محمدرضا پورمحمدی؛ حسن محمودزاده
دوره 19، شماره 51 ، فروردین 1394، ، صفحه 59-80
چکیده
محل زندگی انسانها مهمترین بخش شهر است و سهم عمدهای از سطوح کاربریها را نیز بهخود اختصاص میدهد؛ بهگونهای که در شهرهای کوچک بیش از 60 درصد و شهرهای بزرگ حدود 40 درصد از سطح شهر تحت پوشش کاربری مسکونی است. یکی از موارد مهم و پیچیده برای برنامهریزان شهری تعیین کیفیت موقعیت استقرار کاربری مسکونی و مطابقت آن با اصول ...
بیشتر
محل زندگی انسانها مهمترین بخش شهر است و سهم عمدهای از سطوح کاربریها را نیز بهخود اختصاص میدهد؛ بهگونهای که در شهرهای کوچک بیش از 60 درصد و شهرهای بزرگ حدود 40 درصد از سطح شهر تحت پوشش کاربری مسکونی است. یکی از موارد مهم و پیچیده برای برنامهریزان شهری تعیین کیفیت موقعیت استقرار کاربری مسکونی و مطابقت آن با اصول شهرسازی میباشد. پیچیدگی و ازیاد فاکتورهای موثر در تعیین کیفیت مکانی استقرار کاربری مسکونی، لزوم بهکارگیری روشهای چندمتغیره تصمیمساز جهت تعیین درجه تناسب کیفی استقرار کاربری مسکونی را میطلبد. هدف عمده مقاله حاضر تعیین وضعیت فعلی الگوی استقرار کاربریهای مسکونی در تطابق با استانداردهای مکانیابی کاربری مسکونیهای در مناطق دهگانه شهرداری کلانشهر تبریز میباشد. بدین منظور از روشهای ارزیابی چندمعیاره مبتنی بر تحلیل سلسلهمراتبی برای تولید و تجزیه و تحلیل نقشهها و لایههای مختلف کاربریها استفاده شده است. طی این فرآیند ابتدا شاخصهای طبیعی و انسانی مورد نیاز و تأثیرگذار در قالب 12 شاخص شناسایی، تهیه و مورد استفاده قرار گرفتهاند و در نهایت نقشه نهایی کیفیت استقرار بر اساس مدل AHP تولید شده است. بر اساس یافتههای تحقیق، از کل مساحت 09/4043 هکتاری کاربری مسکونی حدود 14/502 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی کم تا کم در قسمتهای شمالی شهرداری مناطق 1، 4 و 10، 61/558 هکتار در مناطق با استاندارد متوسط در قسمتهای جنوبی شهرداری مناطق 1،2 و 314/2982 هکتار استانداردهای مکانیابی در مناطق با استاندارد زیاد تا خیلی زیاد در قسمتهای مرکزی شهر واقع در شهرداری مناطق 3، 4، 5، 6، 7 و8 میباشند.
مجید رضایی بنفشه؛ طاهره جلالی عنصرودی
دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 59-79
چکیده
ایران در منطقه نیمه خشک قرار دارد و متوسط بارندگی سالانه آن حدود یک سوم بارندگی جهان است. در دهههای اخیر علاوه بر رشد جمعیت، افزایش دمای کره زمین سبب تغییرات وسیعی در سطح زمین گردیده و باعث بروز تغییراتی در زمان و مکان بارش شده است. با توجه به رابطه نزدیک بین چرخه هیدرولوژی و سیستم اقلیمی هر گونه تغییر در اجزاء اقلیم از جمله بارش، ...
بیشتر
ایران در منطقه نیمه خشک قرار دارد و متوسط بارندگی سالانه آن حدود یک سوم بارندگی جهان است. در دهههای اخیر علاوه بر رشد جمعیت، افزایش دمای کره زمین سبب تغییرات وسیعی در سطح زمین گردیده و باعث بروز تغییراتی در زمان و مکان بارش شده است. با توجه به رابطه نزدیک بین چرخه هیدرولوژی و سیستم اقلیمی هر گونه تغییر در اجزاء اقلیم از جمله بارش، میتواند تاثیر مهمی بر موجودیت آب زیرزمینی داشته باشد. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر تغییر اقلیم بر تغییرات زمانی و مکانی تغذیه آب زیرزمینی حوضه آبریز تسوج، با استفاده از نتایج خروجی مدل HADCM3 میباشد. در این راستا از دادههای کوچک مقیاس شده سناریوی A2 استفاده و سپس توسط مدل هیدرولوژیکی HELP3، تغذیه برای دوره زمانی 2030-2013 پیشبینی شد. نتایج نشان داد که میزان تغذیه آب زیرزمینی در این حوضه از 12 تا 67 میلی متر در سال تحت سناریوی A2 در نوسان میباشد. در آینده ناحیه غربی منطقه مورد مطالعه تغذیه کمتری نسبت به سایر قسمتهای حوضه خواهد داشت دلیل این امر تاثیر توامان عوامل زمین شناسی و اقلیمی خواهد بود چرا که در کنار افزایش دما، افزایش توان تبخیر و کاهش بارش عامل ریز دانه بودن رسوبات در کاهش تغذیه این منطقه نقش موثری خواهد داشت. همچنین بررسی همبستگی متقاطع بین بارش و تغذیه آب زیرزمینی نشان داد که از نظر مکانی نیمه جنوبی حوضه آبریز نسبت به نیمه شمالی در بازه زمانی کوتاهتر نسبت به تغییرات تغذیه ناشی از بارش واکنش نشان خواهد داد.
مسعود تقوایی؛ آسیه حسنی نژاد؛ خدیجه طالبی
دوره 18، شماره 48 ، تیر 1393، ، صفحه 61-80
چکیده
بررسی و شناخت نواحی روستائی و تحلیل قابلیتها و تنگناهای آنها در فرایند برنامهریزی توسعه روستائی اهمیت به سزائی دارد و امروزه آگاهی از امکانات و تنگناهای نواحی روستائی جهت ارائه طرحها و برنامههای توسعه نوعی ضرورت محسوب میشود. تعیین و تحلیل سطوح برخورداری نواحی روستائی در زمینههای مختلف با استفاده از روشهای ...
بیشتر
بررسی و شناخت نواحی روستائی و تحلیل قابلیتها و تنگناهای آنها در فرایند برنامهریزی توسعه روستائی اهمیت به سزائی دارد و امروزه آگاهی از امکانات و تنگناهای نواحی روستائی جهت ارائه طرحها و برنامههای توسعه نوعی ضرورت محسوب میشود. تعیین و تحلیل سطوح برخورداری نواحی روستائی در زمینههای مختلف با استفاده از روشهای کمی نقش مهمی در این فرایند دارد. در این مقاله با بهرهگیری از "مدلهای شاخص مرکزیت" و "پرستون" و استفاده از 45 شاخص در زمینههای (اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی- درمانی و کشاورزی) به تعیین و تحلیل سطوح برخورداری دهستانهای استان زنجان پرداخته شده است. امکانات محیطی، مجاورت و فاصله نزدیک با مراکز شهری، کانونها و محورهای توسعه، محدودههای صنعتی و شبکههای زیربنائی عمده نقش موثری در سطوح برخورداری نواحی روستائی استان دارد. نتایج نشان میدهدکه این دهستانها، از لحاظ میزان برخورداری، در هر یک از ابعاد (اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی - درمانی و کشاورزی) با یکدیگر تفاوتهای قابل ملاحظهای دارند؛ بهطوریکه 9 دهستان از مجموع 46 دهستان در همه زمینههای اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی- درمانی و کشاورزی در سطح محروم و تنها یک دهستان در سطح بسیار برخوردار قرار دارد. این تفاوتها لزوم تهیه و اجرای برنامهها و طرحهای هدفمند را برای توسعه یکپارچه و متوازن نواحی روستائی ایجاب میکند.
برنامه ریزی شهری
دکتر محمدرضا پورمحمدی؛ شیرین بدری اصل
چکیده
افزایش جمعیت شهری و روند رو به تزاید مالکیت خودرو باعث بروز بسیاری از مشکلات عبور و مرور در حمل و نقل شهری گردیده است. یکی از راههای برونرفت از این دشواریها، توسعه حمل و نقل عمومی بهویژه سیستمهای ریلی و مترو شهری است که در سالهای اخیر در اغلب شهرهای بزرگ کشور راهاندازی شده است. در این مقاله سعی بر آن است که ضمن معرفی ...
