برنامه ریزی شهری
مریم چرخچیان
دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 109-128
چکیده
مسکن به عنوان فضای زندگی با نیازهای گوناگون انسان در سطوح مختلف سر و کار دارد و رضایتمندی از این فضا به همین جهت از اهمیت فراوانی برخوردار است. مروری بر مطالعات انجامگرفته در این حوزه نشان میدهد، رضایتمندی از مسکن دارای جنبهها و مؤلفههای گوناگونی چون جنبههای کالبدی، اجتماعی، زیستمحیطی، مدیریتی و عملکردی ...
بیشتر
مسکن به عنوان فضای زندگی با نیازهای گوناگون انسان در سطوح مختلف سر و کار دارد و رضایتمندی از این فضا به همین جهت از اهمیت فراوانی برخوردار است. مروری بر مطالعات انجامگرفته در این حوزه نشان میدهد، رضایتمندی از مسکن دارای جنبهها و مؤلفههای گوناگونی چون جنبههای کالبدی، اجتماعی، زیستمحیطی، مدیریتی و عملکردی میباشد که بررسی و مقایسه آن در سه محله واقع در یکی از محورهای اصلی شهر قزوین به منظور مقایسه رضایتمندی میان محلات تازه توسعهیافته و محلات قدیمیتر و نیز بررسی نقش برخی عوامل جمعیت شناسانه در ساکنین هدف تحقیق حاضر بوده است. به این منظور، در هر یک از محلات 120 نفر از ساکنین در تحقیق حاضر مشارکت داشته و پیمایشی مبتنی بر پرسشنامهای با سؤالات بسته و باز صورت گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق که از طریق نرمافزار اس.پی.اس.اس مورد بررسی قرارگرفته حاکی از آن است که همانگونه که انتظار میرفت رضایتمندی در محله تازه توسعهیافته در تمامی جنبههای آن کمتر از دو محله دیگر بوده است. تحلیل رگرسیون حاکی از آن است که رابطه معناداری میان مساحت واحدها، تعداد طبقات و مدت سکونت با میزان رضایتمندی وجود داشته ولی تحصیلات و تعداد واحدها رابطه معناداری با رضایتمندی نداشته است. علاوه بر این، تحلیلها حاکی از آن است که میان جنسیت و نوع مالکیت با میزان رضایتمندی رابطه معناداری وجود داشته است. در نهایت بررسیها نشان میدهد مهمترین مؤلفه در شکل دادن به میزان رضایتمندی مربوط به مؤلفه کالبدی بوده و کمترین تأثیر مربوط به مؤلفه محیطی بوده است.
احمد شربت اوغلی؛ حیدر جوانمرد
دوره 17، شماره 46 ، بهمن 1392، ، صفحه 111-146
چکیده
بر اساس باور رایجی از سالهای دهه 1960 میلادی، متأثّر از نظریههای توسعه قطبی و تعادل اقتصادی نئوکلاسیک، نظامهای فضایی ملّی در تحوّلی پوینده و همگام با رشد و توسعه اقتصادی، تا تحقّق یک سلسلهمراتب متعادل و کارا از اندازه شهرها، پنداشته شدهاند. بهاینصورت که، در مراحل نخستین توسعه، رشد اقتصادی یک کشور منجر به تمرکز منابع ...
بیشتر
بر اساس باور رایجی از سالهای دهه 1960 میلادی، متأثّر از نظریههای توسعه قطبی و تعادل اقتصادی نئوکلاسیک، نظامهای فضایی ملّی در تحوّلی پوینده و همگام با رشد و توسعه اقتصادی، تا تحقّق یک سلسلهمراتب متعادل و کارا از اندازه شهرها، پنداشته شدهاند. بهاینصورت که، در مراحل نخستین توسعه، رشد اقتصادی یک کشور منجر به تمرکز منابع و جمعیت در معدود شهرهای اصلی (موسوم به «نخستشهرها») میگردد و پس از تجربه تمرکز شهری فزاینده، مرحله بعدی توسعه آغاز میگردد که طی آن، رشد و بزرگی اقتصاد ملّی تا حدّ مکفی و مطلوب، همراه با زیانهای اقتصادی ناشی از تجمّع بیش از حد، ازدحام، و اثرات بیرونیِ نامطلوب در نخستشهرها منجر به کاهش تدریجی شدّت تمرکز و «نخستشهری» میشود. پژوهشهای سریزمانی و میانکشوری متعدّدی، بر اساس این مدل غیرخطّی (به شکل U وارونه) و مدل یکسویه منفی پیشنهاد شده توسط برخی از پژوهشگران، با استفاده از متغیّرهای مختلفی به عنوان شاخصهای نخستشهری و توسعه اقتصادی، صحّت وجود مدلهای مزبور را مورد بررسی و آزمون قرار دادهاند. لیکن ماحصل این پژوهشها، تاکنون متناقض و بینتیجه بوده است. این مطالعه سعی در واکاوی این موضوع و بررسی هر دو مدل مزبور دارد. بدین منظور، جهت کنترل اعوجاجات ناشی از تنوّع شاخصهای نخستشهری و توسعه که در مطالعات پیشین مورد استفاده قرار گرفتهاند، از 8 شـاخص نخستشهری و 3 شاخص توسعه 67 کشور جهان در سال 2000 میلادی بهره گرفته شده است. مجموعه نتایج آزمونهای آماری و مدلهای رگرسیونی این مطالعه، حاکی از آن است که دلیلِ آماری معنیداری در تأیید وجود رابطه میانکشوری بین نخستشهری و توسعه اقتصادی وجود ندارد.
مجید رضایی بنفشه؛ خلیل ولیزاده کامران؛ مینا محسن زاده
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 111-133
چکیده
برنامه ریزی مدیریت پیش از وقوع بحران از مسائل مهمی است که امروزه پیش روی مدیران شهری به ویژه در حوزه مدیریت بحران قرار دارد. در این پژوهش مکانیابی پایگاههای چند منظوره مدیریت بحران در مناطق 1 ، 4 و 10 شهرداری تبریز که در شمال شهر تبریز قرار دارند مورد مطالعه قرار گرفته است. در مرحله نخست به شناسایی و بررسی عوامل موثر ...
بیشتر
برنامه ریزی مدیریت پیش از وقوع بحران از مسائل مهمی است که امروزه پیش روی مدیران شهری به ویژه در حوزه مدیریت بحران قرار دارد. در این پژوهش مکانیابی پایگاههای چند منظوره مدیریت بحران در مناطق 1 ، 4 و 10 شهرداری تبریز که در شمال شهر تبریز قرار دارند مورد مطالعه قرار گرفته است. در مرحله نخست به شناسایی و بررسی عوامل موثر بر مکانگزینی پایگاهها، پرداخته شد. پس از گرد آوری و آماده سازی لایهها، نقشههای رستری تهیه گردید و سپس وزن دهی به پارامترها با استفاده از فرآیند AHP در نرم افزار Expertchoice انجام گرفت. در مرحله بعد لایههای اطلاعاتی بر مبنای مدلهای IO، مدل بولین و Fuzzy با یکدیگر تلفیق و در نهایت از ترکیب نتایج حاصل از این مرحله گزینههایی به عنوان مکان مطلوب، معرفی شدند و با توجه به قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در حل مسائل پیچیده شهری و سهولت در تحلیل و آنالیزهای مکانی، از تواناییهای این سیستم جهت آماده سازی، تلفیق و تحلیل لایهها بهره گرفته شده است. که نتایج استخراج شده از پژوهش، بخش جنوبی منطقه چهار به عنوان گزینه برتر تعیین شد که دارای فضاهای شهری مناسب از قبیل فضاهای سبز، آموزشی، ورزشی و ..... می باشد و شرایط دسترسی مناسبتری دارند که دارای اولویت بیشتری برای استقرار این پایگاهها می باشد، و بهترین مکانها جهت مکانگزینی این پایگاه، مربوط به پارکهای امیر کبیر، آنا، توحید و نواحی اطراف میدان جهاد به طرف 22 بهمن و چند نقطه دیگر ارزیابی شده است.
