی و محیطی برای کشت کلزا به چهار طبقه خیلی مناسب (6/18%)، مناسب (4/34%)، متوسط (1/32%) و ضعیف (7/14%) تقسیم­بندی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 9.69 M

آب و هواشناسی

تحلیل همدیدی– دینامیکی وقوع سیل بندرعباس در مارس 2014

فریده حبیبی؛ محبوبه فیروزآبادی؛ فاطمه زارعی

دوره 22، شماره 66 ، بهمن 1397، ، صفحه 141-162

چکیده

    در این تحقیق سامانه‌ بارشی قوی رخداده در روزهای 14 و 15ام مارس 2014 در مناطق جنوبی ایران بررسی شده­است. بدین‌منظور گزارش‌های سینوپ و متار ایستگاه‌های نیمه جنوبی ایران، الگوهای جوی شامل فشار در سطح متوسط دریا، رطوبت، دما و فرارفت آن در ترازهای 500، 850 و1000، گرایش ارتفاع 24 ساعته در تراز 500، باد در ترازهای 200 و  1000 و همچنین جریانات ...  بیشتر   در این تحقیق سامانه‌ بارشی قوی رخداده در روزهای 14 و 15ام مارس 2014 در مناطق جنوبی ایران بررسی شده­است. بدین‌منظور گزارش‌های سینوپ و متار ایستگاه‌های نیمه جنوبی ایران، الگوهای جوی شامل فشار در سطح متوسط دریا، رطوبت، دما و فرارفت آن در ترازهای 500، 850 و1000، گرایش ارتفاع 24 ساعته در تراز 500، باد در ترازهای 200 و  1000 و همچنین جریانات جتی در تراز 200 هکتوپاسکال بررسی شده­است. این سامانه بارشی با سامانه بارشی مارس 1996 که دومین بیشینه بارش را در طی 58 سال گذشته در این منطقه داشته­است، مقایسه شده است. بررسی‌ها نشان داد که مهمترین علت بارش‌ها، مربوط به ناپایداری پتانسیلی ناشی از سامانه کم‌فشار دینامیکی که به صورت یک ناوه کم­فشار از ترکمنستان به سمت تنگه هرمز کشیده شده بود، می‌باشد. همچنین، نصف‌النهاری‌شدن تدریجی جهت جریان جت جنب‌حاره‌ای قوی در شمال‌غرب آفریقا و کشیده‌شدن شاخه‌ای از آن بر فراز خلیج فارس نیز به تشدید ناپایداری در این مناطق در روزهای ذکر شده کمک کرده ‌است. بیشینه بارش 24 ساعته به­ترتیب از بندرعباس، رودان و کهنوج با 110 ، 5/78 و 69 میلی‌متر گزارش شده‌است. موقعیت هر سه ایستگاه در ناحیه شرقی سامانه بارشی قرار دارد، جایی که فرارفت قوی رطوبت از سمت تنگه­هرمز به آن سو بوده است. قرار گرفتن سمت چپ خروجی جت بر فراز استان هرمزگان نیز سبب جریان صعودی هوا در منطقه شده ‌است. مجموع همه این عوامل سبب وقوع بارش بیشینه در این استان شده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.56 M

تحلیل شرایط سینوپتیک رخداد سیل در بارش‌های سنگین (شهرستان کوهرنگ)