بیشتر
افزایش جمعیت شهری و روند رو به تزاید مالکیت خودرو باعث بروز بسیاری از مشکلات عبور و مرور در حمل و نقل شهری گردیده است. یکی از راههای برونرفت از این دشواریها، توسعه حمل و نقل عمومی بهویژه سیستمهای ریلی و مترو شهری است که در سالهای اخیر در اغلب شهرهای بزرگ کشور راهاندازی شده است. در این مقاله سعی بر آن است که ضمن معرفی شبکه متروی شهر تبریز به ارزیابی ایستگاههای مکانیابی شده در طرح توسعه متروی تبریز با استفاده از 18 شاخص در قالب روش تحلیل سلسله مراتبی پرداخته شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد ایستگاه 29 بهمن و ایستگاه استاد شهریار بیشترین امتیاز از متغیر کیفیت مبلمان و کمترین امتیاز را از این گزینه را ایستگاه خیام دارا است. ایستگاه 4 در زیر شاخص وجود درمانگاه و اورژانس بیشترین امتیاز و ایستگاه 6 کمترین امتیاز را داراست.کاربریهای محدوده ایستگاه 2 و ایستگاه 7 ارتباط بیشتری با عملکرد ایستگاهها دارند. در بین ایستگاههای فاز اول خط یک ایستگاه استاد شهریار از لحاظ زیباشناختی امتیاز بیشتری را دارا است. ایستگاه 1 بهدلیل نزدیک بودن به دپو ائلگلی بیشترین وزن متغیر دسترسی به خدمات تأسیساتی را بهخود اختصاص داده است. ایستگاه 5 کمترین دسترسی به خدمات را در بین هفت ایستگاه دارد. ایستگاه 3 در موقعیتی مکانیابی شده است که بیشترین رفت و آمد تاکسیها میباشد و از میزان نظم واحدهای حمل و نقل بالایی برخوردار است. نتایج تحقیق حاضر میتواند در اولویتدهی اصلاح خدماتدهی ایستگاههای متروی تبریز مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری
علی پناهی؛ علیرضا ستاری
چکیده
اقلیم مناسب، منبع طبیعی و ثروت عظیم اقتصادی برای گردشگری است و عنصری است که جاذبههایی را برای گردشگران فراهم میآورد و از این طریق موجب رضایتمندی و افزایش گردشگران میشود. همه عناصر اقلیمی در سلامتی، آسایش، تفریح مردم و جلب گردشگر نقش دارند، ولی برخی عناصر از جمله دما، رطوبت نسبی، ساعات آفتابی و باد اهمیت بیشتری دارند ...
بیشتر
اقلیم مناسب، منبع طبیعی و ثروت عظیم اقتصادی برای گردشگری است و عنصری است که جاذبههایی را برای گردشگران فراهم میآورد و از این طریق موجب رضایتمندی و افزایش گردشگران میشود. همه عناصر اقلیمی در سلامتی، آسایش، تفریح مردم و جلب گردشگر نقش دارند، ولی برخی عناصر از جمله دما، رطوبت نسبی، ساعات آفتابی و باد اهمیت بیشتری دارند که در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفتهاند، تا تاثیر آسایش گرمایی در جذب توریسم شهرهای دامنه سبلان را که با توجه به موقعیت جغرافیایی آن که از پتانسیل های ارزشمندی برای توسعه ی توریسم برخوردار است، نشان داده شود. روش تحقیق به کار رفته در این تحقیق توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات روش کتابخانه ای بوده است. در این تحقیق ابتدا آمار و اطلاعات اقلیمی منطقه در طول دوره آماری( 1981-2010) به منظور مطالعه توان های اقلیم توریسم شهرهای دامنه سبلان گرد آوری شد و با شاخص اقلیم توریسم TCI «میک ژوسکی» مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، که اقلیم توریسم را برای هر ماه از سال به صورت شاخص عددی و توصیفی نشان می دهد. نتایج تحقیق نشان داد که ماههای ژوئن، ژوئیه، اوت و سپتامبر در طبقه ایدهآل و عالی که بهترین شرایط آسایشی را برای گردشگری دارا می باشند. اما ماههای ژانویه، فوریه، مارس، آوریل، نوامبر و دسامبر در طبقه کم اهمیت و قابل قبول، شرایط چندان مطلوبی را برای گردشگران ندارد و ماههای می و اکتبر دارای شرایط متوسط برای فعالیت گردشگری است. روی هم رفته، بهترین ماههای سال، ژوئن (خرداد) و سپتامبر (شهریور) و بدترین ماهها دسامبر (آذر ماه)، ژانویه (دی ماه)، فوریه (بهمن ماه) برای فعالیت گردشگری برای شهرهای اطراف سبلان شناخته می شود.
ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری
مریم بیاتی خطیبی؛ شهرام ملکی؛ درنا غفاری؛ ثریا هادی
چکیده
اقلیم بهعنوان پدیده‌ای جغرافیایی، رابطه‌ای تنگاتنگ و انکارناپذیر با گردشگری و توسعه مقاصد گردشگری دارد. بحث فتوتوریسم بهعنوان یکی از مهمترین مباحثی از زیرشاخه‌های گردشگری مورد توجه کشورهای دارای شرایط مناسب اقلیمی با ساعات آفتابی بالا در طول فصول مختلف سال شده است. توزیع متفاوت تابش نور خورشید در مناطق مختلف جهان هر ساله ...
بیشتر
اقلیم بهعنوان پدیده‌ای جغرافیایی، رابطه‌ای تنگاتنگ و انکارناپذیر با گردشگری و توسعه مقاصد گردشگری دارد. بحث فتوتوریسم بهعنوان یکی از مهمترین مباحثی از زیرشاخه‌های گردشگری مورد توجه کشورهای دارای شرایط مناسب اقلیمی با ساعات آفتابی بالا در طول فصول مختلف سال شده است. توزیع متفاوت تابش نور خورشید در مناطق مختلف جهان هر ساله تعداد بسیاری از مردم نواحی محروم از ساعات آفتابی بالا را به سمت کشورهای با عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر و شرایط آب و هوایی نسبتاً خشک که کمترین روزهای ابرناکی را در آسمان‌شان تجربه می‌کنند، سوق میدهد. در این پژوهش ابتداً از طریق روش TCI به ارزیابی اقلیم آسایش کشور در طی فصول مختلف سال پرداخته شده است. سپس وضعیت ساعات آفتابی فصول چهارگانه کشور مشخص گردید. سپس با بهرهگیری از قواعد و ترکیب عضویت فازی و کاربرد عملکردهای فازی و فازی گاما با توابع مربوطه همچنین در نظر داشتن ارتفاعات مطلوب اقدام به پهنهبندی وضعیت مناسب فتوتورسیم با درنظر گرفتن شرایط اقلیم آسایش در ایران گردیده است. نتایج بیانگر این موضوع است که حداکثر پنج منطقه و حداقل سه منطقه فتو‌توریسمی در طی فصول مختلف سال قابل تشخیص است که در هر یک از مناطق، با در نظر گرفتن شرایط تقریباً یکسان چه از لحاظ اقلیم آسایش و تعداد ساعات آفتابی مناطق مطلوب فتوتوریسم فصول مختلف سال در کشور مشخص شدهاند.
برنامه ریزی روستایی
مرتضی توکلی؛ شیرکو احمدی؛ غریب فاضل نیا
چکیده
محیطهای جغرافیایی متفاوت، پتانسیلها و الگوهای متفاوتی در زمینههای مختلف به ویژه در زمینه معیشت و فعالیت ساکنان آنها ارائه میدهند، که توجه به این مهم در برنامهریزیهای محلی و محیطی حایز اهمیت فراوان است. لذا بررسی، شناخت و تحلیل قابلیتها و معیشت نواحی روستایی گامی اساسی و مهم در فرآیند تدوین برنامهریزیهای ...