سعید جهانبخش؛ فاطمه جعفری¬شندی؛ فرشته حسین¬علی پورگزی
دوره 16، شماره 42 ، اسفند 1391، ، صفحه 113-138
چکیده
برای شناخت همدید بارشهای ابر سنگین (بالای 50 میلیمتر در روز) منطقه آذربایجانشرقی، دادههای بارش روزانه 23 ایستگاه بارانسنجی طی دوره آماری 1961 تا 2005 بهصورت دیدهبانیهای شش ساعـته مورد بررسی قـرار گرفت. به منظور شناسایـی رابطه الگوهای گردشی جو بالا با بارشهای ابر سنگین بـه کمک نرمافزارهای Matlab، Grads و Surfer یک تـحلیل ...
بیشتر
برای شناخت همدید بارشهای ابر سنگین (بالای 50 میلیمتر در روز) منطقه آذربایجانشرقی، دادههای بارش روزانه 23 ایستگاه بارانسنجی طی دوره آماری 1961 تا 2005 بهصورت دیدهبانیهای شش ساعـته مورد بررسی قـرار گرفت. به منظور شناسایـی رابطه الگوهای گردشی جو بالا با بارشهای ابر سنگین بـه کمک نرمافزارهای Matlab، Grads و Surfer یک تـحلیل خوشهای پایگانی با روش ادغام Ward روی دادهها اعمال شد. نتایج نشان دادند که سه الگوی گردشی مختلف در منطقه فعال هستند. سپس برای هر الگو، یک روز نماینده معرفی گردید که در تحلیل بارشهای ابر سنگین مورد استفاده قرار گرفتند. آرایش مکانی این الگوهای بارشی نشان میدهند که توزیع زمانی بارشهای ابر سنگین در منطقه با عرض جغرافیایی در ارتباط است. نتایج تحلیل نشان میدهد که الگوی پرفشار غرب دریای سیاه- شمال دریای مدیترانه و الگوی پرفشار دریای سیاه بیشترین ارتباط را با بارشهای ابر سنگین منطقه دارند. این یافته نقش مهمی در پیشبینی بارشهای ابر سنگین منطقه خواهد داشت.
آب و هواشناسی
محمود خسروی؛ نعمت الله صفرزائی؛ محسن آرمش
دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 113-140
چکیده
یخبندان یکی از مخاطرات طبیعی است که معمولاً با خسارتهای فراوان مالی و حتی جانی همراه است. سامانههای گردشی جوی نقش اصلی را در وقوع، شدت و چگونگی توزیع فضایی یخبندانها بهخصوص در مناطق معتدله بر عهده دارند. هدف از این تحقیق، شناسایی و بررسی شرایط همدیدی حاکم در زمان وقوع یخبندانهای زمستانه منطقه سیستان است. روش مورد استفاده ...
بیشتر
یخبندان یکی از مخاطرات طبیعی است که معمولاً با خسارتهای فراوان مالی و حتی جانی همراه است. سامانههای گردشی جوی نقش اصلی را در وقوع، شدت و چگونگی توزیع فضایی یخبندانها بهخصوص در مناطق معتدله بر عهده دارند. هدف از این تحقیق، شناسایی و بررسی شرایط همدیدی حاکم در زمان وقوع یخبندانهای زمستانه منطقه سیستان است. روش مورد استفاده در این تحلیل رویکرد محیطی به گردشی است. بدین منظور دو پایگاه داده مورد نیاز است. جهت دریافت دادههای سطح زمین از دادههای اقلیمی ایستگاه هواشناسی سینوپتیک زابل و زهک بهعنوان نماینده اقلیمی منطقه استفاده شد و طولانیترین و شدیدترین یخبندان از نظر طول دوره طی دهه اخیر (2010-2000) انتخاب گردید. پایگاه دوم دادهها و نقشههای سطح دریا، 850، و 500 هکتوپاسکال است که از مرکز ملی پیشبینی محیطی[1] و مرکز ملی مطالعات جوی[2] ایالات متحده آمریکا تهیه گردید. پوشش مکانی دادههای جوی بین 30 تا 90 درجه شرقی و 10 تا 50 درجه شمالی میباشد. برای نمایش خطوط جریان هوا از محیط نرمافزاری Grads استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که افت فشار منطقه در اثر فعالیت سامانه چرخندی بالخاش و همچنین نفوذ هم زمان فرود ناشی از جریانهای غربی به نواحی غرب ایران عامل ایجاد یخبندان و تداوم آن در منطقه سیستان میباشد. استقرار سامانه چرخندی روی دریاچه بالخاش زمینه برای ریزش هوای سرد عرضهای بالا و کرانه غربی فرود را به منطقه سیستان فراهم کرده است. انتقال محور فرود به نواحی شرقیتر و شرایط ذکر شده موجب تداوم پدیده یخبندان شده است. شدیدترین یخبندانها زمانی رخ میدهند که منطقه سیستان در بخش غربی فرود قرار گرفته و از ریزش هوای سرد عرضهای شمالی برخوردار شده باشد. عاملی که این شرایط را پدید آورده است تفاوت فشار در جنوب و شمال منطقه سیستان، بهویژه سامانه کم فشار جنوب شرق سیستان است که باعث هدایت و استقرار کرانه غربی ناوه به منطقه میگردد. [1]- NCEP(National Center Environmental Prediction) [2]- NCAR(National Center Atmospheric Research)
برنامه ریزی روستایی
محمدرضا رضوانی؛ حبیب لطفی مهروئیه؛ رضا طالبی فرد
چکیده
با توجه به آسیبپذیری شدید مساکن روستایی، پرداخت اعتبارات ارزان قیمت به روستاییان بهعنوان یکی از مهمترین راهبردهای بهسازی مسکن در کشور، بهویژه در دهه اخیر بوده است. بنابر این مطالعه و بررسی عوامل مؤثر بر گرایش روستاییان به دریافت این تسهیلات، یکی از مهمترین مسائلی است که میتواند در اجرای موفق این راهبرد نقش مؤثری ...
بیشتر
با توجه به آسیبپذیری شدید مساکن روستایی، پرداخت اعتبارات ارزان قیمت به روستاییان بهعنوان یکی از مهمترین راهبردهای بهسازی مسکن در کشور، بهویژه در دهه اخیر بوده است. بنابر این مطالعه و بررسی عوامل مؤثر بر گرایش روستاییان به دریافت این تسهیلات، یکی از مهمترین مسائلی است که میتواند در اجرای موفق این راهبرد نقش مؤثری ایفا نماید. در این راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر گرایش روستائیان به دریافت تسهیلات بهسازی مسکن روستایی و بر اساس روش میدانی در دهستان مهروئیه شهرستان فاریاب استان کرمان انجام شده است. روش تحقیق به صورت اسنادی-تحلیلی و میدانی بوده و دادههای میدانی با پرسشنامه جمعآوری شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزارSPSS ، استفاده شده است. همچنین سطح پایایی پرسشنامه تحقیق با استفاده از روش آلفای کرونباخ 73/0 است. جامعه آماری این تحقیق را خانوارهای دهستان مهروئیه تشکیل میدهند که در بین سالهای 1392-1386 از تسهیلات بهسازی مسکن استفاده نمودهاند. تعداد این خانوارها شامل 1078 واحد میباشد و حجم نمونه با روش نمونهگیری کوکران 200 خانوار محاسبه شد که با استفاده از روش طبقهای با انتساب متناسب در بین روستاهای دهستان مهروئیه توزیع گردید. نتایج تحقیق نشان میدهد، بین دریافت تسهیلات بهسازی و فقدان مسکن ملکی ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین وضعیت اجتماعی، اقتصادی و اداری- اجرایی بر ایجاد گرایش به دریافت تسهیلات مسکن روستایی نقش تعیینکنندهای دارند، و با بررسی مؤلفههای اجتماعی، اقتصادی و اداری- اجرایی مشخص گردید که مؤلفه اجتماعی بیشترین اهمیت را داشته است.
ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری
مسعود تقوایی؛ شیدا جانعلی پور؛ مرجان شفیعی
چکیده
گردشگری در قرن اخیر به عنوان یکی از مهمترین ابزارها در جهت ارتقاء کیفیت ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهرها شناخته شده است. اگر این صنعت به صورت خلاقانه مورد استفاده قرار بگیرد میتواند نتایج مثبت زیادی هم برای جامعه گردشگر و هم برای جامعه میزبان داشته باشد. بنابراین توجه به عوامل مؤثر در توسعۀ گردشگری و برنامهریزی در این زمینه ...
بیشتر
گردشگری در قرن اخیر به عنوان یکی از مهمترین ابزارها در جهت ارتقاء کیفیت ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهرها شناخته شده است. اگر این صنعت به صورت خلاقانه مورد استفاده قرار بگیرد میتواند نتایج مثبت زیادی هم برای جامعه گردشگر و هم برای جامعه میزبان داشته باشد. بنابراین توجه به عوامل مؤثر در توسعۀ گردشگری و برنامهریزی در این زمینه امری ضروری است. از این رو در پژوهش حاضر به تبیین شاخصهای موثر در توسعه گردشگری خلاق با تأکید بر جاذبههای گردشگری پرداخته شده است. نوع پژوهش از نظر روش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی- توسعهای است. دادههای پژوهش از روش کتابخانهای - اسنادی و روش میدانی- پیمایشی به دست آمده است. نمونه آماری تحقیق را 385 نفر از گردشگران و شهروندان تشکیل دادهاند که حجم نمونه با استفاده از روش کوکران به دست آمده است. همچنین شناسایی مسئولان و متولیان با استفاده از روش گلوله برفی صورت گرفته است. برای بررسی و تحلیل دادهها از روش تحلیل عاملی، ضریب آنتروپی و روشهای تصمیمگیری چندمعیاره(AHP، تاپسیس، ساو) استفاده شد و در نهایت با جمعبندی نتایج حاصل از روشهای انجام شده، اولویتبندی مولفهها با روش رتبه بندی جزئی (POSET) صورت گرفت. نتایج یافتههای روش تحلیل عاملی نشان میدهد که چهار عامل، فرهنگی/ اجتماعی، فرهنگی / هنری، کالبدی/ نهادی و اقتصادی مهمترین عوامل تأثیر گذار در توسعه گردشگری خلاق هستند و در ادامه مولفههای موثر بر توسعه گردشگری خلاق رتبه بندی شد. محاسبات ضریب آنتروپی نیز بیانگر عدم تعادل در توزیع جاذبهها در بیشتر مناطق است.
ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری
اسدالله حجازی؛ محمد حسین رضائی مقدم؛ زهرا قاسمی زادگنبد
چکیده
اکوتوریسم عبارت است از سفر هدفدار به طبیعت برای شناخت تاریخ طبیعی و فرهنگی محیط با پرهیز از ایجاد تغییر در اکوسیستم و ایجاد فعالیتهای اقتصادی که منجر به بهرهبرداری صحیح از منابع محیط زیست و اشتغالزایی برای اهالی بومی شود که از آن میتوان بهعنوان یکی از منابع جدید درآمد در راستای توسعه پایدار نام برد. دهستان مرگور ...
بیشتر
اکوتوریسم عبارت است از سفر هدفدار به طبیعت برای شناخت تاریخ طبیعی و فرهنگی محیط با پرهیز از ایجاد تغییر در اکوسیستم و ایجاد فعالیتهای اقتصادی که منجر به بهرهبرداری صحیح از منابع محیط زیست و اشتغالزایی برای اهالی بومی شود که از آن میتوان بهعنوان یکی از منابع جدید درآمد در راستای توسعه پایدار نام برد. دهستان مرگور در شهرستان ارومیه با تنوع جغرافیایی و فرهنگی بالا و دارا بودن چشماندازهای خاص گردشگری از مقاصد مهم گردشگری منطقه محسوب میشود و هدف از انجام این پژوهش ارزیابی توانمندیهای اکوتوریسمی دهستان مرگور است. بر این اساس ابتدا مطالعات پایه انجام گرفت و با شناسایی عوامل اکولوژیکی اعم از اقلیمی، انسانی، زمینشناختی، توپوگرافی و گردشگری که در زمینه اکوتوریسم موثرند، ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ، ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت جغرافیایی ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ با اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪای پس از ساخت شبکه تحلیلی، ماتریس مقایسات زوجی تشکیل شده و وزن نسبی عناصر حاصل شد. در نهایت وزن نسبی عناصر به نقشههای مربوطه تخصیص یافته و نقشه پهنهبندی توان اکوتوریسم با عملگر گامای فازی ایجاد شد. نتایج نشان داد که از کل مساحت منطقه مورد مطالعه حدود 50/14 درصد در گروه بسیار مناسب، 32/26 درصد در گروه نسبتاً مناسب، 27 درصد در گروه نسبتاً نامناسب و 15/32 درصد در گروه کاملاً نامناسب واقع شدهاند با توجه به بکر بودن منطقه و لزوم ایجاد فرصتهای سرمایهگذاری جدید در آن، نتایج تحقیق حاضر میتواند در زمینه شناسایی پتانسیلهای منطقه و دستیابی به سطح بالاتری از توسعه اقتصادی و اجتماعی محلی مفید واقع گردد.
مجید رضایی بنفشه؛ فرشته حسینعلیپور گزی؛ فاطمه جعفری شندی؛ مجید علی محمدی
دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 117-135
چکیده
در این پژوهش بارشهای سنگین پهنه شمال غرب ایران با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی بررسی شده است. بههمین منظور، با استفاده از پایگاه داده بارش روزانه پهنه شمال غرب ایران، نقشههای همبارش از روز 1/1/1340 تا 1/1/1388 بر روی یاختههایی به ابعاد 14×14 کیلومتر، به روش کریگینگ میانیابی و ترسیم شد (ماتریس 533×17508). بر مبنای ...
بیشتر
در این پژوهش بارشهای سنگین پهنه شمال غرب ایران با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی بررسی شده است. بههمین منظور، با استفاده از پایگاه داده بارش روزانه پهنه شمال غرب ایران، نقشههای همبارش از روز 1/1/1340 تا 1/1/1388 بر روی یاختههایی به ابعاد 14×14 کیلومتر، به روش کریگینگ میانیابی و ترسیم شد (ماتریس 533×17508). بر مبنای دادههای حاصل از میانیابی، بارشهای سنگین پهنه انتخاب و بررسی شد. این بارشها در محدوده وسیعی از صفر تا 120درجه شرقی و صفر تا 80 درجه شمالی در ترازهای 500، 600، 700، 850، 925 و 1000هکتوپاسکال و در چهار دیدهبانی در ساعتهای 00:00، 06:00، 12:00 و 18:00زولو، محاسبه شد. نتایج پژوهش نشان دادکه چهار الگوی گردشی ضخامت در بهوجود آمدن اینگونه بارشها مؤثر بوده است. در تحلیل این بارشها برای هر الگوی گردشی یک روز نماینده معرفی گردید. نتایج تحلیل نشان داد که الگوی گردشی شماره 2، بیشتر بارشها را توجیه مـیکند. این یافتهها میتواند نقش مهمی در پیشبینی بارش و جلوگیری از وقوع سیل در پهنه مطالعاتی ایفا نمایند[1].
[1]ـ این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی با حمایت دانشگاه تبریز بوده و بدین وسیلخ قدردانی میگردد.
ژئومورفولوژی
محمد علی زنگنه اسدی؛ ابوالقاسم امیراحمدی؛ علی اکبر شایان یگانه
چکیده
ژئوتوریسم بخشی از توریسم طبیعی است که تکیه بر منابع طبیعی و زمینشناسی دارد. ژئوسایتها و ژئومورفوسایتها به عنوان زیر بنای ژئودایورسیتی همیشه مدنظر گردشگران ژئومورفولوژی و زمین شناسی بوده است. از این رو برای پتانسیلیابی ژئوتوریسم یک منطقه و یا قابلیت سنجی توریستی ژئوپارک ها، در ایران و جهان محققین همواره به دنبال ارزیابی ژئوسایتها ...