منوچهر فرج زاده؛ سعید رجایی نجف آبادی

دوره 17، شماره 45 ، آبان 1392، ، صفحه 142-162

چکیده

  بدون شک سیلاب یک بلای طبیعی شناخته شده است. تحلیل جامع از شرایط سینوپتیکی که موجب جریان روان‌آب با حجم بالا می‌گردد شرایط را برای شناسایی مناطق با ریسک سیل بالا مناسب‌تر می‌سازد. هدف از این تحقیق مطالعه و بررسی بارش‌ سنگین و در پی آن احتمال رویداد سیل در منطقه چهارمحال بختیاری و به صورت موردی کوهرنگ می‌باشد. بارش 20 بهمن ...  بیشتر بدون شک سیلاب یک بلای طبیعی شناخته شده است. تحلیل جامع از شرایط سینوپتیکی که موجب جریان روان‌آب با حجم بالا می‌گردد شرایط را برای شناسایی مناطق با ریسک سیل بالا مناسب‌تر می‌سازد. هدف از این تحقیق مطالعه و بررسی بارش‌ سنگین و در پی آن احتمال رویداد سیل در منطقه چهارمحال بختیاری و به صورت موردی کوهرنگ می‌باشد. بارش 20 بهمن سال 1384 با 157.4 میلی‌متر به عنوان نمونه‌ایی از بارش‌های سنگین منطقه انتخاب و نقشه‌های سینوپتیک از تراز‌ سطح زمین تا تراز 500 هکتوپاسکال و نقشه‌های روان‌آب سطحی برای نمایش حداکثر دبی، ترسیم و تفسیر گردید. در این روز مرکز کم‌فشاری بر روی کشور یونان شکل گرفته و با عمیق شدن تا عرض‌های 25 درجه کم‌فشار حرارتی واقع بر روی سودان و عربستان را تبدیل به کم‌فشار دینامیکی کرده و تا غرب کشور گسترش یافته است. براساس نقشه‌های فشار سطح زمین، ارتفاعی تا تراز 500 هکتوپاسکال و وزش رطوبت‌ چنین برمی‌آید که، ناپایداری شدید از سطح زمین تا تراز 500 هکتوپاسکال باعث صعود شدید و بارش سنگین شده است. رطوبت مورد نیاز برای این بارش از آب‌های دریای مدیترانه، سرخ و خلیج فارس تأمین گردید. با توجه به موقعیت کوهستانی منطقه مورد مطالعه، این بارش سبب جریان روان‌آب با شدت فراوان و شکل‌گیری دبی 5.7 متر مکعب در ثانیه در زمانی کمتر از 6 ساعت گردید. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.28 M

برآورد حداکثر بارش محتمل به روش سینوپتیکی در حوضه آبریز رودخانه کرج

افسانه عباسی؛ هوشنگ قائمی

دوره 17، شماره 43 ، خرداد 1392، ، صفحه 145-168

چکیده

  در این پژوهش 5 ایستگاه سینوپتیک مهرآباد، کرج، قزوین، رامسر و نوشهر در حوضه­ رودخانه­ سد کرج انتخاب گردید. پس از تحلیل و پردازش داده­های سرعت باد، دمای نقطه شنبم و فشار تنظیم رطوبت محاسبه و در نهایت مقادیر حداکثر بارش محتمل در تداوم 24 و 48 ساعته برای حوضه­ مورد مطالعه برآورد شد و مقادیر آن به ترتیب 56/140 و 58/254 میلی­متر می­باشد. چنانچه ...  بیشتر در این پژوهش 5 ایستگاه سینوپتیک مهرآباد، کرج، قزوین، رامسر و نوشهر در حوضه­ رودخانه­ سد کرج انتخاب گردید. پس از تحلیل و پردازش داده­های سرعت باد، دمای نقطه شنبم و فشار تنظیم رطوبت محاسبه و در نهایت مقادیر حداکثر بارش محتمل در تداوم 24 و 48 ساعته برای حوضه­ مورد مطالعه برآورد شد و مقادیر آن به ترتیب 56/140 و 58/254 میلی­متر می­باشد. چنانچه با توجه به PMP[1] بدست آمده در مدت 24 ساعت، مقدار متوسط دبی محاسبه گردد مساوی  68/1374 است این در صورتی است که کل حجم آب باران ریزش شده به دبی تبدیل گردد، در صورتی که ضریب جریان حوضه 40 درصد در نظر گرفته شود تقریباً  550 بطور متوسط بدست می­آید که با توجه به بیشینه متوسط دبی روزانه مشاهده شده در دوره­ آماری 20ساله (  54/154) قابل قبول است. با توجه به نقشه­های سینوپتیک سه سامانه­ باران­زا موجب بیشینه بارش 24 ساعته به 48 ساعته گردیده است که برای بدست آوردن PMP تحلیل شده است. [1]- probable maximum precipitation

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.99 M

آب و هواشناسی

تحلیل آماری ـ همدید بادهای توفنده زمستانه و تابستانه شهرستان‌های اردبیل، پارس‌آباد و خلخال در بازه زمانی 1992- 2012