بیشتر
محیطهای جغرافیایی متفاوت، پتانسیلها و الگوهای متفاوتی در زمینههای مختلف به ویژه در زمینه معیشت و فعالیت ساکنان آنها ارائه میدهند، که توجه به این مهم در برنامهریزیهای محلی و محیطی حایز اهمیت فراوان است. لذا بررسی، شناخت و تحلیل قابلیتها و معیشت نواحی روستایی گامی اساسی و مهم در فرآیند تدوین برنامهریزیهای توسعه پایدار روستایی تلقی میشود. بر این اساس این تحقیق درصدد تحـلیل عـوامل مـؤثر بـر معیشت روستایـی شهرستان سردشت برآمده است. این تحقیق با رویکردی توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و کتابخانهای و نیز برداشتهای میدانی و پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق را 5722 نفر از 8 روستای بالای 50 خانوار شهرستان سردشت تشکیل میدهد که از بین آنها تعداد 386 نفر طبق جدول مورگان به روش تصادفی ساده بهعنوان نمونه آماری انتخاب شدند و دادههای آن با نرمافزار SPSS/for Win Ver.19.0 تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان میدهد که در این روستاها، اصلیترین عوامل تأمین معیشت متأثر از شرایط تحمیلی محیطی، فعالیتهای کشاورزی و مبادلات مرزی است. همچنین نتایج نشان داد، بهطور کلی بین عوامل جغرافیایی همانند شیب زمین، دسترسی سطح آموزشی، نزدیکی به نوار مرزی و الگوی معیشت روستاییان منطقه رابطه معناداری وجود دارد که الگوی معیشتی خاص را برای روستاهای منطقه ایجاد کرده است. فعّالیت بازارچههای مرزی همچنین باعث ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم (حمل و نقل بار و مسافر، عملیات بارگیری و ...) مرزنشینان گردیده که سهم اشتغال غیرمستقیم به مراتب بیشتر از اشتغال مستقیم میباشد.
سایر زمینه هایی مطالعاتی جغرافیایی و بین رشته ای
فریدون بابایی اقدم؛ ابوذر مطیع دوست کومله؛ محمد امین عطار؛ سمیه روشن رودی
دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 63-81
چکیده
این تحقیق سعی بر آن دارد رابطه پایگاه اقتصادی- اجتماعی مناطق شهری و جدایی‌گزینی فضایی در شهر تکاب را موردمطالعه قرار دهد و در همین راستا به بررسی رابطه بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی و متغیر منطقه شهری می‌پردازد. این پژوهش از نوع کاربردی و روش انجام آن به‌صورت پیمایشی میباشد. روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات هم بدین گونه بوده است که ...
بیشتر
این تحقیق سعی بر آن دارد رابطه پایگاه اقتصادی- اجتماعی مناطق شهری و جدایی‌گزینی فضایی در شهر تکاب را موردمطالعه قرار دهد و در همین راستا به بررسی رابطه بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی و متغیر منطقه شهری می‌پردازد. این پژوهش از نوع کاربردی و روش انجام آن به‌صورت پیمایشی میباشد. روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات هم بدین گونه بوده است که در ابتدا جداول توافقی جهت سنجش پایگاه اقتصادی- اجتماعی و اجزای مختلف آن به تفکیک مناطق مختلف شهری تکاب به‌کاررفته و سپس برای بررسی رابطه بین متغیرها در راستای پاسخ به سؤال تحقیق از آزمون خی دو و ضرایب همبستگی کرامر، گودمن و کروسکال، لامبدا و درنهایت ضریب عدم اطمینان استفاده‌شده است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که بین پایگاه اقتصادی- اجتماعی مناطق شهری و جدایی‌گزینی فضایی در شهر تکاب رابطه علی و معلولی وجود دارد و به‌عبارت‌دیگر میتوان گفت پایگاه اقتصادی- اجتماعی، جدایی‌گزینی فضایی در شهر تکاب را موجب شده است. به همین دلیل، ساکنان منطقه 1 در بخش شرقی و جنوب شرقی شهر و ساکنان منطقه 2 در بخش غربی شهر کاملاً از یکدیگر به‌صورت تفکیک‌شده سکنی گزیده‌اند. از سوی دیگر منطقه 3 در بخش مرکزی شهر و منطقه 4 در قسمتهای شمالی و جنوب غربی شهر نیز شکل دیگری از جدایی‌گزینی فضایی (با شدت تفکیک کمتر) را به وجود آورده‌اند.
محمدرضا پورمحمدی؛ علی اکبر تقی پور
دوره 16، شماره 42 ، اسفند 1391، ، صفحه 65-88
چکیده
زمین کلید همه فعالیتهای بشری از جمله تأمین مسکن، خدمات و تاسیسات شهری است. استفاده مطلوب و مؤثر از منابع زمین یکی از وظایف مهم برنامهریزان و مدیران شهری است. در این رابطه اراضی بایر یکی از کاربریهای بالقوه کلیدی به منظور تأمین فضاهای مورد نیاز خدمات عمومی (فضای سبز، پارکینگ، کتابخانه و ...) در مقیاس محله، ناحیه و منطقه است که ...
بیشتر
زمین کلید همه فعالیتهای بشری از جمله تأمین مسکن، خدمات و تاسیسات شهری است. استفاده مطلوب و مؤثر از منابع زمین یکی از وظایف مهم برنامهریزان و مدیران شهری است. در این رابطه اراضی بایر یکی از کاربریهای بالقوه کلیدی به منظور تأمین فضاهای مورد نیاز خدمات عمومی (فضای سبز، پارکینگ، کتابخانه و ...) در مقیاس محله، ناحیه و منطقه است که غالباً این موضوع در کشورهای کمتر توسعهیافته مورد بی‌توجهی یا کمتوجهی قرار میگیرد. این در حالی میباشد که در درون شهرها به دلایل حقوقی، اقتصادی یا محیطی قطعات قابل توجهی از زمین به صورت بلااستفاده رها میشوند و در مقابل در جاهای دیگری ساخت و سازهای وسیع و پرتراکم صورت میگیرد. در این مقاله سعی میشود ابتدا اهمیت احیای اراضی بایر تبیین و سپس با استفاده از GIS پیشنهادات مناسب جهت بهینهسازی این گونه فضاها ارایه شود.
برنامه ریزی شهری
هادی حکیمی؛ سلدا نظری؛ نیلوفر نظری
دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 65-83
چکیده
انسان در طول سالیان طولانی در محل زندگی خود مکانهایی را به انجام فعالیتهای گروهی اختصاص داده است. یکی از این مکانها، میدانها هستند. علیرغم وجود خاطرات جمعی مردم از فضاهای عمومی از جمله میدانها و برقراری تعاملات اجتماعی و اهمیت میدان بهعنوان عنصر هویتبخش شهرها در طول تاریخ، از بین رفتن میدانهای تاریخی چالش ...
بیشتر
انسان در طول سالیان طولانی در محل زندگی خود مکانهایی را به انجام فعالیتهای گروهی اختصاص داده است. یکی از این مکانها، میدانها هستند. علیرغم وجود خاطرات جمعی مردم از فضاهای عمومی از جمله میدانها و برقراری تعاملات اجتماعی و اهمیت میدان بهعنوان عنصر هویتبخش شهرها در طول تاریخ، از بین رفتن میدانهای تاریخی چالش مهمی در شهرهای کنونی بهشمار میآید. از این رو هدف مقاله حاضر، ارائه راهبردهایی در جهت احیای میدان تاریخی صاحبآباد تبریز میباشد. همچنین تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی بوده و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی میباشد. دادههای مورد نظر با استفاده از ابزار اسنادی و پرسشنامهای که به تعداد 30 عدد در بین متخصصان توزیع گردید، بهدست آمده که برای تجزیه و تحلیل دادههای مزبور از تکنیک تحلیلی سوات استفاده شده که با استفاده از این تکنیک به بررسی نقاط ضعف، قوت، فرصتها و تهدیدها در سه مرحله اساسی در قالب ماتریس ارزیابی عوامل خارجی، ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و ماتریس تطبیقی سوات پرداخته شده و در نهایت به ارائه راهبردهای باززندهسازی مبادرت شده است. با توجه به نتایج از بین مجموع عوامل داخلی تعداد 6 نقطه قوت و تعداد 9 نقطه ضعف و از بین عوامل خارجی 9 عامل بهعنوان نقطه فرصت خارجی و تعداد 7 عامل، بهعنوان نقطه تهدید خارجی شناسایی شدند. این نتایج بیانگر این مطلب است که میدان صاحبآباد در حال حاضر با نقاط ضعف و تهدیدهایی روبهروست ولی پتانسیل تبدیل شدن به یک مرکز تاریخی فرهنگی در سطح شهر و منطقه را دارد.