بیشتر
ژئوتوریسم بخشی از توریسم طبیعی است که تکیه بر منابع طبیعی و زمینشناسی دارد. ژئوسایتها و ژئومورفوسایتها به عنوان زیر بنای ژئودایورسیتی همیشه مدنظر گردشگران ژئومورفولوژی و زمین شناسی بوده است. از این رو برای پتانسیلیابی ژئوتوریسم یک منطقه و یا قابلیت سنجی توریستی ژئوپارک ها، در ایران و جهان محققین همواره به دنبال ارزیابی ژئوسایتها و ژئومورفوسایتهای آن منطقه بودهاند. هدف از تحقیق حاضر این است که ژئوسایتها و ژئومورفوسایتهای ژئوپارک پیشنهادی غرب خراسان رضوی با روش بریلها ارزیابی شده و در راستای ثبت جهانی یونسکو اقدام گردد. در این تحقیق از روش اسنادی و کتابخانهای برای شناسایی ژئومورفوسایتها و ادبیات موضوع و برای امتیاز دادن از کارهای میدانی، نرم افزارهای جغرافیایی و گرافیکی، عکسبرداری، عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که اگر ژئومورفوسایتها را به چند گروه عمده هیدرولوژی، بادی، تکتونیکی و ماگمایی و ...، دسته بندی نماییم، ژئومورفوسایتها ی مربوط به هیدرولوژی بیشترین امتیازها را در معیارهای علمی، آموزشی و توریستی و خطر تخریب دارا هستند. ژئومورفوسایتها ی بادی به علت وفور پدیده ها، دوری از منابع خدماتی و زیرساختهای توریستی و ژئوتریل ها امتیازهای پایینی را کسب کردند.
ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری
محسن توکلی
دوره 22، شماره 66 ، بهمن 1397، ، صفحه 117-139
چکیده
پهنهبندی، تاکتیکی است که که از طریق آن تعارضات مناطق تحت حفاظت کاهش یافته و ضمن تأخیر در صدمات وارد شده بــه مناطق، فـرصت لازم را بــرای اتخاذ تدابیر لازم فـراهم میکند. هدف از تحقیق جاری، ارزیابی کارایی مدل تلفیقی Fuzzy-AHP جهت پهنهبندی منطقه آثار طبیعی ملی دهلران در استان ایلام میباشد. بدین منظور اقدام به ...
بیشتر
پهنهبندی، تاکتیکی است که که از طریق آن تعارضات مناطق تحت حفاظت کاهش یافته و ضمن تأخیر در صدمات وارد شده بــه مناطق، فـرصت لازم را بــرای اتخاذ تدابیر لازم فـراهم میکند. هدف از تحقیق جاری، ارزیابی کارایی مدل تلفیقی Fuzzy-AHP جهت پهنهبندی منطقه آثار طبیعی ملی دهلران در استان ایلام میباشد. بدین منظور اقدام به تهیه و روی همگذاری لایههای شیب، جهت جغرافیایی، خطوط ارتفاعی، بافت خاک، پوشش گیاهی، رسوبدهی، فرسایش خاک، کاربری اراضی و سازند زمینشناسی گردید. در این مطالعه از روش Fuzzy-AHP و قابلیتهای GIS جهت ارزیابی توان استفاده شده است. تحلیل و ارزیابی دقت مدل، بر اساس لایههای تولید شده از عملگرها و لایه های رستری انجام و گامای 9/0 به عنوان لایه نهایی برای پهنهبندی منطقه تعیین شد. نقشه نتایج پهنهبندی نشان میدهد که منطقه در 5 زون شامل زون امن به مساحت 3/192 هکتار (13 درصد)، زون حفاظتی به مساحت 8/829 هکتار (56 درصد)، زون تفرج گسترده به مساحت 8/371 هکتار (25 درصد)، زون تفرج متمرکز به مساحت 9/3 هکتار (3/0 درصد) و زون استفاده چند جانبه به مساحت 86 هکتار (7/5 درصد) قرار میگیرد. زون حفاظت شده بیشترین مساحت منطقه را به خود اختصاص داده و بصورت یک ناحیه ضربهگیر پیرامونی وسیع، زون امن را احاطه میکند که همانند یک کمربند کاهنده عوامل مخرب عمل میکند.
محمدحسین رامشت؛ رامین حاتمی¬فرد؛ سیدحجت موسوی
دوره 17، شماره 44 ، شهریور 1392، ، صفحه 119-138
چکیده
در دهههای اخیر رشد بیرویه جمعیت و توسعه شهرنشینی موجب بروز انواع ناسازگاریهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نظیر تولید انواع پسماند جامد شهری شده که دفع غیراصولی آن را به دنبال داشته است، بهطوری که امروزه چگونگی دفع، مکانیابی و مدیریت صحیح محل دفن زبالههای جامد به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی شهری تبدیل شده است. بنابراین ...
بیشتر
در دهههای اخیر رشد بیرویه جمعیت و توسعه شهرنشینی موجب بروز انواع ناسازگاریهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نظیر تولید انواع پسماند جامد شهری شده که دفع غیراصولی آن را به دنبال داشته است، بهطوری که امروزه چگونگی دفع، مکانیابی و مدیریت صحیح محل دفن زبالههای جامد به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی شهری تبدیل شده است. بنابراین یافتن محل مناسب برای این مهم از اهداف اصلی و اولیه طرحهای توسعه شهری جهت نیل به توسعه پایدار میباشد. بخش مرکزی شهرستان کوهدشت، با تولید روزانه 110 تن زباله، به دلیل عدم وجود تجهیزات بازیافت و مکانیابی نامناسب دفن آن با معضلات زیست محیطی، اجتماعی و بهداشتی متعددی در این زمینه روبرو است. هدف از این پژوهش مکانیابی محل مناسب دفن زباله در شهرستان کوهدشت با استفاده از تحلیل پارامترهای انسانی، زیست محیطی، هیدرولوژیکی، زمینشناسی و ژئومورفولوژی منطقه از طریق مدل AHP و تکنیک GIS میباشد. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از کارآمدترین تکنیکهای طراحی شده برای تصمیمگیری با معیارهای چنـدگانه است، زیرا امکـان فرموله کـردن مسائل پیچیده را به صورت سلسله مراتبـی فراهم مـیسازد. نتایج نشان میدهدکه پهنههای دفن زباله در شهرستان کوهدشت را میتوان به پنج کلاس طبقهبندی نمود. در این میان پهنههای بسیارمناسب و مناسب به ترتیب با مساحت 18/205 و 319/198 کیلومترمربع بالاترین ارجحیت را جهت دفن پسماند دارا بوده و در مجموع با داشتن 14/10 درصد مساحت کل محدوده شهرستان در اولویت نخست طرحهای دفن پسماند قرار میگیرند. نتایج حاصل از این پژوهش در مدیریت سیستمی محیط زیست شهری و همچنین در طرحهای دفع بهینه پسماندهای جامد شهری منطقه مطالعاتی مثمر ثمر خواهد بود.
محمدحسین رضایی مقدم؛ محمدرضا ثروتی؛ صیاد اصغری سراسکانرود
دوره 16، شماره 40 ، شهریور 1391، ، صفحه 119-139
چکیده
محققان علم ژئومورفولوژی رودخانه همواره در پی روشهای جدیدی برای بررسی ژئومورفولوژی رودخانهای و تغییرات الگوی مسیر رودخانهها میباشند، هندسه فراکتال یکی از روشهای جدیدی است که میتواند در علم ژئومورفولوژی رودخانهای به کار گرفته شود. اهمیت اصلی هندسه فراکتال در این است که مـدل و تـوصیفی ریاضی بـرای بسیاری از اشکال ...