نفیسه رحیمی؛ سعید جهانبخش؛ برومند صلاحی

دوره 23، شماره 70 ، اسفند 1398، ، صفحه 145-167

چکیده

      بادهای توفنده از پدیده­های مخرب اقلیمی می­باشند که همه ساله خسارات­ جبران­ناپذیری به مزارع، تاسیسات و جاده­ها وارد می­نمایند. با توجه به اینکه ِخطه شمال غرب ایران بخصوص استان اردبیل یکی از مناطق بادخیز کشور است، این پژوهش به منظور شناسایی الگوهای همدید مسبب بادهای شدید آن انجام گرفته است. بدین جهت با ...  بیشتر     بادهای توفنده از پدیده­های مخرب اقلیمی می­باشند که همه ساله خسارات­ جبران­ناپذیری به مزارع، تاسیسات و جاده­ها وارد می­نمایند. با توجه به اینکه ِخطه شمال غرب ایران بخصوص استان اردبیل یکی از مناطق بادخیز کشور است، این پژوهش به منظور شناسایی الگوهای همدید مسبب بادهای شدید آن انجام گرفته است. بدین جهت با در نظرگیری سرعت باد برابر و بیش از 28 نات بر ثانیه، 783 روز به عنوان روزهای همراه با باد توفنده در استان اردبیل شناسایی شدند. سپس با انجام یک تحلیل مولفه مبنا برروی داده‌های ارتفاع ژئوپتانسیل در تراز 500 هکتوپاسکال این 783 روز، 7 مولفه تشخیص داده شد که 92% از واریانس داده‌ها را بیان می‌کرد. سرانجام با خوشه‌بندی این 7 مولفه 10 الگوی گردشی متمایز به عنوان الگوهای همدید عهده‎دار بادهای توفنده استان اردبیل شناسایی شدند. بررسی آرایش توپوگرافی تراز 500 هکتوپاسکال این الگوها گویای غلبه‌ی ناوه‌ و پشته بر این الگوهاست. بدین معنی که این الگوهای عمدتاً شامل ناوه، پشته و یا ترکیبی از ناوه ـ پشته بوده و سایر سامانه‌ها نظیر کم‌ارتفاع بریده، سامانه‌های بندالی و ..، در این الگوها قابل مشاهده نیستند. هر چند که ممکن است سامانه‌های یادشده در الگوهای تکی هر یک از 783 روز مشاهده شوند اما غلبه و تأثیر نفوذ بر عهده این سامانه‌ها نیست. از سوی پراکنش زمانی الگوها نشان داد، در تراز 1000 هکتوپاسکال الگوهای تابستانه  مشابه‌ الگوهای زمستان ـ بهار ـ پاییز است اما نکته قابل توجه معکوس شدن موقعیت مکانی سامانه‌های فشار تراز 1000 هکتوپاسکال در دو الگوی تابستانه است به طوری که یک کم فشار به جای پرفشار برروی زاگرس و یک پرفشار به جای کم فشار برری دریایی خزر قرار می‌گیرد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.17 M

ارزیابی توسعه اکوتوریسم پایدار در شهر کرمانشاه

اصغر ضرابی؛ اعظم صفرآبادی

دوره 17، شماره 46 ، بهمن 1392، ، صفحه 147-170

چکیده

  اکوتوریسم یا طبیعت گردی یکی از شاخه‌های گردشگری است که مبتنی بر جاذبه‌های طبیعی است. شـناسایی مناطق مستعد طبیعت­گردی و بـرنامه­ریزی برای این مناطق، به­منظور جذب علاقه­مندان و ایجاد امکانات زیربنایی برای آنها از جمله راهکارهای توسعه صنعت اکوتوریسم است. شهر کرمانشاه جزو مناطق دارای قابلیت­های طبیعت گردی بالا و همچنین ...  بیشتر اکوتوریسم یا طبیعت گردی یکی از شاخه‌های گردشگری است که مبتنی بر جاذبه‌های طبیعی است. شـناسایی مناطق مستعد طبیعت­گردی و بـرنامه­ریزی برای این مناطق، به­منظور جذب علاقه­مندان و ایجاد امکانات زیربنایی برای آنها از جمله راهکارهای توسعه صنعت اکوتوریسم است. شهر کرمانشاه جزو مناطق دارای قابلیت­های طبیعت گردی بالا و همچنین برخوردار از جاذبه­های فرهنگی و تاریخی غنی در زمینه گردشگری است، در این پژوهش سعی شده است تا چالش‌ها و فرصت‌های طبیعت­گردی این شهر با استفاده از مدل راهبردیSWOT  ارزیابی شود و راهکارهای مناسب برای دستیابی به اکوتوریسم پایدار منطقه ارائه گردد. نوع پژوهش کاربردی- توسعه­ای است و با روش توصیفی- تحلیلی به جمع­آوری اطلاعات اسنادی، کتابخانه‌ای و پرسشنامه‌ای اقدام شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان­دهنده آن است که؛ طبیعت بکر و توان اکوتوریستی بالا با امتیاز وزنی 45/0 و آب و هوای متنوع با امتیاز وزنی 32/0 مهم­ترین نقاط قوت، عدم معرفی صحیح جاذبه­ها با امتیاز وزنی 32/0 مهم­ترین نقطه ضعف، اشتغال­زایی با امتیاز وزنی 36/0 و سازماندهی مدیریت بازدیدها با امتیاز وزنی 28/0 مهم­ترین فرصت­ها و نداشتن برنامه­های اصولی و از پیش مطالعه شده با امتیاز وزنی 40/0 مهم­ترین تهدید توسعه پایدار اکوتوریسم منطقه به حساب می­آیند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 311.5 K