آب و هواشناسی
حمید جلیلوند؛ حسین زارعان؛ حجت ا... یزدانپناه؛ سعید موحدی؛ مهدی مومنی؛ نبی ا... یارعلی
چکیده
چکیده آگاهی از اقلیم گذشته جهت پیشبینی و برنامهریزی آینده نیاز به دادههای اقلیمی صحیح و طولانی مدت دارد. در این مطالعه، اقدام به بازسازی مجموع بارندگی منطقه دنا، به کمک پهنای حلقههای سالیانه گونه بلوط ایرانی، توسط رگرسیون چندگانه، نمودهایم. با این هدف دو ارتفاع رویشی در جنگلهای منطقه دنا انتخاب و 36 نمونه رویشی ...
بیشتر
چکیده آگاهی از اقلیم گذشته جهت پیشبینی و برنامهریزی آینده نیاز به دادههای اقلیمی صحیح و طولانی مدت دارد. در این مطالعه، اقدام به بازسازی مجموع بارندگی منطقه دنا، به کمک پهنای حلقههای سالیانه گونه بلوط ایرانی، توسط رگرسیون چندگانه، نمودهایم. با این هدف دو ارتفاع رویشی در جنگلهای منطقه دنا انتخاب و 36 نمونه رویشی از 18 پایه در دو جهت جغرافیایی جنوب غربی و شمال شرقی، در قطر برابر سینه استخراج و توسط نرم افزار اتوکد با دقت 3 میکرون قرائت شدند. بعد از مرحله تطابق زمانی، برای حذف اثرات غیراقلیمی، تمامی پارامترهای اقلیمی و سری زمانی حلقههای رویشی استاندارد شدند. گاهشناسی باقیماندهمحاسبه شده با متغیرهای اقلیمی طی دوره 2011-1881 واسنجی و همبستگی معنادار مثبت متغیرها با پهنای دوایر رویشی تأیید شد. بر اساس روابط و همبستگی بین گاهشناسی بهدست آمده و دادههای اقلیمی دوره آماری مشترک، کار بازسازی بارندگی سالیانه انجام و مشخص شد، مقدار بارندگی 3 دهه اخیر، نسبت به میانگین بارندگی یک قرن قبل از خود، یک افزایش حدود 4 درصدی را داشته است.
ژئومورفولوژی
اکبر رحیمی
چکیده
شهر تبریز بهعنوان بزرگترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. بهطوریکه مساحت شهر تبریز از 1770 هکتار در سال 1335 به 25000 هکتار در سال 1385، افزایش یافته است. عدم سیاستگذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربریهای عمومی یکی از این ...
بیشتر
شهر تبریز بهعنوان بزرگترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. بهطوریکه مساحت شهر تبریز از 1770 هکتار در سال 1335 به 25000 هکتار در سال 1385، افزایش یافته است. عدم سیاستگذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربریهای عمومی یکی از این مشکلات میباشد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل گسترش فضایی شهر و اثر آن بر تغییرات کاربریهای عمومی به کاربریهای سودآور و کمبود کاربریهای عمومی در سطوح منطقهای و شهری در شهر تبریز و عوامل مؤثر در این تغییرات میباشد. روش تحقیق در این پژوهش کاربردی و روش بررسی آن مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی است. در بررسی و تحلیل کاربریهای عمومی شهر، روش سرانه و همچنین جهت ارزیابی درجه بهرهمندی مناطق مختلف شهر از کاربریهای عمومی، از تاکسونومی عددی استفاده گردید. برای بررسیهای لازم از آمار و اطلاعات بلوکهای آماری شهر تبریز در سال 1385 و نقشه کاربری اراضی شهر تبریز استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشانگر آنست که شهر تبریز از لحاظ دسترسی به کاربریهای هفتگانه عمومی از وضعیت نامناسبی برخوردار میباشد. بهطوریکه از سرانه 71/16 مترمربع، پیشنهادی طرح جامع شهر، کمتر از 8 مترمربع تأمین گردیده است که نشاندهنده وضعیت بحرانی از لحاظ برخورداری از این نوع کاربریها در شهر تبریز میباشد. کاربری فضای سبز شهری در همه مناطق شهر با کمبودهای فراوانی مواجه میباشد که ناشی از گسترش بیبرنامه شهر بر روی باغات و فضاهای سبز اطراف شهری و تغییرات مداوم کاربری فضای سبز و باغات در داخل محدوده شهر میباشد. بررسی و ارزیابی میزان بهرهمندی مناطق با استفاده از تاکسونومی عددی نشانگر این است که منطقه یک تبریز با درجه بهرهمندی 0.30 در رتبه اول و بهرهمندترین منطقه شهر و منطقه نه نیز با درجه بهره مندی 83/0 محرومترین منطقه از لحاظ دسترسی به کاربریهای عمومی هفتگانه میباشد.
سایر زمینه هایی مطالعاتی جغرافیایی و بین رشته ای
هاشم داداش پور؛ نوشین سخندان اصل
دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 65-86
چکیده
خوشههای صنعتی تمرکز پیوندیافتهی شرکتهای کوچک و متوسط در یک فضای جغرافیایی است که با ارتقاء ظرفیتهای یادگیری به تقویت توسعه منطقه ای کمک می کنند. این نوع توسعه از طریق همجواری فضایی در مناطق صنعتی رخ می دهد. نتایج مطالعات مختلف نشان می دهد که شبکه ای شدن صنعتی در در چهارچوب همجواری شناختی، اجتماعی، نهادی و سازمانی، ...
بیشتر
خوشههای صنعتی تمرکز پیوندیافتهی شرکتهای کوچک و متوسط در یک فضای جغرافیایی است که با ارتقاء ظرفیتهای یادگیری به تقویت توسعه منطقه ای کمک می کنند. این نوع توسعه از طریق همجواری فضایی در مناطق صنعتی رخ می دهد. نتایج مطالعات مختلف نشان می دهد که شبکه ای شدن صنعتی در در چهارچوب همجواری شناختی، اجتماعی، نهادی و سازمانی، پیش نیاز اساسی ایجاد جریان یادگیری منطقه ای محسوب می شود. هدف اصلی مقاله حاضر، ارزیابی تاثیر ساختار شبکهای شدن صنعتی بر ارتقاء یادگیری در منطقه صنعتی قزوین و استان مرکزی می باشد. روش تحقیق مقاله کمی و رویکرد مقاله توصیفی، تحلیلی-تطبیقی است، که در آن نمونهگیری بر اساس روش سیستماتیک طبقهای و جمعآوری دادهها از طریق مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفته است. نتایج حاکی از آن است که بین متغیرهای شبکهبندی و شدت روابط میان بنگاهها ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین بررسی مولفههای شبکهبندی صنعتی تأثیرگذار بر یادگیری و نیز رابطه توپولوژی شبکه بر یادگیری نشان میدهد ارتباط معناداری میان ساختار شبکه و یادگیری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیونی چندگانه جهت استخراج تاثیر همزمان متغیرهای مستقل مرکزیت و شدت شبکه و نیز مولفههای شبکه بندی بر متغیر وابسته یادگیری نشان میدهد برای متغیرهای شبکه بندی و شدت ارتباط میان بنگاه ها ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین مقایسه یافته ها نشان می دهد که صنایع ماشین سازی استان مرکزی ساختار شبکه ای تری نسبت به صنایع ماشین سازی منطقه قزوین در محدوده مورد مطالعه دارند. نتایج بیانگر آن است که شدت یادگیری در صنایع ماشین سازی استان مرکزی نسبت به استان قزوین بیشتر می باشد و این امر موید مثبت بودن ارتباط شبکه ای شدن صنعتی و یادگیری می باشد.
کریم حسین زاده دلیر؛ محمدرضا پورمحمدی؛ صمد مدادی
دوره 16، شماره 41 ، آبان 1391، ، صفحه 67-94
چکیده
در سالهای اخیر موضوع توریسم درحوزههای مختلف علمی مورد بررسی قرار گرفته است، یکی از بخشهای مهم آن توریسم فرهنگی میباشد که عبارتست از: بازدید و شناخت مکانهای تاریخی ـ فرهنگی، جلوههای معماری، موسیقی، چشماندازهای زیبا، که مجموعاً به «میراث» مربوط میگردد.