بیشتر
محققان علم ژئومورفولوژی رودخانه همواره در پی روشهای جدیدی برای بررسی ژئومورفولوژی رودخانهای و تغییرات الگوی مسیر رودخانهها میباشند، هندسه فراکتال یکی از روشهای جدیدی است که میتواند در علم ژئومورفولوژی رودخانهای به کار گرفته شود. اهمیت اصلی هندسه فراکتال در این است که مـدل و تـوصیفی ریاضی بـرای بسیاری از اشکال پیچـیده که در طبیعت یافت میشوند ارائه میکند. هدف این تحقیق تحلیل فراکتالی مسیر رودخانه قزل اوزن و تغییرات صورت گرفته حدفاصل میانه تا زنجان میباشد، بدین منظور از تصاویر ماهوارهای ETM+ و IRS در سه دوره زمانی 2007 و 2004، 2000 استفاده شد، جهت تحلیل فراکتالی مسیر مورد مطالعه به سه بازه تقسیم گردید که هر بازه به لحاض خصوصیات مورفولوژیکی از بازه دیگری متفاوت میباشد. برای تعیین بعد فراکتالی از روش بعد شمارش خانه استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بازه اول (بازه شریانی) بیشترین میزان تغییرات در سالهای مورد بررسی را داشته و بازه دوم (بازه کوهستانی) کمترین میزان تغییرات را داشته است و بازه سوم (بازه نیمهکوهستانی) حالت بینابنی داشته است.
محمدحسین سرایی؛ زهرا محمدزاده
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، ، صفحه 119-137
چکیده
فعالان عرصه حمل و نقل و ترافیک و کارشناسان یکی از راههای برقراری عدالت اجتماعی و سرعت دادن به ظرفیتهای حمل و نقل عـمومی در کلانشهرها را توسـعه مسیرهای ویژه اتوبوسرانی میدانند، اتوبوسهای تندرو یکی از راهکارهای موقتی, کوتاهمدت و کمهزینه برای حل مشکلات ترافیک کلانشهرهای جهان سوم میباشد. کلانشهر مشهد ...
بیشتر
فعالان عرصه حمل و نقل و ترافیک و کارشناسان یکی از راههای برقراری عدالت اجتماعی و سرعت دادن به ظرفیتهای حمل و نقل عـمومی در کلانشهرها را توسـعه مسیرهای ویژه اتوبوسرانی میدانند، اتوبوسهای تندرو یکی از راهکارهای موقتی, کوتاهمدت و کمهزینه برای حل مشکلات ترافیک کلانشهرهای جهان سوم میباشد. کلانشهر مشهد سالیانه پذیرای حدود 15 میلیون زائر و گردشگر خارجی است و در این صورت فشار بر زیرساختها و به ویژه سیستم حمل و نقل و ترافیک چندین برابر میشود بنابراین بهکارگیری سیستم بیآرتی از سال 1387 برای حل مشکل ترافیک شهر مشهد مطرح شده است. این پژوهش به لحاظ نوع، کاربردی میباشد و هدف از آن ارزیابی میزان اثربخشی سیستم بی.آر.تی در شهر مشهد میباشد. روش جمعآوری دادهها به صورت میدانی بوده و ابتدا عوامل مؤثر در میزان اثربخشی اتوبوسهای تندرو جمعآوری گردید و سپس با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی میزان کارایی هر یک از مسیرهای بیآرتی در شهر مشهد مشخص گردید. نتایج پژوهش نشاندهنده اثربخشی بالای مسیر 1013 که شرق به غرب کلانشهر مشهد را پوشش میدهد میباشد.
حسین عساکره؛ علی بیات
دوره 17، شماره 45 ، آبان 1392، ، صفحه 121-142
چکیده
تحلیل مولفههای اصلی یک روش بهینه ریاضی برای کاهش حجم دادهها و تبدیل متغیرهای اولیه به چند مولفه محدود است بهطوری که این چند مولفه بیشترین پراش متغیرهای اولیه را توجیه نماید. در این مطالعه برخی مشخصات آماری بارش سالانه شهر زنجان شامل مجموع بارش سالانه، تعداد روزهای بارانی، بزرگترین بارش روزانه در سال، نسبت بارش بیشینه به ...
بیشتر
تحلیل مولفههای اصلی یک روش بهینه ریاضی برای کاهش حجم دادهها و تبدیل متغیرهای اولیه به چند مولفه محدود است بهطوری که این چند مولفه بیشترین پراش متغیرهای اولیه را توجیه نماید. در این مطالعه برخی مشخصات آماری بارش سالانه شهر زنجان شامل مجموع بارش سالانه، تعداد روزهای بارانی، بزرگترین بارش روزانه در سال، نسبت بارش بیشینه به مجموع بارش سالانه و مشخصاتی از قبیل انحراف معیار، چولگی، کشیدگی، میانگین قدر مطلق انحراف از میانگین و میانگین قدر مطلق تغییرپذیری سالانه که از بارش ماهانه برای هر سال محاسبه گردید در معرض تحلیل مولفههای اصلی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با چهار مولفه میتوان بیش از 95 درصد از تغییرات بارش سالانه را توضیح داد. مولفه اول که بالاترین پراش دادهها (6/42 درصد) را تبیین میکند، نماینده بارش سالانه و شاخصهای مطلق تغییرپذیری آن یعنی انحراف معیار، میانگین قدر مطلق انحراف از میانگین و میانگین قدر مطلق تغییرپذیری سالانه میباشد. مولفه دوم نماینده شاخصهای شکل توزیع فراوانی (چولگی و کشیدگی)، مولفه سوم نماینده بارشهای بیشینه و در نهایت مولفه چهارم نماینده تعداد روزهای بارانی میباشد. تحلیل روند نمرات مولفهها نشان داد که نمرات مولفههای اول و چهارم به ترتیب دارای روند معنی دار کاهشی و افزایشی حول یک خط را دارند که نشان از کاهش بارش در طول دوره آماری مورد مطالعه از یک طرف و یکنواخت شدن توزیع زمانی آن دارد.
برنامه ریزی شهری
محمد تقی حیدری؛ علیرضا انبارلو؛ مریم رحمانی؛ حسین طهماسبی مقدم
چکیده
امروزه زیست پذیری شهری گفتمانی نیرومند را در توسعه شهری و طراحی شهری بازتاب میدهد که در پیشینهی برنامهریزی شهری بر توسعه فضای شهری سایه افکنده است. چنین گفتمانی در بافتهای فرسوده شهری به عنوان یکی از ارکان اصلی شهرها با درون مایه های عظیم اجتماعی و فرهنگی؛ می تواند راهگشای پیاده کردن اصول توسعه پایدار در مقیاس شهر قلمداد شود. ...
بیشتر
امروزه زیست پذیری شهری گفتمانی نیرومند را در توسعه شهری و طراحی شهری بازتاب میدهد که در پیشینهی برنامهریزی شهری بر توسعه فضای شهری سایه افکنده است. چنین گفتمانی در بافتهای فرسوده شهری به عنوان یکی از ارکان اصلی شهرها با درون مایه های عظیم اجتماعی و فرهنگی؛ می تواند راهگشای پیاده کردن اصول توسعه پایدار در مقیاس شهر قلمداد شود. در این راستا پژوهش حاضر به تجربه زیسته شده ساکنین بافت فرسوده شهر زنجان می پردازد تا از طریق آینده پژوهی این امر، به پایش محتوای شهر بپردازد. مقاله حاضر با روش تحلیلی به دنبال تحلیل و پیش بینی نقش مولفه های اجتماعی در ایجاد فضای زیست پذیری شهر در بافت فرسود شهر زنجان است. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. جامعه آماری شامل ساکنین محدوده بافت فرسوده شهر زنجان است، که با روش نمونه گیری کوکران، 384 نمونه انتخاب شد. برای تحلیل داده ها نیز از مدل معادلات ساختاری به کمک تحلیل عاملی اکتشافی، و روش آینده پژوهی ساختار/ متقابل با کمک نرم افزار های Amos و MIC MAC استفاده شد. طبق نتایج تحقیق، براساس مدل معادلات ساختاری مولفه های امنیت با ضریب استاندارد 0.08 و آموزشی با ضریب استاندارد 0.42 وضعیت نامطلوب و مولفه سرمایه اجتماعی با ضریب استاندارد 1.09 وضعیت مطلوب در بافت دارد. همچنین، طبق تحلیل رویکرد آینده پژوهی، شاخص های «رضایت از وجود فضا برای حضور سالمندان»، «سطح فساد اجتماعی»، و «نظارت غیررسمی در شب از طریق تنوع کاربریها»، و «عضویت در نهادهای مردمی» بیشترین ناپایداری را دارد. و برای بهبود وضعیت زیست پذیری اجتماعی باید تقویت آموزش عمومی، افزایش سرانه کاربری ها، امنیت فردی و اجتماعی و پیوستگی و تعلق مکانی مورد تاکید قرار گیرد.