پهنه بندی زمین برای توسعه شهری بخش مرکزی منطقه آزاد ارس با استفاده از مدل AHP

شهریور روستایی؛ اکبر اصغری زمانی؛ علی زلفی

دوره 18، شماره 47 ، فروردین 1393، ، صفحه 149-169

چکیده

  در این مقاله با توجه به اهمیت و ضرورت شناخت ویژگی‌های محیط طبیعی جهت تمیز و تشخیص نقاط مناسب برای ایجاد بناها و ساختمان‌ها شهری، از مناطق نامساعد، دست به پهنه­بندی اراضی بخش مرکزی منطقه آزاد ارس، برای توسعه شهری زده شده است. برای این منظور 6 شاخص (فاصله از گسل، حریم رودخانه ارس، حریم مسیل‌ها، جنس زمین، فرسایش و شیب) در نظر گرفته شده ...  بیشتر در این مقاله با توجه به اهمیت و ضرورت شناخت ویژگی‌های محیط طبیعی جهت تمیز و تشخیص نقاط مناسب برای ایجاد بناها و ساختمان‌ها شهری، از مناطق نامساعد، دست به پهنه­بندی اراضی بخش مرکزی منطقه آزاد ارس، برای توسعه شهری زده شده است. برای این منظور 6 شاخص (فاصله از گسل، حریم رودخانه ارس، حریم مسیل‌ها، جنس زمین، فرسایش و شیب) در نظر گرفته شده و دست به تهیه و تولید آن‌ها زده شد. بعد از تولید شاخص‌ها، با توجه به موضوع پژوهش با استفاده از مدل AHP، هر یک شاخص‌ها وزن­دهی شده و با استفاده از قابلیت‌های نرم­افزار ARC GIS دست به ترکیب شاخص‌ها زده شد و نقشه پهنه­بندی زمین برای توسعه شهری منطقه آزاد به­دست آمده و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشانگر آن می‌باشد که مطلوب‌ترین مکان برای توسعه شهری بر اساس دوری از عوامل بحران­آفرین طبیعی در سمت جنوب، جنوب­غربی و غرب منطقه قرار دارد که 4762 هکتار از مساحت منطقه را به خود اختصاص داده است. این در حالیست که 2300 هکتار از اراضی این منطقه، اراضی با عدم مطلوبیت برای توسعه شهری می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.5 M

اهمیت نقشه¬های زمین پیمایی در مدیریت مکان¬های ژئومورفیکی ایران، (مطالعه موردی: گردنه پیام)