این مقاله دو موضوع را مورد بررسی قرار داده است، ابتدا ...
بیشتر
در سالهای اخیر موضوع توریسم درحوزههای مختلف علمی مورد بررسی قرار گرفته است، یکی از بخشهای مهم آن توریسم فرهنگی میباشد که عبارتست از: بازدید و شناخت مکانهای تاریخی ـ فرهنگی، جلوههای معماری، موسیقی، چشماندازهای زیبا، که مجموعاً به «میراث» مربوط میگردد.
این مقاله دو موضوع را مورد بررسی قرار داده است، ابتدا پراکنش فضایی مکانهای تاریخی ـ فرهنگی «عناصر اولیه» توریستی، یعنی عواملی که یک گردشگر در مرحله نخست برای مشاهده، شناخت و لذت بردن از آنها مسافرت میکند، و بعد ارتباط فیزیکی و فضایی مکانهای تاریخی ـ فرهنگی نسبت به «عناصر ثانویه» گردشگری هتلها، مسافرخانهها که با استفاده از «تحلیل همپوشانی» مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. میتوان گفت، سادهترین شکل تحلیل در Arc GIS تحلیل همپوشانی است که میتواند به تولید اطلاعات جدید بیانجامد؛ در این تحلیل لایههای مختلف با انـواع عوارض در محیط GIS روی هم قـرار گرفته و نـقشههای جدیـدی با اطلاعات تازه ارائه میگردد؛ تا با شناخت موضوع که قدم اول در هر برنامهریزی است، به ساماندهی مکانی و فضایی فعالیتها و عملکردهای شهری، در جهت حذف و یا حداقّل کاهش آثار منفی، توسعه آثار مثبت، همچنین به حفظ و نگهداری میراث شهر کمک کند.
هاشم داداش پور؛ حمیدرضا خدابخش
دوره 17، شماره 46 ، بهمن 1392، ، صفحه 67-90
چکیده
اسکان موقت به عنوان یکی از متداولترین شـیوههای تأمین مسکن افـراد بیخانمان به حساب میآید که در چرخه تأمین سرپناه پس از سانحه، بلافاصله پس از تأمین سرپناه اضطراری و پیش از عملیات بازسازی مطرح میگردد. این شیوه از سکونت گرچه در یک برهه زمانی خاص مطرح شده و با گذر زمان کارکرد اصلی خود را از دست میدهد، اما فرآیند مکانگزینی ...
بیشتر
اسکان موقت به عنوان یکی از متداولترین شـیوههای تأمین مسکن افـراد بیخانمان به حساب میآید که در چرخه تأمین سرپناه پس از سانحه، بلافاصله پس از تأمین سرپناه اضطراری و پیش از عملیات بازسازی مطرح میگردد. این شیوه از سکونت گرچه در یک برهه زمانی خاص مطرح شده و با گذر زمان کارکرد اصلی خود را از دست میدهد، اما فرآیند مکانگزینی آن بسیار حایز اهمیت میباشد. این مقاله که با هدف مکانیابی سایتهای اسکان موقت در منطقه 16 تهران تدوین گردیده است در ابتدا با بررسی و مطالعه ادبیات مسکن و سکونتگاه موقت، 24 شاخص تأثیرگذار بر مکانیابی سایتهای اسکان موقت را شناسایی نموده و ضرایب اهمیت هر یک از این 24 شاخص را با بهرهگیری از فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی فازی (FAHP) مورد سنجش قرار داده است. و سپس از طریق همپوشانی لایههای اطلاعاتی (Overlay) و اعمال این ضرایب در محیط نرمافزار GIS مرجحترین مکانها را متناسب با هدف، شناسایی نموده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که از میان شاخصهای مطالعه شده؛ 5 شاخص مالکیت، مدت زمان بهرهبرداری از فضا به عنوان اسکان موقت، دسترسی به شریانهای اصلی، دسترسی به شبکه گاز و کاربری وضع موجود بیشترین و 3 شاخص میزان مجاورت با حریم معابر و محورهای ارتباطی، دوری از آلایندههای صوتی و مراکز جمعآوری زباله کمترین میزان اهمیت را در فرآیند گزینش مکان برای سکونتدهی افراد بیخانمان در حوزه تصمیمگیری از منظر برنامهریزان به خود اختصاص میدهند، در ضمن باتوجه به روش و شاخصهای گزینش شده، دو بوستان بعثت و بهمن مناسبترین مکان برای استقرار سایتهای اسکان موقت شناسایی گردیدهاند.
برنامه ریزی روستایی
سیدعلی بدری؛ مسعود انبارلو؛ زهرا ملک جعفریان
دوره 22، شماره 66 ، بهمن 1397، ، صفحه 67-94
چکیده
آگاهی اندک مدیران از قوانین و مقررات حوزه عملکردی خود، یکی از چالشهای اساسی مدیریت روستایی در دستیابی به مدیریت مطلوب است. در این مطالعه تلاش میشود نقش میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات در ارتقاء مدیریت مطلوب روستایی مورد کنکاش قرار گیرد. تحقیق حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی از طریق سنجش نظرات 38 تن از دهیاران که به صورت ...
بیشتر
آگاهی اندک مدیران از قوانین و مقررات حوزه عملکردی خود، یکی از چالشهای اساسی مدیریت روستایی در دستیابی به مدیریت مطلوب است. در این مطالعه تلاش میشود نقش میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات در ارتقاء مدیریت مطلوب روستایی مورد کنکاش قرار گیرد. تحقیق حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی از طریق سنجش نظرات 38 تن از دهیاران که به صورت نمونه تصادفی از میان سکونتگاه‌های روستایی شهرستان طارم انتخاب شدهاند، صورت گرفت. سطح برخورداری سکونتگاه‌های روستایی به عنوان پیش نیاز انتخاب نمونهها و برایندی از تأثیرگذاری مدیریت مطلوب با استفاده از مدل تاپسیس انجام شد. سپس ارتباط سه سطح حاصل از سنجش توسعه با میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات در قالب پنج نظام اجتماعی، اقتصادی، زیستمحیطی، فیزیکی-کالبدی و نهادی تحلیل شد. همچنین برای سنجش متغیر مدیریت مطلوب روستایی نیز از چهل شاخص در قالب نظامهای پنجگانه استفاده شد. یافته‌ها نشان میدهد بین سه مولفه نهادی، اجتماعی و اقتصادی میزان آگاهی از قوانین و مقررات و سه مولفه نهادی، اجتماعی و اقتصادی ارتقاء مدیریت مطلوب روستایی رابطه معنادار و همبستگی نسبتا قوی وجود داشت. به طور کلی سه مولفه نهادی، اجتماعی و اقتصادی توانسته‌اند به ترتیب 1/29 درصد، 5/14 درصد، 2/15درصد از تغییرات درونی سه مولفه نهادی، اجتماعی و اقتصادی مدیریت مطلوب را تبیین کنند. در عین حال تایید رابطه بینسطح توسعه یافتگی روستاها و میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات و مدیریت مطلوب روستایی، نشان میدهد که با بالارفتن سطح توسعه یافتگی روستاها، میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات و همچنین مدیریت مطلوب روستایی نیز به میزان قابل قبولی بهبود می‌یابد. در واقع نتایج تحقیق نشان دادند که سطح توسعه یافتگی روستاها در بالا رفتن آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات روستایی و همچنین ارتقاء مدیریت مطلوب روستایی تاثیر گذار است. همچنین راهکارهایی در جهت ارتقاء آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات حوزه عملکردی ارائه شد.
برنامه ریزی شهری
فیروز جعفری؛ عادل شری زاده
دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 67-89
چکیده
پرداختن به آینده و برنامهریزی برای آن، جزء جدانشدنی فرآیند برنامهریزی است. در بیشتر موارد، پرداختن به آینده با اتکا به پیشبینی و تحلیل روندها، مشکلات بی‌شماری در اجرای برنامهها به وجود آورده است. این مشکلات اغلب ناشی از بی‌توجهی به تأثیرات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فناوری‌های نوظهور یا در حال ظهور در زندگی بشر ...