محمد ظاهری؛ ناهید کارگر؛ بهاره رحیمی پور
دوره 17، شماره 43 ، خرداد 1392، ، صفحه 123-144
چکیده
تأثیرات متقابل فضایی و روابط عملکردی بین شهرها با نواحی پیرامونی و از آن جمله نواحی روستایی واقع در حوزه نفوذ آنها، به مرور منجر به تـغییرات مـختلف در عرصههای گوناگون آنها میگردد. از جمله تغییرات مهمی که عمدتاً متأثر از شهرها بوده و در دهههای اخیر در برخی از نواحی روستایی ایران مشاهده میشود، همانا تغییرات کارکردی منبعث ...
بیشتر
تأثیرات متقابل فضایی و روابط عملکردی بین شهرها با نواحی پیرامونی و از آن جمله نواحی روستایی واقع در حوزه نفوذ آنها، به مرور منجر به تـغییرات مـختلف در عرصههای گوناگون آنها میگردد. از جمله تغییرات مهمی که عمدتاً متأثر از شهرها بوده و در دهههای اخیر در برخی از نواحی روستایی ایران مشاهده میشود، همانا تغییرات کارکردی منبعث از رواج گردشگری روستایی در آنهاست. نـواحی روستایی حوزه نـفوذ کلانشهر تـبریز نیز از این قاعده مستثنی نبـوده و با شکلگیری و رواج ساخت خانههای دوم به عنوان یکی از اشکال گردشگری روستایی، تغییرات کارکردی قابل توجهی را تجربه میکنند. برای تبیین چگونگی تغییرات کارکردی صورت گرفته و عوامل تأثیرگذار بر آن، سه روستا از روستاهای حوزه نفوذ کلانشهر تبریز به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتهاند. روش مطالعه در این مقاله مبتنی بر مطالعه میدانی (مشاهده مستقیم، تکمیل پرسشنامههای مختلف) میباشد. در مطالعه حاضر جهت بررسی و بیان روابط موجود بین متغیرهای تحقیق «روش توصیفی، تحلیلی» و برای بررسی آثار پیشین و تغییرات و تحولات صورت گرفته از روش «اسنادی» استفاده میشود. به لحاظ هدف نهایی، مطالعه از نوع کاربردی است. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که تغییرات صورت گرفته عمدتاً در سالای اخیررخ داده است و ساخت خانههای دوم ضمن تحمیل تغییرات عمده بر کاربری اراضی این روستاها، سبب شدهاند تا بخش قابل توجهی از کارکرد کشاورزی این روستاها به کارکرد تفریحی ـ فراغتی تبدیل شوند.
جمال محمدی؛ اصغر ضرابی؛ حسین پورقیومی
دوره 16، شماره 38 ، بهمن 1390، ، صفحه 123-152
چکیده
امروزه آلودگیهای صنعتی اثرات مخرب زیادی بر محیط زیستشهری و زندگی ساکنان آن وارد کرده است. به منظور تعدیل اثرات مخرب این آسیبهای زیست محیطی مؤثرترین و در عین حال سادهترین راه توسعه فضای سبز میباشد. سامانه اطلاعات جغرافیایی با برخورداری از انواع توابع تحلیلی، امکان تلفیق دادههای مکانی و غیرمکانی و همچنین مدیریت ...
بیشتر
امروزه آلودگیهای صنعتی اثرات مخرب زیادی بر محیط زیستشهری و زندگی ساکنان آن وارد کرده است. به منظور تعدیل اثرات مخرب این آسیبهای زیست محیطی مؤثرترین و در عین حال سادهترین راه توسعه فضای سبز میباشد. سامانه اطلاعات جغرافیایی با برخورداری از انواع توابع تحلیلی، امکان تلفیق دادههای مکانی و غیرمکانی و همچنین مدیریت و تحلیل توأمان آنها را فراهم نموده است، که میتواند به عنوان ابزاری در دست برنامهریزان شهری باشد. در شهر کازرون که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت کمبود شدید فضای سبز شهری و توزیع ناعادلانه آن به شدت احساس میشود. این پژوهش با ارائه الگوی مناسب و با استفاده از تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) و مدل همپوشان شاخصها (IO) به دنبال توزیع بهینه فضای سبز در شهر کازرون میباشد، برای رسیدن به این منظور با استفاده از نرمافزار GIS و پس از طی کردن مراحل جمعآوری داده، تهیة لایة اطلاعاتی جدید، طبقهبندی و ارزشگذاری لایهها و نهایتاً وزندهی و همپوشانی لایههای اطلاعاتی به اولویتبندی زمینهای شهر کازرون برای ایجاد فضای سبز جدید پرداختهایم. در نهایت زمینهای این منطقه را به پنج دستة خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف تقسیمبندی کردهایم که پس از تطابق این نقشه با واقعیت زمینی، زمینهای دسته خوب و خیلی خوب برای ایجاد فضای سبز جدید (پارک محلهای و شهری) مناسب تشخیص داد شد. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از طریق مشاهدة میدانی، مطالعه طرحهای جامع و تفصیلی شهر کازرون، نقشههای 2000/1 وضع موجود و تفضیلی این شهر به دست آمده است.
ژئومورفولوژی
معصومه رجبی؛ داود مختاری؛ میرابراهیم هاشمیان
دوره 23، شماره 70 ، اسفند 1398، ، صفحه 123-143
چکیده
مخروط افکنه ها، از بارزترین لندفرمهای ژئومورفولوژی رودخانهای هستند که به عنوان پدیدهای ژئومورفیک، نسبت به تغییرات تکتونیکی واکنش نشان میدهند و میتوان از آنها به عنوان ابزاری، جهت شناخت سیمای تکتونیکی مناطق بهره گرفت. در این پژوهش ابتدا ، مخروط افکنهها و حوضههای آبریز مربوطه واقع در دامنه ...
بیشتر
مخروط افکنه ها، از بارزترین لندفرمهای ژئومورفولوژی رودخانهای هستند که به عنوان پدیدهای ژئومورفیک، نسبت به تغییرات تکتونیکی واکنش نشان میدهند و میتوان از آنها به عنوان ابزاری، جهت شناخت سیمای تکتونیکی مناطق بهره گرفت. در این پژوهش ابتدا ، مخروط افکنهها و حوضههای آبریز مربوطه واقع در دامنه شمالی بزقوش از نظر ویژگی مورفومتری(تعداد، مساحت، حجم، نحوه پراکنش) و فیزیو گرافی(طول، مساحت، ارتفاع)استخراج و با بکارگیری5شاخص ژئومورفیک(β، AF، BS، Hi، SL)وضعیت نسبی فعالیت تکتونیکی منطفه ارزیابی گردید. پارامترهای مورد نیازپژوهش شامل(R، S، Hوα) و دیگر پارامترها از طریق تهیهDEM منطقه و همچنین رقومی کردن نقشههای زمین شناسی، گردآوری و جهت انجام محاسبات مربوط به حجم مخروط افکنهها به ترتیب از روشهای چرچ ، گیلز و نرخ بالاآمدگی حوضههای آبریز از مدل نیروی جریان و نرم افزارهای ArcGIS، CADوMATLAB استفاده گردید. سپس بین نتایج بدست آمده روابط همبستگی برقرار گردید. نتایج نشان داد؛ رابطه معناداری بین مساحت حوضه آبریز(BA) و حجم مخروط ها(V)وجود ندارد، در مقابل رابطه مستقیم و معناداری با ضریب همبستگی78/. بین نرخ بالاآمدگی حوضهها و حجم مخروط افکنهها مشاهده گردید.در این راستا با تهیه نقشههای زمین شناسی و موقعیت گسلهای منطقه و همپوشانی آن با محدوده حوضههای آبریز و مخروط افکنه ها، مشخص گردید که تشکیل مخروط افکنههای حجیم(بیجند، اله حق) با وجود دو خط گسلی معکوس و نرمال امتدادلغز راستگرد بالادستی(در خروجی حوضه) همخوانی دارد. برطبق نتایج حاصله، در شرایط مورفوکلیمایی کنونی، میتوان تکتونیک را عامل اصلی در افزایش یا کاهش حجم مخروط افکنهها محسوب نمود.