داود مختاری

دوره 16، شماره 37 ، آبان 1390، ، صفحه 151-172

چکیده

  گردشگری از نوع زمین­پیمایی، که ترکیبی از فعالیت­های ورزشی و تدبر در ویژگی­های زمین­شناختی ـ ژئومورفولوژیکی طبیعت را شامل می­شود، از جمله مهم­ترین فعالیت­های تفریحی و زمینه­های کسب در آمد با افقی روشن در آینده نزدیک خواهد بود. این مقاله با معرفی گردنه پیام در شمال غرب ایران (بین ″05′17°38 تا ″52′55°38 عرض شمالی ...  بیشتر گردشگری از نوع زمین­پیمایی، که ترکیبی از فعالیت­های ورزشی و تدبر در ویژگی­های زمین­شناختی ـ ژئومورفولوژیکی طبیعت را شامل می­شود، از جمله مهم­ترین فعالیت­های تفریحی و زمینه­های کسب در آمد با افقی روشن در آینده نزدیک خواهد بود. این مقاله با معرفی گردنه پیام در شمال غرب ایران (بین ″05′17°38 تا ″52′55°38 عرض شمالی و ″13′46°45 تا ″12′59°45 طول شرقی) به عنوان یک مکان ژئومورفیکی، سعی دارد روش­شناسی تهیة نوعی نقشه موضوعی به نام «نقشة زمین­پیمایی» را ارائه نماید. این نقشه­ها بر عناصری از چشم­انداز و مخاطرات احتمالی تأکید دارند که یک گردشگر در برنامة گردشگری خود و همچنین به هنگام گردش با آنها روبروست. گردنة پیام دارای جذابیت­های زیادی (چشم­انداز کوهستانی مرتفع، مسیرهای مختلف کوه­پیمایی، چشمه­های پر آب، امکانات گردشگری زمستانی، و اقلیم ییلاقی) از نظر گردشگری از نوع زمین­پیمایی می­باشد و سطوح مختلفی از مخاطرات ژئومورفولوژیکی (انواع حرکات توده­ای، سقوط بهمن برفی و سنگی، فعالیت­های انباشتی و کاوشی رودخانه­ای و...) نیز در بخش­های مختلف گردنـه به چشم می­خورد. یافته­های این مقاله و پیشنهاد تهیه نقشه­های زمین­پیمایی برای مکان­های ژئومورفیکی ایران، به برنامه­ریزان امر گردشگری می­تواند گامی مهم در جهت افزایش بهره­وری گردشگری در نواحی مرتفع کشورمان باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.33 M

ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری

تبیین ساختاری عوامل موثر بر سرزندگی در فضاهای عمومی شهری اصفهان از دیدگاه شهروندان و گردشگران

فرنوش خراسانی زاده؛ حمید صابری؛ مهدی مومنی؛ میر نجف موسوی

دوره 24، شماره 72 ، شهریور 1399، ، صفحه 151-181

https://doi.org/10.22034/gp.2020.10852

چکیده

  رزندگی در حقیقت تمایل شهروندان به حضور فعال و پویا در محیط­های شهری گفته  می­شود که باعث پر رونق و شلوغ تر شدن فضاهای شهری و افزایش حضور شهروندان در فضاهای عمومی شهر می شود. هدف از انجام این پژوهش بررسی عوامل موثر بر سرزندگی در فضاهای عمومی شهری از دیدگاه شهروندان و گردشگران در مناطق شهری(1و3و5و6 ) اصفهان می باشد. روش تحقیق از لحاظ ...  بیشتر رزندگی در حقیقت تمایل شهروندان به حضور فعال و پویا در محیط­های شهری گفته  می­شود که باعث پر رونق و شلوغ تر شدن فضاهای شهری و افزایش حضور شهروندان در فضاهای عمومی شهر می شود. هدف از انجام این پژوهش بررسی عوامل موثر بر سرزندگی در فضاهای عمومی شهری از دیدگاه شهروندان و گردشگران در مناطق شهری(1و3و5و6 ) اصفهان می باشد. روش تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی تحلیلی می باشد . تعداد کل نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران  با سطح اطمینان 95 در صد 584 نفر برآورد گردید. از این تعداد نیمی از شهروندان و نیمی از گردشگران  بالای 15 سال در چهار منطقه اصفهان در بازه زمانی دی ماه 96 تا خرداد 97 می باشد. برای اندازه گیری عوامل موثر در سرزندگی از چهار مفهوم امنیت، هویت، جذابیت کالبدی به عنوان  متغییر وابسته و شاخص سرزندگی به عنوان متغییر مستقل استفاده گردید. نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری  نشان داد که تاثیر امنیت بر سرزندگی برابر با 221/0 و این ضریب تاثیر معنی داری دارد (ضریب  t بیشتر از 96/1) این امر به این معنی می‌باشد که با بهبود امنیت، سرزندگی نیز بهبود می‌یابد. اثر هویت بر سرزندگی برابر با 854/0 و اثر جذابیت کالبدی بر سرزندگی برابر با 170/0 و این ضریب تاثیر معنی داری دارد .