بیشتر
پرداختن به آینده و برنامهریزی برای آن، جزء جدانشدنی فرآیند برنامهریزی است. در بیشتر موارد، پرداختن به آینده با اتکا به پیشبینی و تحلیل روندها، مشکلات بی‌شماری در اجرای برنامهها به وجود آورده است. این مشکلات اغلب ناشی از بی‌توجهی به تأثیرات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فناوری‌های نوظهور یا در حال ظهور در زندگی بشر و یا غفلت از نیروهای پیشران و عوامل کلیدی مؤثر بر تسهیل حل مشکلات چالشهای آتی است. با عنایت به این امر، پژوهش حاضر با استفاده از تکنیک تحلیل تأثیرات متقاطع -که یکی از روشهای متداول و مورد پذیرش آینده‌نگاری است - با بهرهگیری از نرمافزار میک مک به شناسایی عوامل کلیدی تأثیرگذار بر قیمت مسکن در کلانشهر تبریز پرداخته است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی میباشد. بدین منظور ابتدا 40 مؤلفه به روش دلفی و با استفاده از پرسش‌نامه‌های تشریحی توسط کارشناسان شناسایی شدند. در مرحله بعد، ماتریس تأثیرات متقاطع برای سنجش میزان تأثیرگذاری عوامل بر یکدیگر طراحی شده و در اختیار خبرگان قرار گرفت. نتایج با استفاده از روش تحلیل تأثیرات متقاطع تحت نرمافزار میک مک مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت از مجموع 40 عامل اولیه تأثیرگذار بر قیمت مسکن در کلانشهر تبریز، تعداد 12 عامل بهعنوان عوامل کلیدی سیستم شناسایی شدند. این عوامل که بهعنوان بازیگران اصلی مؤثر بر قیمت مسکن در تبریز ایفای نقش می‌کنند. عبارت‌اند از: پایگاه اقتصادی ساکنین، درآمد سرانه خانوارها، نرخ شهرنشینی، موقعیت مکانی و منطقه شهری، ترکیب کالبدی، سیاست‌های عرضه زمین و مسکن، سرمایه‌گذاری، وسعت قطعات املاک، قیمت زمین، هزینه‌های ساخت‌وساز، کیفیت و نوع مصالح ساختمانی و تجهیزات و امکانات ساختمانی
برنامه ریزی شهری
اکبر رحیمی
چکیده
شد و توسعه شهرنشینی در چند دهه اخیر و در کنار آن تغییرات کاربری اراضی پیرامون شهرها و مخصوصا شهرهای بزرگ بعنوان یکی از اساسی ترین چالشهای مهم توسعه پایدار جهانی مطرح بوده است. افزایش تمایل به شهرنشینی و مهاجرتهای روستا- شهری و مدیریت نامناسب در توسعه شهری باعث گردیده است که فضاهای سبز و باغات پیرامون و داخل شهرها به کاربریهای سودآور ...
بیشتر
شد و توسعه شهرنشینی در چند دهه اخیر و در کنار آن تغییرات کاربری اراضی پیرامون شهرها و مخصوصا شهرهای بزرگ بعنوان یکی از اساسی ترین چالشهای مهم توسعه پایدار جهانی مطرح بوده است. افزایش تمایل به شهرنشینی و مهاجرتهای روستا- شهری و مدیریت نامناسب در توسعه شهری باعث گردیده است که فضاهای سبز و باغات پیرامون و داخل شهرها به کاربریهای سودآور شهری و عمدتا جهت سکونت تغییر کاربری یابند. در این تحقیق شهر تبریز بعنوان یکی از شهرهای بزرگ کشور برای بررسی این تغییرات انتخاب گردیده است و تغییرات فضاهای سبز شهری تبریز در طی دهههای گذشته مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. برای ارزیابی این تغییرات از تصاویر ماهواره ای لندست استفاده گردیده است که پس از زمین مرجع کردن و تصحیحات لازم تصاویر، طبقه بندی کلاسهای کاربری در نرم افزار Erdas imaging 2014، انجام گردید و نهایتا نقشه کاربری فضاهای سبز در دورههای مختلف بررسی، تهیه گردید. برای پیشبینی تغییرات فضاهای سبز در شهر تبریز برای سال 1405 از شبکههای عصبی مصنوعی (ANN) استفاده گردید. بررسی نتایج به دست آمده نشانگر این بوده است که با گسترش شهر به پیرامون و عمدتا بر روی فضاهای سبز و باغات شهر، تغییرات عمده ای در میزان برخورداری از فضاهای سبزصورت گرفته است. بطوریکه مساحت 5916.53 هکتاری فضای سبز شهر در سال 1355 به 4373.96 هکتار در سال 1385، کاهش یافته است که تا حدودی این تغییرات آهنگی آهسته تر داشته است. ولی شدت تخریب فضاهای سبز در دهه گذشته بسیار فراتر رفته و در سال 1395، به 1709.02 هکتار کاهش یافته است که 6.73 درصد از کل محدوده بیست و پنج هزار هکتاری تبریز را به خود اختصاص داده است. پیش بینی فضاهای سبز تبریز با استفاده از ANN تا سال 1410 براساس ادامه روند گذشته، نشانگر تخریب گسترده فضاهای سبز شهری و تشدید وضعیت اکولوژیکی ناپایدار در تبریز خواهد شد. بطوریکه در این سالها نیز تبریز 1070 هکتار از مساحت فضاهای سبز را از دست خواهد داد. بنابراین نتایج نمایانگر این است که عدم برنامه ریزی مناسب توسعه شهری تبریز در نیم قرن اخیر و مخصوصا در دهه گذشته صدمات جبران ناپذیری به فضاهای سبز شهری تبریز وارد ساخته و ادامه این روند در سالهای آتی توسعه پایدار شهری و تعادل اکولوژیکی شهر تبریز را تهدید خواهد کرد.
برنامه ریزی شهری
محمدرضا پورمحمدی؛ فریدون بابائی اقدم؛ کیومرث نعیمی
چکیده
این پژوهش با بهرهگیری از پایه فکری آینده‌نگاری، جهت تبیین برنامه ریزی با رهیافت نوین آینده‌نگاری در این حوزه، به شناسایی عوامل کلیدی موثر، تبیین وضعیت‌های محتمل این عوامل و در نهایت تدوین سناریوهای احتمالی و شناسایی سناریوهای مطلوب موثر در وضعیت آینده سکونتگاه‌های فرودست شهری در شهر سنندج می‌پردازد. روش تحقیق از لحاظ هدف بنیادی ...
بیشتر
این پژوهش با بهرهگیری از پایه فکری آینده‌نگاری، جهت تبیین برنامه ریزی با رهیافت نوین آینده‌نگاری در این حوزه، به شناسایی عوامل کلیدی موثر، تبیین وضعیت‌های محتمل این عوامل و در نهایت تدوین سناریوهای احتمالی و شناسایی سناریوهای مطلوب موثر در وضعیت آینده سکونتگاه‌های فرودست شهری در شهر سنندج می‌پردازد. روش تحقیق از لحاظ هدف بنیادی - کاربردی و از نوع ترکیبی زنجیره‌ای میباشد. برای جمعآوری اطلاعات از تکنیک پویش محیطی استفاده شده است. همچنین جهت تحلیل دادهها از روش تحلیل ساختاری(ABP) به وسیله نرمافزار MICMACو از روش سناریونویسی به وسیله نرمافزار SCENARIOWIZARD جهت تحلیل و تدوین سناریوها استفاده شده است. پس از جمع‌بندی نهایی 3 سناریو جامع ارائه شد. سناریو اول به عنوان محتمل‌ترین سناریو از مطلوبیت بالایی برخوردار نمیباشد که بیشتر ادامه دهنده وضع موجود با رشدی کند و بینابین رو داراست. سناریو دوم به عنوان مطلوبترین سناریو که نشان دهنده وضعیت‌های بهتر و خوشبینانه با رشد تدریجی روبه بهبود میباشد و سومین سناریو محتمل بیشتر نشان دهنده وضعیت‌های بینابین و ایستا و بحرانی میباشد. در نهایت جهت بازآفرینی پایدار باید با هدفگذاری و تدوین سیاست‌های کارآمد تلاش شود که وضعیت‌های مطلوب در سناریوها در آینده تحقق پیدا کند و جلوی وضعیت‌های نامطلوب و بحرانی گرفته شود.