آب و هواشناسی
کاظم رنگزن؛ نازنین قنبری؛ مصطفی کابلی زاده؛ پوریا مرادی
دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 127-103
چکیده
کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن و تاثیر آن بر روند گرمایش جهانی یکی از مهمترین نتایج استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر میباشد. در مناطق شهری، سیستمهای خورشیدی مستقر در سقفهای ساختمانی، مناسبترین روش بهرهگیری از منبع پایدار انرژی خورشید میباشد. تراکم یا فشردگی شهری یکی از پارامترهای فرم و شکل شهر است که دسترسی ...
بیشتر
کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن و تاثیر آن بر روند گرمایش جهانی یکی از مهمترین نتایج استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر میباشد. در مناطق شهری، سیستمهای خورشیدی مستقر در سقفهای ساختمانی، مناسبترین روش بهرهگیری از منبع پایدار انرژی خورشید میباشد. تراکم یا فشردگی شهری یکی از پارامترهای فرم و شکل شهر است که دسترسی به انرژی تجدیدپذیر خورشیدی را در مناطق ساخته شده تحت تاثیر قرار میدهد، بنابراین ضروریست که اثرات تراکم شهری بر بهرهگیری ساختمانها از انرژی خورشید بررسی شود. هدف این مطالعه ارزیابی پتانسیل انرژی خورشید در مناطق شهری و تعیین ارتباط بین شاخصهای تراکم شهری و پتانسیل انرژی خورشید در مقیاس محلی میباشد. در این مطالعه مدلسازی تابش سالیانه خورشید برای هر یک از سطوح ساختمانی منطقه مورد مطالعه، در طول یک سال، با استفاده از مدل Solar Analyst انجام گردید. از طرف دیگر ارتباط بین چندین شاخص تراکم شهری از جمله شاخصهای پوشش سایت، نسبت طرح، نسبت حجم-سطح، آنتروپی، تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی با تابش سالیانه رسیده به منطقه مورد مطالعه بحث شد و با استفاده از مدل رگرسیونی حداقل مربعات، روابط بین تابش خورشید و شاخصهای تراکم شهری مشخص گردید. همچنین پتانسیل استفاده از دو نوع سیستم خورشیدی فعال شامل سیستمهای یکپارچه فتوولتاییک ساختمانی (PV) و کلکتورهای حرارتی خورشیدی (STC) ارزیابی شد. طبق نتایج میزان تابش سالیانه خورشیدی از 507 (در نواحی فشرده) تا 741 (در نواحی پراکنده) کیلو وات ساعت بر متر مربع افزایش پیدا میکند. شاخص نسبت حجم-سطح بیشترین ضریب تعیینی، R2 برابر با 805/0 را با تابش سالیانه خورشید نشان میدهد. همچنین در منطقه مورد مطالعه پتانسیل سقفهای ساختمانی جهت توسعه سیستمهای PV خیلی بیشتر از سیستمهای STC تحت تاثیر درجه فشردگی شهری میباشد.
محمدرحیم رهنما؛ مصطفی امیرفخریان
دوره 16، شماره 41 ، آبان 1391، ، صفحه 129-152
چکیده
آژانسهای مسافرتی از گذشتههای دور نقش مهمی در توسعه و رونق گردشگری داشتهاند. در حقیقت به موازات توسعه گردشگری، فعالیتهای مربوط به آژانسهای مسافرتی نیز توسعه پیدا کرده است و بدون اغراق بخش مهمی از توسعه گردشگری ناشی از فعالیت آژانسهای مسافرتی میباشد. باتوجه به این جایگاه، در کشور ما تاکنون مطالعات کمی در این خصوص ...
بیشتر
آژانسهای مسافرتی از گذشتههای دور نقش مهمی در توسعه و رونق گردشگری داشتهاند. در حقیقت به موازات توسعه گردشگری، فعالیتهای مربوط به آژانسهای مسافرتی نیز توسعه پیدا کرده است و بدون اغراق بخش مهمی از توسعه گردشگری ناشی از فعالیت آژانسهای مسافرتی میباشد. باتوجه به این جایگاه، در کشور ما تاکنون مطالعات کمی در این خصوص صورت گرفته است. در این میان کلانشهر مشهد به دلیل جایگاه بالای آن در خصوص جذب گردشگر که سالانه حدود 20 میلیون نفر را شامل میشود، نیز از این وضعیت مستثنی نیست. در شرایط کنونی 222 آژانس مسافرتی در شهر مشهد وجود دارد که در جنبههای گردشگری، زیارتی و هواپیمایی مشغول به فعالیت میباشند. کاربرد مدلهای توزیع فضایی نظیر مرکز میانی، مسافت استاندارد، خود همبستگی فضایی و شاخص موران و همچنین بهرهگیری از شاخص رگرسیون در تحلیل عوامل تأثیرگذار در استقرار آژانسهای مسافرتی در شهر مشهد نشان از این دارد که از بین هشت عامل جمعیت و تراکم جمعیت نواحی، هتلها و مراکز اقامتی موجود در هر ناحیه، نزدیکی به حرم مطهر، پایانه مسافربری، ایستگاه راهآهن، فرودگاه، سطح توسعهیافتگی نواحی و وسعت نواحی تنها چهار عامل بر توزیع فضایی آژانسها موثر بوده که عبارتنـد از سطح توسعهیافتگی نواحی، نزدیکی به ایستگاه راهآهن، پایانه مسافربری و حرم مطهر. ضریب تعیین محاسبه شده برای این متغیرها برابر 0.78 (R2=0.78) بوده است.
ژئومورفولوژی
سیداسدالله حجازی؛ معصومه رجبی؛ اسماء شعرباف بهتاش
چکیده
اکوتوریسم به عنوان یکی از شاخههای گردشگری، امروزه مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. شناسایی و انتخاب مناطق مناسب اکوتوریسم در برنامهریزی و مدیریت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. دامنههای شمالی رشته کوه بزقوش در استان آذربایجان شرقی با دارا بودن انواع جاذبههای طبیعی یکی از مقاصد هدف گردشگران محسوب میشود. لذا در پژوهش حاضر ...
بیشتر
اکوتوریسم به عنوان یکی از شاخههای گردشگری، امروزه مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. شناسایی و انتخاب مناطق مناسب اکوتوریسم در برنامهریزی و مدیریت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. دامنههای شمالی رشته کوه بزقوش در استان آذربایجان شرقی با دارا بودن انواع جاذبههای طبیعی یکی از مقاصد هدف گردشگران محسوب میشود. لذا در پژوهش حاضر شناسایی و اولویتبندی پهنههای مستعد اکوتوریسم دامنههای شمالی بزقوش مدنظر قرار گرفت. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نوع هدف، کاربردی بود. برای دستیابی به اهداف پژوهش ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانهای و نظرسنجی از کارشناسان، مهمترین معیارهای تاثیرگذار بر مکانیابی فعالیتهای کوهنوردی، دامنهنوردی و اسکی شناسایی و سپس با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وزن معیارها تعیین شد. در ادامه نیز برای تلفیق لایهها در سیستم اطلاعات جغرافیایی از تکنیک ویکور استفاده شد. در نهایت با همپوشانی نقشههای کوهنوردی، دامنهنوردی و اسکی، پهنههای مستعد اکوتوریسم منطقه مشخص شد. نتایج نشان دهنده این بود که 43/15 درصد منطقه از لحاظ توانمندیهای اکوتوریسم در وضعیت بسیار مناسب، 52/35 درصد مناسب، 91/39 درصد متوسط و 14/9 درصد در وضعیت نامناسب است. پهنه بسیار مناسب محدودههای اطراف چشمههای آبگرم اسبفروشان و الله حق و همچنین روستاهای جلده باخان و اردها را شامل میشود.