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.69 M

بررسی و تحلیل نقش تصویر مقصد در توسعه صنعت گردشگری (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)

یعقوب زنگنه؛ یاسر شمس الله زاده

دوره 16، شماره 41 ، آبان 1391، ، صفحه 153-168

چکیده

  در چند دهه‌ اخیر یکی از موضوعات مهمی که در مطالعات مربوط به گردشگری مورد توجه محققان قرار گرفته است، تصویر (وجهه استنباط شده) گردشگران از یک مقصد گردشگری بوده است. نتایج اکثر این پژوهش‌ها حاکی از تأثیر تصویر ذهنی گردشگر از یک مقصد در تصمیم به سفر، رفتار در حین سفر و قصد انجام سفرهای مجدد به آن مقصد است. علی‌رغم اهمیت این مفهوم ...  بیشتر در چند دهه‌ اخیر یکی از موضوعات مهمی که در مطالعات مربوط به گردشگری مورد توجه محققان قرار گرفته است، تصویر (وجهه استنباط شده) گردشگران از یک مقصد گردشگری بوده است. نتایج اکثر این پژوهش‌ها حاکی از تأثیر تصویر ذهنی گردشگر از یک مقصد در تصمیم به سفر، رفتار در حین سفر و قصد انجام سفرهای مجدد به آن مقصد است. علی‌رغم اهمیت این مفهوم در توسعه‌ صنعت گردشگری، موضوع تصویر در مطالعات مربوط به گردشگری در ایران، به جز موارد معدود، آن هم در رابطه با گردشگران خارجی مورد بررسی قرار نگرفته است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل تصویر گردشگران داخلی از شهر تبریز در قبل و بعد از سفر به این شهر می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایشی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه گردآوری شده است و سپس با استفاده از روش‌های آماری و به کمک نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد سفر به شهر تبریز باعث تغییر مثبتی در تصویر گردشگران از این شهر شده است. هم‌چنین همبستگی مثبتی بین وجهه‌ استنباط شده‌ گردشگران بعد از سفر و میزان تمایل آن‌ها به سفر مجدد به این شهر وجود داشته است. نکته‌ حایز اهمیت در رابطه با منابع کسب اطلاع گردشگران از مقصد، نقش عمده‌ روش‌های سنتی (دوستان و آشنایان) در کسب اطلاع گردشگران در قبل از سفر به این شهر بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 239.85 K

کاربرد روش¬های زمین آمار در مطالعات توزیع مکانی بارش (مطالعة موردی: استان کرمان)

سیدحسین میرموسوی؛ مینا میریان

دوره 16، شماره 38 ، بهمن 1390، ، صفحه 153-178

چکیده

  در مطالعات جغرافیایی با توجه به اینکه برداشت اطلاعات اغلب به صورت نقطه­ای انجام می­گیرد، ضرورت دارد جهت تعمیم آن به کل منطقه، عملیات درونیابی بر روی نقاط انجام گیرد. در این مطالعه با استفاده از روش­های کریجینگ و معکوس وزنی، نسبت به درونیابی بارش در استان کرمان اقدام شده است. برای این منظور از آمار بارش ماهانه تعداد 9 ایستگاه سینوپتیک ...  بیشتر در مطالعات جغرافیایی با توجه به اینکه برداشت اطلاعات اغلب به صورت نقطه­ای انجام می­گیرد، ضرورت دارد جهت تعمیم آن به کل منطقه، عملیات درونیابی بر روی نقاط انجام گیرد. در این مطالعه با استفاده از روش­های کریجینگ و معکوس وزنی، نسبت به درونیابی بارش در استان کرمان اقدام شده است. برای این منظور از آمار بارش ماهانه تعداد 9 ایستگاه سینوپتیک استان کرمان و 11 ایستگاه سینوپتیک استان­های همجوار استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان می­دهد که روش کریجینگ با سطح خطای پایین­تر روش مناسب­تری برای درونیابی بارش در این منطقه می­باشد. بر اساس مدل­های برازش یافته نیمه­پراکنش نگار، مدل­های کروی، خطی و نمایی امکانات مناسب­تری را برای تهیة نقشه­های همباران قرار می­دهند. در بین مدل­های مذکور مدل کروی برای ماه­های ژانویه تا ژوئن و هم چنین ماه دسامبر، مدل­نمایی برای ماه جولای و مدل نمایی برای ماه­های آگوست تا نوامبر مناسب ترین مدل تغییر نما تشخیص داده شدند. بر مبنای نقشه­های ترسیم شده برای ماه­های مختلف ضمن اینکه بیشترین میزان بارش در فصل زمستان اتفاق افتاده است بیشترین دامنة تغییرات هم به میزان 42-13 میلی­متر در این فصل است. از نظر مکانی شیب تغییران بارش از جنوب به شمال روند کاهشی دارد. در سایر فصول ضمن پایین بودن میانگین بارش دامنه تغییرات نیز نوسانات قابل ملاحظه­ای نشان نداد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 709.83 K