محمدحسین رامشت؛ علیرضا عرب عامری
دوره 17، شماره 45 ، آبان 1392، ، صفحه 69-96
چکیده
ایران سرزمینی است خشک با نزولات جوی بسیار کم بهطوریکه میانگین بارش آن کمتر از یک سوم متوسط بارندگی در سـطح دنیاست. امروزه با افزایش جمعیت کشور و به تبع آن افزایش تقاضا برای مواد غذایی بهرهبرداری از منابع آب، بویژه مابع آب زیرزمینی بسیار بیشتر از گذشته شده است بطوری که این میزان مصرف بیشتر از میزان تغذیه منابع آب زیر زمینی میباشد، ...
بیشتر
ایران سرزمینی است خشک با نزولات جوی بسیار کم بهطوریکه میانگین بارش آن کمتر از یک سوم متوسط بارندگی در سـطح دنیاست. امروزه با افزایش جمعیت کشور و به تبع آن افزایش تقاضا برای مواد غذایی بهرهبرداری از منابع آب، بویژه مابع آب زیرزمینی بسیار بیشتر از گذشته شده است بطوری که این میزان مصرف بیشتر از میزان تغذیه منابع آب زیر زمینی میباشد، به سخن دیگر ورودی منبع از خروجی آن کمتر شده است لذا میبایست این کمبود منابع آب زیر زمینی جبران گردد. هدف از این پژوهش پهنهبندی حوضه آبخیز بیاضیه مـیباشد. فرایند تحلیل سلسلهمراتبی یکی از کارآمدترین تکنیکها و جامعترین سیستمهای طراحی شده برای تصمیمگیری با معیارهای چندگانه است. این تکنیک امکان فرموله کردن مسائل پیچیده را به صورت سلسلهمراتب فراهم میسازد و همچنین امکان در نظر گرفتـن معیارهای مـختلف کمی و کـیفی را در مسأله فراهم میآورد. برای اطمینان حصول نتیجه نهایی، لایه پتانسیل منطقه مطالعاتی به سه روشRaster Calculator، Weighed Overlay و Weighted Sum تهیه شده است. نتایج نشان میدهد که در بین سه روش فوقالذکر روش Raster Calculator حداکثر پهنه را به طبقه پتانسیل بالا و در مقابل روش Weighed Overlay حداقل پهنه را به طبقه پتانسیل بالا اختصاص داده است. اما روش Weighted Sum حدفاصل بین دو روش قبلی است و نتایج حاصل از آن از اطمینان بالاتری برخوردار است. در این میان پهنه پتانسیل بالا بیشتر منطبق بر رسوبات آبرفتی درشت دانه و منطبق بر مناطقی میباشدکه دارای بیشترین میزان تراکم آبراهه میباشد و پهنه بدون پتانسیل یکی منطبق بر حداکثر ارتفاعات که دارای کمترین میزان نفوذ و شیب زیاد میباشد و دیگری منطبق بر مناطق کم ارتفاع میباشد که این مناطق دارای رسوبات تبخیری و گـچی بوده و مـیزان درجه حرارت در آن زیاد مـیباشد. نتـایج حاصل از این پژوهش میتواند در مدیریت محیط منابع آب زیرزمینی مثمر ثمر بوده و همچنین در طرحهای بهرهبرداری بهینه از منابع آب منطقه و جلوگیری از بهرهکشی بیش از توان آنها سازنده باشد.
محمدرضا پورمحمدی؛ میرستار صدرموسوی؛ اصغر عابدینی
دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 69-92
چکیده
بافت فرسوده، بافتی میباشد که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروزه از لحاظ عملکردی دچار چالشهایی بوده و پاسخگوی نیازهای امروز نمیباشد و توجه و برنامهریزی برای بهبود وضعیت کنونی بافتهای فرسوده ضروری است، چرا که با گذشت زمان وضعیت این بافتها هر روز وضعیت نامناسبی بهخود میگیرد. شهر ارومیه دارای ...
بیشتر
بافت فرسوده، بافتی میباشد که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروزه از لحاظ عملکردی دچار چالشهایی بوده و پاسخگوی نیازهای امروز نمیباشد و توجه و برنامهریزی برای بهبود وضعیت کنونی بافتهای فرسوده ضروری است، چرا که با گذشت زمان وضعیت این بافتها هر روز وضعیت نامناسبی بهخود میگیرد. شهر ارومیه دارای 2/1313 هکتار بافت فرسوده میباشد که شامل سه نوع بافت فرسوده تاریخی (مرکزی)، بافت فرسوده میانی و بافت فرسوده حاشیه‌ای میباشد و هر یک از انواع بافتهای یاد شده دارای ویژگیها و خصوصیاتی میباشند که تأثیر چالشهای شناسایی شده در این تحقیق در هر محدوده متفاوت میباشد در این مقاله به ارزیابی سیاست‌های ساماندهی و شناسایی معیارهای مهم و تحلیل چالشهای موجود در بافتهای فرسوده با استفاده از فرآیند تحلیل شبکهای (مدلANP) پرداخته شده و در نهایت به اولویتبندی انواع بافت فرسوده اقدام شده است. این مقاله در نوع خود منحصر به فرد بوده و برای اولین بار در کشور مدل (ANP) در بخش مسکن و بافتهای فرسوده مورد استفاده قرار گرفته است.
سیده خدیجه رضاطبع؛ رحیم حیدری چیانه
دوره 18، شماره 47 ، فروردین 1393، ، صفحه 71-108
چکیده
حمل و نقل یکی از مهمترین بخشهای زیربنایی شهرها بوده از اینرو برنامهریزی مناسب برای آن، پایه اولیه موجودیت و تبیین روابـط متقابل فضایی شـهرها را ممکن مـیسازد. ضعف مدیریت و عدم وجود برنامههای یکپارچه سبب بروز چالشهایی در بهرهبرداری از قابلیتهای کنونی سیستم حمل و نقل شهری شده است. دادههای مورد نیاز تحقیق، ...
بیشتر
حمل و نقل یکی از مهمترین بخشهای زیربنایی شهرها بوده از اینرو برنامهریزی مناسب برای آن، پایه اولیه موجودیت و تبیین روابـط متقابل فضایی شـهرها را ممکن مـیسازد. ضعف مدیریت و عدم وجود برنامههای یکپارچه سبب بروز چالشهایی در بهرهبرداری از قابلیتهای کنونی سیستم حمل و نقل شهری شده است. دادههای مورد نیاز تحقیق، با استفاده از متدولوژی CDS از طریق منابع کتابخانهای و با نظرسنجی یک سوم از مسئولان بخش حمل و نقل با روش نمونهگیری تصادفی ساده در کلانشهر رشت جمعآوری گردید. برای روایی و اعتبار پرسشنامه از آزمون کرونباخ و برای تدوین استراتژیها از ماتریس SWOT، SPACE و برای اولویتبندی راهبردها از روش QSPM و ANP استفاده شد. نتایج حاصل از ماتریس SWOT دارای نمرههای ارزیابی 23/2 و 87/2 میباشد از اینرو موقعیت حمل و نقل شهری رشت در موقعیت تدافعی قرار گرفته و برای برنامهریزی آن راهبرد تدافعی را باید برگزید همچنین نتایج ارزیابی SPACE مشابه یافتههای ماتریس سوات است. محورهای اصلی برنامهریزی مذکور بر اساس ارتقای مدیریت و برنامههای سازمانی، تأمین بودجه مالی، بهکارگیری نیروی انسانی متخصص، ارتقای زیرساخت فنی- ارتباطی و شاخصهای حقوقی و فرهنگی اولویتبندی گردید و سپس بر اساس تحلیل و ارزیابی معیارها و زیرمعیارها در قالب شاخصهای محیطی و ساختاری، شش گزینه پیشنهادی مطرح گردید که در این میان استراتژیهای موثر به ترتیب اهمیت، ارتقای مدیریت و برنامههای سازمانی با 95/30 درصد، تأمین مالی با 32/22 درصد و بهکارگیری نیروهای چند تخصصی با 94/14 درصد، ارتقای زیرساختهای فنی- ارتباطی با 70/12 درصد، ارتقای فرهنگی با 01/10 درصد و ارتقای حقوقی با 97/8 درصد میباشد.