مسعود گودرزی؛ سعید جهانبخش اصل؛ مجید رضائی بنفشه
دوره 16، شماره 37 ، آبان 1390، ، صفحه 133-149
چکیده
تخمین خطر سیلاب یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه کارشناسان و محققان علوم مختلف میباشد. مهمترین هدف تخمین ریسک سیلاب، پیشبینی احتمال وقوع آن در آینده است. روشهای متعددی برای این کار وجود دارد که از مهمترین آنها میتوان به روابط بارش ـ رواناب و فرمولهای تجربی اشاره کرد. در هر یک از این روشها، بارش به عنوان مهمترین ...
بیشتر
تخمین خطر سیلاب یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه کارشناسان و محققان علوم مختلف میباشد. مهمترین هدف تخمین ریسک سیلاب، پیشبینی احتمال وقوع آن در آینده است. روشهای متعددی برای این کار وجود دارد که از مهمترین آنها میتوان به روابط بارش ـ رواناب و فرمولهای تجربی اشاره کرد. در هر یک از این روشها، بارش به عنوان مهمترین مؤلفه مؤثر در سیلاب شناخته میشود. بنابراین شناخت دقیق مکانیسم توزیع زمانی و مکانی بارش میتواند جهت مطالعه دقیق مکانیسم سیلاب بسیار مفید باشد. تحقیق حاضر به بررسی توزیع مکانی بارش در استان اصفهان میپردازد. در بین آمار مشاهداتی ایستگاههای ثبات تعداد 1654 رگبار با تداومهای کمتر از یک ساعت تا 72 ساعت استخراج و مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به وسعت زیاد منطقه و عدم همگنی سطوح بارش، رگبارهای فراگیر کوتاهتر از 24 ساعت در کل منطقه مشاهده نشد. لذا از رگبارهای فراگیر 24 ساعته برای استخراج رگبارهای کوتاهمدت استفاده شد. در نهایت 7 رگبار فراگیر با تداوم 24 ساعته انتخاب و از این بین 3 رگبار شاخص که بیانگر حداکثر وقایع ثبت شده است، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور ترسیم منحنیهای همباران از روشهای رایج زمین آماری مانند کریجینگ، کوکریجینگ،IDW و TPSS استفاده شده است. آزمون روشهای مختلف زمین آمار بیانگر دقت روش کریجینگ در غالب تداومهای رگبار میباشد. از بین روشهای کریجینگ نیز مدل گوسی و کروی نسبت به سایر مدلها ارجحیت دارد. بررسی گرادیان بارندگی نشاندهندة رابطة ضعیف بارش و ارتفاع در اکثر تداومها در منطقه است. روش کوکریجینگ که از متغیر کمکی ارتفاع استفاده میکند دارای خطای بیشتری نسبت به روش کریجینگ است. در مجموع روش IDWنسبت به سایر روشها از خطای بیشتری برخوردار است.
ابوالفضل رنجبر؛ فرشاد حکیم پور؛ میرحسن میریعقوب زاده؛ جواد شریف نژاد؛ عیسی پیری؛ الی ناز بابایی
دوره 18، شماره 47 ، فروردین 1393، ، صفحه 133-148
چکیده
رشد روز افزون جمعیت و به تبع آن افزایش پسماندها باعث شده است تا مساله دفع پسماندها توجه تعداد زیادی از کارشناسان مسائل زیست محیطی را به خود جلب کند. درک فرآیندهای زیست محیطی مستلزم دانستن روابط اکولوژیک ما بین موجودات زنده و غیرزنده و چرخه مواد غذایی و چرخههای مهمی چون آب و چرخه نیتروژن میباشد. شیرابههای موجود در پسماندهای ...
بیشتر
رشد روز افزون جمعیت و به تبع آن افزایش پسماندها باعث شده است تا مساله دفع پسماندها توجه تعداد زیادی از کارشناسان مسائل زیست محیطی را به خود جلب کند. درک فرآیندهای زیست محیطی مستلزم دانستن روابط اکولوژیک ما بین موجودات زنده و غیرزنده و چرخه مواد غذایی و چرخههای مهمی چون آب و چرخه نیتروژن میباشد. شیرابههای موجود در پسماندهای تولید شده که بعضاً دارای فلزات سنگین بوده و مشتقات کربن که تجزیه آنها در طبیعت و در چرخه خاک و مواد غذایی طی گذشت سالیان دراز امکانپذیر میباشد و در بعضی موارد مواد موجود در پسماندها به دلیل ترکیبات آلی آن در طبیعت باقی مانده و تجزیه نخواهد شد. مدیریت دفع و دفن پسماندهای تولیدی در حومه شهرها بویژه شهرهای بزرگ مانند تبریز اجتنابناپذیر میباشد. در این تحقیق نظر به تعدد لایههای تأثیرگذار از سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان تصمیمساز در مورد مکانیابی محل مناسب جهت دفن پسماندهای شهر تبریز استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که دفن پسماندهای شهری در کلانشهر تبریز با توجه به وضعیت آبهای زیرزمینی و سازندهای زمین شناسی آن چندان مطلوب نبوده و نیاز به بازیافت زباله از طریق احداث کارخانه کمپوست احساس میشود.
آب و هواشناسی
شهناز راشدی؛ سعید جهانبخش؛ علی محمد خورشیددوست؛ غلام حسن محمدی
چکیده
نتایج بررسی دادههای مشاهداتی نشان داد که ابرهای خزری در قالب ابرهای پایین از نوع استراتوس و ابرهای میانی از نوع آلتوکومولوس در منطقه مشاهده شدند. به طوری که در بین ابرهای پایین ارتفاعهای 750 و 900 متر و در بین ابرهای میانی ارتفاع 2700 متر بیشترین درصد فراوانی را داشتند. نتایج بررسی مقدار بارش ابرهای خزری نشان داد که در بیشتر منطقه، بارشهای ...
بیشتر
نتایج بررسی دادههای مشاهداتی نشان داد که ابرهای خزری در قالب ابرهای پایین از نوع استراتوس و ابرهای میانی از نوع آلتوکومولوس در منطقه مشاهده شدند. به طوری که در بین ابرهای پایین ارتفاعهای 750 و 900 متر و در بین ابرهای میانی ارتفاع 2700 متر بیشترین درصد فراوانی را داشتند. نتایج بررسی مقدار بارش ابرهای خزری نشان داد که در بیشتر منطقه، بارشهای 1 تا 5 میلی متر رخ داده است. همچنین همبستگی پارامترهای ابر با بارش ابرهای خزری نشان داد که بارش با پارامترهای ارتفاع ابر، ضخامت نوری ابر، اندازه ذرات ابر و محتوای آب و یخ ابر رابطه مثبت و با دما قله ابر رابطه منفی داشته است. نتایج اعمال مدل رگرسیون چند متغیره شان داد که پنج پارامتر ابر حدود 17 درصد تغییرات بارش ابرهای مذکور را پیش بینی کردند. مطالعه سازکارهای همدیدی نشان داد عامل اصلی شکل گیری ابرهای خزری صعود اورگرافیگی توده هوای پایدار بوده است. به این صورت که با استقرار هسته پرفشار 1012 میلی بار در شمال دریای خزر باعث انتقال شمال به جنوب جریان باد همراه با انتقال رطوبت دریا به ساحل جنوبی دریای خزر، صعود اورگرافیگی توده هوا و تشکیل ابرهای خزری در منطقه شده است. نتایج ردیابی مسیر جریان رطوبت مدل HYSPLIT نشان داد که منشاء اصلی رطوبت منطقه از دریای خزر بوده است.