آب و هواشناسی
علی محمد خورشیددوست؛ حمید میرهاشمی؛ موسی نظری
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 71-90
چکیده
به سبب تأثیر متقابل عناصر هواشناختی در محاسبه قدرت تبخیر جو، تخمین آن یک کار پیچیده و غیر خطی است. لذا برای تخمین آن باید از مدلهای پیشرفته ریاضی استفاده نمود. در این مطالعه جهت برآورد قدرت تبخیر جو در سطح ایستگاه تبریز از شبکههای عصبی مصنوعی بر پایه دو الگوریتم آموزشی لونبرگ ـ مارکوئت و الگوریتم ژنتیک، رگرسیون خطی چند متغیره و ...
بیشتر
به سبب تأثیر متقابل عناصر هواشناختی در محاسبه قدرت تبخیر جو، تخمین آن یک کار پیچیده و غیر خطی است. لذا برای تخمین آن باید از مدلهای پیشرفته ریاضی استفاده نمود. در این مطالعه جهت برآورد قدرت تبخیر جو در سطح ایستگاه تبریز از شبکههای عصبی مصنوعی بر پایه دو الگوریتم آموزشی لونبرگ ـ مارکوئت و الگوریتم ژنتیک، رگرسیون خطی چند متغیره و معادله پنمن ـ فائو استفاده شده است. بر این اساس در مدل شبکه عصبی با اتخاذ یک و دو لایه پنهان و دو تابع فعال‌سازی تان‌سیگمویید و لوگ‌سیگمویید، 56 مدل شبکه عصبی تولید شد. ارزیابی و مقایسه نتایج این مدل‌ها براساس معیارهای چون ضریب تعیین و مجذور میانگین مربعات خطا نشان داد که دقت مدل‌ها بستگی به نوع تابع محرک، نوع الگوریتم آموزشی، تعداد لایههای پنهان و تعداد نرون‌های اتخاذ شده دارد. از سوی نتایج نشان داد که در مدلهای تک لایه، دقت وزن‌دهی الگوریتم ژنتیک برای هر دو تابع فعال‌ساز بیش از الگوریتم لونبرگ ـ مارکوئت است. از سویی در مدلهای با دو لایه پنهان دقت وزن‌دهی الگوریتم آموزشی لونبرگ مارکوئت بیش از الگوریتم ژنتیک بوده؛ به طوری که دقیق‌ترین مدل شبکه با آرایش 5-7-7-1 با مجذور میانگین مربعات خطای 227/0 میلیمتر بر اساس الگوریتم آموزشی لونبرگ مارکوئت و دو لایه پنهان و تابع فعال‌سازی تان سیگمویید تولید شده بود. همچنین مجذور میانگین مربعات خطای مدل رگرسیون خطی چند متغیره و معادله پنمن ـ فائو به ترتیب به مقدار 79/0 و 34/1 بدست آمد. بنابراین مدل شبکه عصبی در قیاس با دو مدل مذکور دارای کارایی بهتر، ضریب دقت بیشتر و مقدار خطای کمتری جهت پیش بینی مقدار تبخیر ایستگاه تبریز است.
ایرج جباری
دوره 17، شماره 44 ، شهریور 1392، ، صفحه 73-93
چکیده
علل تغییرات مکانی کیفیت آب رودخانه الوند در غرب کرمانشاه هدف اصلی این مقاله را تشکیل میدهد. برای انجام این تحقیق 9 محل در امتداد رودخانه الوند انتخاب گردید و برای تعیین کیفیت آب، 10 پارامتر فـیزیکی و شیمیایی کیفیت آب در 2 یا 3 نوبت در هر فـصل در طی یک سال اندازهگیری گردید. این پارامترها عبارت بودند از: درجه حرارت محیط، درجه حرارت ...
بیشتر
علل تغییرات مکانی کیفیت آب رودخانه الوند در غرب کرمانشاه هدف اصلی این مقاله را تشکیل میدهد. برای انجام این تحقیق 9 محل در امتداد رودخانه الوند انتخاب گردید و برای تعیین کیفیت آب، 10 پارامتر فـیزیکی و شیمیایی کیفیت آب در 2 یا 3 نوبت در هر فـصل در طی یک سال اندازهگیری گردید. این پارامترها عبارت بودند از: درجه حرارت محیط، درجه حرارت رودخانه، PH ، DO ، OD BOD، E.C.، TDS، کدورت و شوری. علاوه بر اندازهگیریهای یادشده در ایستگاههای مزبور، در دو نوبت در اسفند 1385 و مرداد 1386 نمونهگیری آب صورت گرفت تا برای اندازهگیری کلیفرم انگلی و کل کلیفرمها و همچنین اندازهگیری فلزات سنگین به آزمایشگاههای جداگانهای منتقل شوند. فلزاتی که در این رابطه اندازهگیری گردید، عبارت بودند از: مس، آلومینیم، کرم، سرب، کادمیوم، نیکل، منگنز و وانادیوم. مقایسه این دادهها و تجزیه و تحلیل خوشهای آنها نشان داد که اغلب پارامترهای کیفیت آب و کلیفرمهای رود با گذر از مراکز جمعیتی از بالادست به سمت پایین دست یک روند افزایش دارند و تنها در میانه رود؛ یعنی، در ایستگاه قبل از قرهبلاغ در دو شاخص کدورت آب وCOD افزایش غیرعادی رخ میهد. علیرغم این، مقدار فلزات سنگین در مسیر رود دچار نوسانات خیلی زیادی میگردد. در ریجاب واقع در بالادست رود دو عنصر کروم و نیکل بالاست، درحالی که اغلب فلزات سنگین، بویژه کادمیوم و سرب در مینه رود، در محدوده بین سرپل ذهاب و قرهبلاغ و عمدتاً در قبل از قرهلاغ به اوج خود میسند. بررسی نمونه از شاخه کوچکی از رود که در این بخش از شمال به رود الوند می پیوندد، نشان داد که این شاخه بیشترین مقدار این افزایشها را توجیه میکند. در این نمونه کدورت آب .T.U. 16، COD آنmg/L 8 ، و کادمیوم و سرب آن به ترتیب 2/111 و 9/2 پی پی بی بوده است. در حالی که در همین زمان در ریجاب واقع در بالادست رود کدورت آب N.T.U. 8/0 COD آن ناچیز، کادمیوم و سرب آن به ترتیب 068/0 و 199/0 پی پی بی بوده است.
حسین عساکره
دوره 16، شماره 39 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 73-88
چکیده
چکیده شناخت مشخصات رفتار بارشهای سنگین، فرایند برنامهریزی، طراحی، عمل و مدیریت منابع آب را آسانتر مـیسازد. در منابع موجود تعاریف مـتعددی از بارشهای سنگین ارائه شـده است. از نمایههای این نوع بارشها میتوان به بارش بیشینه و پنج بارش بزرگ در هر سال اشاره نمود. یکی از ویژگیهای بارشهای سنگین، تنوع مکانی و تغییرات ...
بیشتر
چکیده شناخت مشخصات رفتار بارشهای سنگین، فرایند برنامهریزی، طراحی، عمل و مدیریت منابع آب را آسانتر مـیسازد. در منابع موجود تعاریف مـتعددی از بارشهای سنگین ارائه شـده است. از نمایههای این نوع بارشها میتوان به بارش بیشینه و پنج بارش بزرگ در هر سال اشاره نمود. یکی از ویژگیهای بارشهای سنگین، تنوع مکانی و تغییرات زمانی آن است. این ویژگی ضرورت مطالعه این پدیده را با تفکیک زمانی ـ مکانی بالا محرز میسازد. از این رو لازم است مشاهدات این نوع بارشها حداقل از مشاهدات روزانه استخراج گردد. بدین دلیل و به منظور تحلیل بارشهای سنگین زنجان، بارشهای روزانه زنجان طی دوره آماری 2006-1961 استخراج گردید. روند مجموع بارش بیشینه هرسال ـ سهم آن در بارش سالانه و مجموع پنج بارش بزرگ ـ و سهم آن در مجموع بارش هر سال براساس روشهای ناپارامتری برآورد گردید. نتایج تحقیق نشان داد که مشاهدات مورد بررسی در طول دوره آماری و در دو مقیاس سالانه ـ ماهانه فاقد روند معنیدار هستند. اما بارش بیشینه با دو فاز پر افت و خیز در دوره 1973-1961 و کم افت و خیز در دوره 2006-1974 مشخص میشود.
